چرا در ایران حق کپی‌رایت به راحتی زیر پا گذاشته می‌شود/ آثار اقتصادی حمایت از حقوق مالکیت فکری
گروه اقتصاد ــ بیست‌وچهارمین «کافه‌محفل» که عصر روز گذشته در استودیو مبین سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور برگزار شد، به بررسی «قوانین مالکیت فکری» پرداخت.
به گزارش خبرنگار ایکنا، بیست‌وچهارمین دورهمی کسب‌وکارهای نوپای قرآنی با عنوان «کافه‌محفل» عصر دیروز، شنبه 28 دی‌ماه، با موضوع «قوانین مالکیت فکری» از سوی مرکز رشد واحدهای فناور هنرهای قرآنی با ارائه عطیه قائمی، کارشناس حقوق مالکیت فکری و وکیل پایه یک دادگستری، برگزار شد.
قائمی در ابتدا اظهار کرد: امروز درباره یک موضوع کلی و وسیع یعنی مالکیت فکری و ابعاد حقوقی بحث و بررسی می‌کنیم. مالکیت فکری به هر چیز مربوط است که به فکر بشر ارتباط دارد؛ همین صندلی یا حتی یک شعر و موسیقی به مالکیت فکری مربوط می‌شود. البته مالکیت معنوی هم داریم و مصادیق آن چیز دیگری است.
وی گفت: مصادیق حقوق مالکیت فکری بسیار وسیع هستند و قابل احصا نیست، اما مجموعه‌ای از حقوق انحصاری است؛ یعنی شخص این حقوق را دارد یا به نحوی به وی منتقل شده است. ویژگی دیگر این است که مالکیت فکری موقت است و قانونگذار زمان محدودی را برای آن در نظر گرفته است. همچنین این مالکیت دو جنبه مادی و معنوی دارد.
این کارشناس حقوق مالکیت فکری بیان کرد: ویژگی دیگر این است که مالکیت فکری، سرزمینی است؛ یعنی به سرزمینی خاص محدود می‌شود که قانونگذار به وی اعطا کرده است. برای مثال اگر شخصی اختراع خود را در ایران ثبت کند آن حق در ایران اعتبار دارد. ویژگی دیگر این است که این حق توسط یک نهاد حکومتی داده می‌شود که در ایران اداره ثبت اسناد و املاک و اداره مالکیت معنوی هستند.
قائمی ادامه داد: مالکیت فکری دو جنبه مادی و معنوی دارد. جنبه مادی قابل تقویم به پول است؛ یعنی می‌توانید آن را منتقل کرده و در مقابل پول بگیرید. حمایت از آن مشروط به ثبت (اکثر مصادیق مالکیت صنعتی) یا انتشار برای اولین بار در ایران( مالکیت ادبی و هنری)است. برای همین است که آثاری که اولین بار در خارج منتشر می‌شوند در ایران مورد حمایت قرار نمی‌گیرند.
وی افزود: البته ما قوانین خوب و قدیمی در زمینه کپی رایت داریم اما متأسفانه اطلاع‌رسانی لازم در این مورد صورت نگرفته است. جنبه دیگر مالکیت، جنبه معنوی آن است؛ این قابل تبدیل به پول و قابل انتقال هم نیست و تا ابد متعلق به شخص دارنده آن است. این حق متعلق به اشخاص حقیقی است.
این کارشناس استارت‌آپ و کسب‌وکارهای نوپای اظهار کرد: اگر بخواهیم دارایی را تقسیم کنیم این دارایی‌ها انواع مختلفی همانند فیزیکی و غیر فیزیکی دارند. موضوع بحث ما دارایی‌های غیر فیزیکی است که خیلی راحت می‌توان تکثیر و کپی‌برداری کرد و در بسیاری از موارد ایده‌ها دزدیده می‌شود. الان به راحتی می‌توانید با یک گوشی یک کتاب را تکثیر کنید.
