انتخاب کتاب؛ مهم‌تر از ترجمه/ سهل‌انگاری مترجم به ادبیات فارسی لطمه می‌زند

محمود حکیمی، نویسنده کودک و نوجوان، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره وضعیت فعلی ترجمه آثار کودکان و نوجوانان گفت: متأسفانه تعداد اندکی از مترجمان در کار خود حرفه‌ای هستند، زیرا عده‌ای از آنها بدون شناخت اصول ترجمه و فقط با طی چند دوره زبان انگلیسی به ترجمه کتاب‌های کودکان و نوجوانان اقدام و تصور می‌کنند که ترجمه کتاب کودک به دلیل حجم اندک آنها آسان‌تر است؛ در حالی که باید  علاوه بر تسلط به زبان مبدأ، به زبان مقصد هم مسلط باشند و با ادبیات مناسب ترجمه کنند تا برای مخاطب مورد نظر قابل فهم باشد.

وی افزود: انبوهی از آثار ترجمه‌ای کودک و نوجوان در بازار نشر وجود دارد که آثاری ضعیف و نامناسب با فرهنگ کشورمان در میان آنها خودنمایی می‌کند و به نظر می‌رسد مترجم سهل‌انگارانه این کتاب‌ها را انتخاب و ترجمه کرده است؛ بنابراین همین آثار به ادبیات فارسی لطمه می‌زند.

مترجم از نیت اصلی نویسنده دور نشود

حکیمی ابراز کرد: مترجم قبل از ترجمه کتاب باید موضوع آن را بشناسد و بتواند آن را با همان زبان کتاب به زبان مقصد منتقل کند، به این معنی که به متن وفادار باشد و با توجه به فرهنگ جامعه ایران، کتابی را برای ترجمه انتخاب کند که مناسب باشد و مترجم با محدودیت‌های واژگانی کودکان و نوجوانان آشنا باشد و بتواند با بهره‌گیری از همین واژگان  نظر نویسنده را انتقال دهد و از نیت اصلی او دور نشود. در واقع همه این مسائل نشان می‌دهد که انتخاب درست کتاب از ترجمه آن اهمیت بیشتری دارد. 

وی بیان کرد: گاهی مترجمان تازه‌کار اقدام به ترجمه آثار خوبی می‌کنند که با حق‌الزحمه اندک، حاضرند کتاب را ترجمه کنند، اما با توجه به تجربه و آشنایی اندک آنها ترجمه خوبی از آن اثر به دست نمی‌آید و شانس خوانده شدن آن از بین می‌رود، در حالی که مترجم موظف است علاوه بر رعایت اصول ترجمه، ترجمه خلاقانه‌ای ارائه دهد.

حکیمی تصریح کرد: گاهی آثاری ترجمه تحت‌الفظی شده و مترجم هیچ خلاقیتی از خود نداشته تا جمله قابل فهمی را ارائه دهد. در این گونه آثار نقش ویراستار بسیار ضعیف است و در نهایت اثری با ترجمه ضعیف وارد بازار نشر می‌شود و چون ناشران این آثار اعتبار دارند هر چه منتشر کنند، مخاطبان آن را خریداری می‌کنند، اما بعد از مطالعه، هیچ لذتی از خواندن آن کتاب نمی‌برند.

انتشار ترجمه آسان‌تر از تألیف

این نویسنده پرکار کودک و نوجوان درباره دلایل پیشی گرفتن آثار ترجمه‌ای بر تألیفی گفت: توجه ناشران به انتشار کتاب‌های ترجمه بیشتر است، زیرا انتشار این کتاب‌ها آسان‌تر از کتاب‌های تألیفی است و این کتاب‌ها نیاز به تصویرگری ندارند و ناشر بدون پرداخت حق مؤلف می‌تواند با هزینه اندک حق ترجمه، اثر را چاپ کند.

مترجمان باید نیازهای دوران کودکی را بشناسند و برهمان اساس کتاب ترجمه کنند و در غیر اینصورت همراهی یک روانشناس می‌تواند مترجم و نویسنده را در این زمینه یاری دهد. والدین نیز به همان اندازه باید نسبت به دوران رشد فرزندان خود آگاه باشند

وی ادامه داد: با توجه به اینکه کودک نمی‌تواند همانند بزرگسالان مسائل را درک کند، نیازمند گذر از فرآیندهای پیچیده دوران رشد است؛ از این رو مترجمان باید نیازهای دوره کودکی را بشناسند و بر همان اساس کتاب را ترجمه کنند؛ در غیر این صورت همراهی یک روانشناس می‌تواند مترجم و نویسنده را یاری دهد. والدین نیز به همان اندازه باید به رشد فرزندان خود آگاه باشند و آثار مناسبی را برای کودکان خود انتخاب و نوجوانان را راهنمایی کنند.

حکیمی به مؤلفه‌های کتاب مناسب برای کودکان و نوجوانان اشاره کرد و افزود: کتاب برای این گروه سنی علاوه بر سرگرم‌کنندگی باید باعث تقویت تخیل و توانایی‌های ذهنی مخاطبان شود، حس کنجکاوی آنها را برانگیزد، بتوانند احساسات خود را بیان کنند، چیزهای تازه بیاموزند و کشف کنند، و موقعیت‌های گوناگون رفتار مناسبی از خود نشان دهند و الگوهای مناسبی برای آنها در کتاب معرفی شود.