نزول آیه تطهیر در شان اهل بیت(ع) مورد اتفاق فریقین است / عالم بدون فاطمه(س) ناقص است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اصغر فیضی‌پور، استاد دانشگاه فرهنگیان، شامگاه سه‌شنبه، 29 بهمن‌ماه، در نشست «بازشناسی فضائل حضرت زهرا از منظر قرآن و حدیث» در مجمع عالی حکمت اسلامی گفت: قرآن حضرت زهرا(س) را مظهر پاکی، تداوم نسل پیامبر، مصداق خیر کثیر و سبب حقانیت پیامبر و قبولی توبه آدم و آزمون ابراهیم می‌داند.

وی با بیان اینکه روایات در مورد آن حضرت به دو دسته تقسیم می‌شوند که شامل روایاتی است که در ذیل آیات بیان شده‌اند و روایات مستقل در تبیین شخصیت ایشان است، تصریح کرد: اولین آیه در این باره آیه تطهیر است که میان دو گروه آیات یعنی آیات زنان پیامبر قرار دارد و بر خلاف آنان ضمیر از مؤنث به مذکر تغییر می‌یابد.

وی با ذکر اینکه باید ثبات کنیم که آیه در شأن اهل بیت(ع) است، افزود: از خود پیامبر(ص) کلام صریحی داریم که آیه تطهیر در شأن اهل بیت(ع) است؛ روایات متواتری هست که این آیه در خانه ام‌سلمه نازل شده و پیرو آن ماجرای حدیث کساء پیش آمده و پیامبر(ص) 5 تن را زیر کساء جمع کرده و اهل بیت(ع) نامیدند و حتی ام‌سلمه را به جمع خود راه ندادند. جماعتی از صحابه پیامبر(ص) مانند عایشه، خدری، ام‌سلمه، مقدادبن اسود و ... هم این روایت را نقل کردند. علامه امینی آورده که بسیاری از صحابه نصوصی از پیامبر(ص) نقل کرده‌اند که از حضرت در مورد مصادیق آیه پرسیده شد و پیامبر پنج تن را نام بردند؛ همچنین نقل شده که پیامبر(ص) 6 تا 12 ماه هر  روز قبل از اقامه نماز صبح از کنار منزل فاطمه که عبور می‌کردند و آیه تطهیر را تلاوت می‌کردند؛ لذا این استمرار و توالی نشانگر عصمت اهل بیت(ع) است و این روند آن قدر تکرار شده بود که حتی صحابی شهرهای دیگر هم که گاهی به مدینه رفت‌وآمد داشتند، می‌دانستند که شأن نزول آیه در مورد اهل بیت(ع) است.

فیضی‌پور با طرح این سؤال که آیا از همسران پیامبر(ص) هم مطلبی صریح هست که شأن نزول آیه از کیست؟ تصریح کرد: این روایت مورد قبول فریقین، شیعه و سنی است و ام‌سلمه و عایشه هم آن را نقل کردند، حتی عایشه هم مدعی نیست که این آیه در شأن ماست و به تعبیر علامه طباطبایی اگر چنین بود عایشه آن را بر پیشانی خود می‌کوبید و  در جمل از آن استفاده می‌کرد.

سیاق در بررسی آیه تطهیر

وی با بیان اینکه برخی معتقدند که سیاق آیات مربوط به زنان پیامبر(ص) است، افزود: اتفاقاً معتقدیم که سیاق آیه تطهیر با آیات قبل متفاوت است. همچنین محتوای آن هم مؤید این مطلب نیست و دلایل لفظی، معنوی و ... هم مؤید شأن نزول برای اهل بیت(ع) است.

عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان درباره اینکه اهل بیت(ع) به این آیه احتجاج کرده‌اند؟ گفت: دلایل فراوانی وجود دارد که ائمه(ع) به این آیه احتجاج کرده‌اند؛ امام علی(ع) به جماعتی فرمودند که آیا تصدیق می‌کنید که پیامبر(ص) ما را اهل بیت(ع) نامید و آزار ما را آزار پیامبر(ص) قرار داد و رجس و آلودگی از ما دور شده است و جماعت یکپارچه به این امر گواهی دادند.