مالکیت فکری دو جنبه مادی و معنوی دارد. جنبه مادی قابل تبدیل به پول است یعنی می‌توانید آن را بفروشید و در مقابلش پول بگیرید. حمایت از آن مشروط به ثبت یا انتشار برای اولین بار در ایران و همچنین ثبت لوگو است. برای همین است که آثاری که اولین بار در خارج منتشر می‌شوند در ایران مورد حمایت قرار نمی‌گیرند
قائمی ادامه داد: ایران عضو کنوانسیون پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی است و از همان سال به قوانین بین‌المللی در حوزه مالکیت فکری پیوسته است. اما چرا مهم است که از مالکیت فکری حمایت کنیم. چراکه اختراعات و طرح‌های صنعتی از اهمیت بالایی برخوردارند و در واقع ابداعات و طرح محصولات آنها در سطح جهانی اعتبار زیادی دارد. لذا حمایت از آنها هم اهمیت زیادی دارد.
وی گفت: نکته دیگر درباره اهمیت حمایت از مالکیت فکری این است که وقتی یک نفر اثری را خلق می‌کند و می‌داند که به محض تولید آن، شخصی دیگری این محصول را کپی می‌کند بنابراین انگیزه خود را از دست خواهد داد لذا باید حمایت‌های قانونی در مورد چنین افرادی وجود داشته باشد. این اقدامات باعث تشویق سرمایه‌گذاری، افزایش کیفیت و کمیت محصولات در بازار، توسعه صنعت، افزایش رقابت و پیشرفت در کار نیز خواهد شد. اینها برخی از علل حمایت از مالکیت فکری است.
قائمی بیان کرد: همانگونه که بیان شد در کشور ما قوانین خوبی در مورد مالکیت فکری و حق کپی رایت وجود دارد و حتی در دادگاه‌های ما مورد استناد قرار می‌گیرند و افراد به راحتی می‌توانند از حقوق خود دفاع کنند. کنوانسیون دیگر در مورد اختراعات، موافقتنامه مادرید برای ثبت علائم است که ایران به این سیستم هم پیوسته و کار برای ثبت مالکیت را راحت‌تر کرده است. ایران فقط عضو موافقتنامه کپی‌رایت نشده و به همین دلیل است که در ایران کپی رایت به راحتی انجام می‌شود.
این کارشناس حقوق مالکیت فکری بیان کرد: اسرار تجاری، اطلاعاتی هستند که ارزش اقتصادی دارند و مالک آن تلاش می‌کند که افشا نشود. لذا با استفاده از قرارداد محرمانگی از اسرار تجاری حمایت می‌کنند. موضوع دیگر درباره حقوق مؤلف یا کپی‌رایت است. باید دانست که حتی اجرای کنسرت‌ها هم مشمول این موضوع و حق و حقوق آن متعلق به دارنده اثر است.
قائمی درباره مالکیت صنعتی افزود: قانون 1386 در کشور ما درباره اختراع گفته است که «نتیجه فکر فرد یا افراد که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده را ارائه کرده و مشکلی را حل می‌کند». منظور از اولین بار، نه تنها در ایران بلکه در جهان است؛ یعنی تا الان کسی در سطح جهان نباید در مورد آن کار کرده باشد. اساساً قبل از ثبت اختراع‌تان باید جستوجویی انجام دهید که کار شما قبلا در کشوری انجام نشده باشد.
وی یادآور شد: همچنین کار شما باید قابلیت ثبت اختراع داشته باشد. تئوری‌ها یا معادلات ریاضی، اختراع محسوب نمی‌شوند بنابراین باید قابلیت اختراع داشته باشند. نکته دیگر این است که این اختراع باید دستاورد قابل توجهی داشته باشد. شرط دیگر این است که قابلیت استفاده در صنایع داشته باشد. افشای کافی، ویژگی دیگر اختراع است تا داوری که کار به وی ارجاع می‌شود بداند که شما چگونه به این کار رسیده‌اید؟ در واقع حق اختراع به نوعی حق افشا است. چون شخص توانایی خود را ارائه داده و خدمتی به جامعه کرده است و به همین دلیل به وی حق ثبت اختراع داده شد است. قانون درباره علامت تجاری گفته است که هر نشان قابل رؤیت است که بتواند کالا یا خدمات مربوط به اشخاص حقیقی یا حقوقی را از هم جدا کند.
قانون درباره علامت تجاری گفته است که هر نشان قابل رؤیت است که بتواند کالا یا خدمات مربوط به اشخاص حقیقی یا حقوقی را از هم جدا کند. این می‌تواند حتی به بسته‌بندی کالای شما مربوط باشد
این کارشناس استارت‌آپ و کسب‌وکارهای نوپا تأکید کرد: موضوع دیگر درباره استثنائات اختراعات است. یک روش کار تجاری را نمی‌توانید به عنوان یک اختراع ثبت کنید اما به می‌توانید به عنوان سر تجاری، آن را حفظ کنید. اختراعاتی که خلاف نظم عمومی و اخلاق آن جامعه باشند نیز ثبت نمی‌شوند این ممکن است در هر کشوری وجود داشته باشد. سایت خیلی مفید برای ثبت اختراع، سایت اداره مالکیت معنوی است و می‌توانید اظهارنامه خود را هم به صورت الکترونیکی ثبت کنید.
قائمی تصریح کرد: اگر شرکت ثبت‌شده‌ای داشته باشید، می‌توانید برای آن هم در سایت اداره مالکیت معنوی، پروفایل درست کنید. نکته دیگر درباره برند است. برند یعنی شما مفهوم می‌سازید و نشان می‌دهید که تجارت شما چگونه است؟ البته برند با علامت تجاری متفاوت دارد. علامت تجاری می‌تواند جزئی از برند باشد. نام تجاری هم مشخص‌کننده آن شخص حقیقی یا حقوقی است که فعالیت تجاری خاصی را انجام می‌دهد.
وی گفت: قانون درباره علامت تجاری گفته که هر نشان قابل رؤیت است که بتواند کالا یا خدمات مربوط به اشخاص حقیقی یا حقوقی را از هم جدا کند. این می‌تواند حتی به بسته‌بندی کالای شما مربوط باشد. مثلاً شیشه کوکا کولا می‌تواند علامت تجاری آن باشد. گاهی کار شما تولید یا خدمت است. بنابراین علامت تجاری متناسب با آن ثبت می‌شود؛ این علامت نباید گمراه‌کننده یا فریب دهنده باشد.
این کارشناس حقوق مالکیت فکری بیان کرد: این علامت‌ها باید ثبت هم بشوند تا دیگران نتوانند از آن سوءاستفاده کنند. بحث خیلی مهم دیگر این است که چه علائمی را نمی‌توانیم ثبت کنیم. مثلا سیب را برای سیب یا صندلی را برای صندلی نمی‌توانیم ثبت کنید اما سیب را برای موبایل همانند اپل می‌توان ثبت کرد. واژه‌های توصیف‌کننده همانند «شیرین» نیز قبول نمی‌شود چراکه اگر فردا یکی دیگر بخواهد از آن استفاده کند نیازمند کسب اجازه از شماست. علامت‌های گمراه‌کننده هم رد می‌شوند؛ مثلاً علامت‌هایی که باعث فریب مشتری شوند. علائمی که از منظر عرف و دید جامعه مناسب نباشند و نشان‌های سلطنتی یا مکان‌هایی که به عنوان میراث فرهنگی ثبت شده‌اند را نیز نمی‌توانید ثبت کنید.
قائمی تأکید کرد: قاعدتاً زمانی‌که کار شما تولید است باید کارت بازرگانی یا کارت عضویت در اتاق داشته باشید. با این کارت‌ها می‌توانید علامت تجاری خارجی ثبت کنید. وقتی خدمات بین‌المللی همانند خدمات گردشگری ارائه می‌دهید هم می‌توانید از کلمات خارجی استفاده کنید اما باید معادل فارسی آن هم بیاید و بزرگتر از حرف خارجی باشد.
وی گفت: مالکیت‌های فکری ناشی از استخدام برای استخدامکننده است و وقتی قرارداد استخدام می‌بندید حقوق متعلق به آن اختراع متعلق به استخدامکننده است مگر اینکه در قرارداد چیز دیگری نوشته شده باشد اما خیلی‌ها این را نمی‌‌دانند. بنابراین پیشنهاد می‌شود که حقوق شما هم در قرارداد قید شود تا از منافع آن بهره‌مند شوید.
انتهای پیام