وی با اشاره به اینکه تمامی صحابه و تابعین پیامبر(ص) متفق‌القول در این مطلب هم‌رأی هستند که آیه تطهیر در شأن اهل بیت(ع) است، اظهار کرد: تنها عکرمه استناد به سیاق و مخالفت کرده و اتفاقاً سیاق مورد ادعای وی مؤید نزول آیه تطهیر در شأن اهل بیت(ع) است. همچنین علما و رجال تفسیر و حدیث هم متفق‌القول هستند که سند عکرمه اعتبار ندارد و استدلال سیاق آیه برهانی نیست، چون ضمایر آیه تطهیر مذکر و آیات قبل و بعد مؤنث هستند و سیاق هم تغییر یافته است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه اگر جز آیه تطهیر منقبتی در شأن فاطمه نبود همین یک آیه کافی بود، زیرا مؤید عصمت فاطمه است که از شئون ولایت محسوب می‌شود، اظهار کرد: اسلوب آیه تطهیر با توجه به وجود حروف تأکید مانند «انّما» اراده الهی را در این مسئله بیان فرموده است؛ همچنین «الرجس» دال بر اطلاق دارد و مفعول مطلق بودن «تطهیراً» هم مؤید و مؤکد بر این موضوع است.

اعتبار روایات شأن نزول سوره کوثر

وی همچنین با اشاره به سوره کوثر با بیان اینکه این سوره در واقع تفسیر کل قرآن است؛ زیرا می‌فرماید اگر کسی در جبهه حق است باید اوامر الهی را اطاعت کرده و نماز برای خدا بخواند و نحر کند، اضافه کرد: شأن نزول این سوره دو نحو بیان شده؛ برخی احتمال می‌دهند که افرادی مانند عاص بن وائل و ابوجهل و ... حضرت پیامبر را سرزنش می‌کردند که ایشان ابتر است، ولی برخی می‌گویند این فرد عاص بن وائل بوده است و خدا برای تسلی قلب حضرت این سوره را نازل کرد. علامه طباطبایی فرموده است که روایت در شأن نزول این آیه در حد مستفیض است؛ یعنی تعداد راویان از یک نفر بیشتر است، ولی به حد تواتر نمی‌رسد.

این پژوهشگر حوزه علمیه با اشاره به معنای کوثر تصریح کرد: نهری در بهشت، خیر کثیر، امت پیامبر، قرآن کریم و ... در معنای کوثر نقل شده است؛ یعنی هرکدام از این موارد بدون حضرت زهرا معنا ندارد. از طرفی آیه مؤید آن است که اگر کسی بخواهد باقی بماند و عزتمند باشد تنها از ناحیه فرزندان ذکور نیست. عمروعاص نامه‌ای به امام علی(ع) نوشته و به امام(ع) طعنه می‌زند که فرزند از ناحیه دختر، نسل حساب نمی‌شود و امام(ع) در پاسخ شماتت وی به سوره مذکور استناد می‌کنند و می‌فرمایند: «براساس استدلال تو، پبامبر(ص) باید ابتر باشد.»

تفاسیر مختلف از کوثر

وی تأکید کرد: در این سوره «اعطینا» دلالت بر مسلم و قطعی بودن وعده خدا دارد. همچنین «انّا» و «اعطینا» ضمیر متکلم «نا» دارد و مؤید این است که اراده خدا بر خیر کثیر بودن فاطمه تعلق گرفته و اگر فاطمه نبود در خلقت خلأ ایجاد می‌شد.

فیضی‌پور با بیان اینکه لفظ «عطاء» ظهور در تملیک دارد و نشانه تفضل محض از جانب خداوند است به «وانحر» اشاره کرد و گفت: نحر به معنای قربانی کردن شتر، گلوگاه و بلند کردن دست‌ها هنگام تکبیرةالاحرام است که از میان این انظار، نظر اول با آیات سازگاری بیشتری دارد و اکثر مفسران هم آن را تأیید کرده‌اند؛ گرچه برخی روایات مؤید نظر سوم هستند. لذا می‌توانیم میان آن را جمع کرده یا نظر سوم را درست‌تر بدانیم چون مؤید روایی دارد.