بررسی سناریوهای سه‌گانه نمایشگاه قرآن در سال ۹۹

با شیوع ویروس کرونا تقریباً شاهد لغو تمامی رویدادها در عرصه‌های مختلف از ورزشی گرفته تا اجتماعی، فرهنگی و ... بودیم، اتفاقی که بی‌شک تاکنون بی‌نظیر است و بسیاری از کسانی که سال‌های دفاع مقدس را به یاد می‌آورند معترف‌اند که حتی در اوج سال‌های جنگ تحمیلی و موشک‌باران دشمن نیز چنین وضعیتی را شاهد نبوده‌اند.

عرصه فعالیت‌های قرآنی که در طول سال فقط دو رویداد بین‌المللی و با سابقه نزدیک به سه دهه را در تقویم سالانه خود دارد و از آن‌ها با عناوینی همچون بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی ـ قرآنی و یا ویترین فعالیت‌های قرآنی کشور یاد می‌شود نیز متأثر از این ویروس عالم‌گیرند. در واقع ویروس کرونا در روزهای گذشته نه تنها مسابقات بین‌المللی قرآن ایران و نمایشگاه بین‌المللی قرآن را تحت‌الشعاع خود قرار داده، که حتی باعث لغو رویدادهای به مراتب کوچکتری نیز شده است.

تعطیلی ناگزیر

در این بین یکی از رویدادهایی که مسئولان آن مقاومت زیادی به خرج دادند تا در زمان مقرر خود یعنی اردیبهشت‌ماه سال ۹۹ برگزار شود، نمایشگاه بین‌المللی قرآن بود، در حالی که مسئولان نمایشگاه کتاب خیلی زود از لغو  این رویداد در تاریخ از پیش اعلام شده و برگزاری در زمان دیگری خبر دادند، اما مسئولان نمایشگاه قرآن که با فاصله زمانی بسیار کمی از نمایشگاه کتاب برگزار می‌شود تلاش کردند تا تحت تأثیر جوی که یکایک رویدادهای ملی را به تعطیلی می‌کشاند قرار نگیرند و این رویداد در زمان مقرر برگزار شود.

با تمام این تفاسیر رئیس بیست و هشتمین دوره نمایشگاه قرآن سرانجام از برگزار نشدن این نمایشگاه در اردیبهشت‌ماه خبر داد تا آخرین رویدادی که‌ مقاومت زیادی در برابر تعطیلی از خود نشان داده بود نیز به تعطیلی موقت کشیده شود و برای معدود دفعات باشد که زمان این رویداد بین‌المللی از ماه مبارک رمضان به زمان دیگری موکول شود. تجربه برپایی نمایشگاه قرآن در ماهی غیر از رمضان حسی دوگانه‌ و متناقض برای مخاطبان به همراه خواهد داشت زیرا همواره این رویداد در ماه رمضان برگزار شده است و تصور تفکیک آن‌ها از هم از جذابیت چندانی برخوردار نیست.

گمانه‌های پیشنهادی

معاون قرآن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که نهاد متبوعش متولی برگزاری نمایشگاه قرآن است، در گفت‌وگویی که بر روی خروجی پایگاه اطلاع رسانی این معاونت نیز قرار گرفته است سه سناریو برای سرنوشت نمایشگاه بیست و هشتم ترسیم کرده است. برگزاری در فصل تابستان، برگزاری در فصل پاییز و برگزاری در سال ۱۴۰۰ به جای ۹۹، اینها تمامی سناریوهای معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد برای نمایشگاه قرآن در دوره بیست و هشتم سال است.

این سناریوها در حالی چیده شده است که اتفاقاً این دوره از نمایشگاه قرآن از معدود دفعاتی بود که فرایند اجرایی و تمهیدات مقدماتی آن از چندین ماه قبل آغاز شده بود. در مهرماه امسال اولین احکام مدیران نمایشگاه بیست و هشتم صادر و به دنبال آن اولین جلسات شورای سیاستگذاری آن برگزار شد. آن‌ زمان کسی احتمال نمی‌داد که یک اتفاق باعث توقف فعالیت‌‌های مختلف از جمله نمایشگاه قرآن در کشور شود.

نمایشگاه قرآن سال 1400

به هر ترتیب و در وضعیت فعلی قطعاً نمایشگاه امسال در ماه رمضان برگزار نخواهد شد و احتمال برگزاری آن در تابستان، پاییز و یا برگزار نشدن آن در سال ۹۹ برابر به نظر می‌رسد، اما به احتمال بسیار زیاد جامعه قرآنی در سال ۹۹ نباید منتظر برپایی نمایشگاه قرآن باشد و شانس تعطیلی نمایشگاه در سال ۹۹ بسیار بیشتر از دو گزینه دیگر است، با نگاهی به سابقه معاونت قرآن و عترت در برگزار نکردن همایش خادمان قرآن و برخی برنامه‌ها و فعالیت‌های دیگر احتمال فوق بسیار پررنگ‌تر‌ هم می‌شود، به خصوص اینکه در ادوار گذشته اراده‌هایی در داخل و خارج از معاونت شکل گرفته بود تا نمایشگاه قرآن در ابتدا دوسالانه شود و در ادامه پس از چند سال تعطیل شود.

دوسالانه شدن نمایشگاه

این ایده پس از آن شکل گرفت که انتقادها از نمایشگاه قرآن به اوج رسید و مخاطبان هر ساله شاهد کاهش کمی‌ و کیفی نمایشگاه بودند. در چنین شرایطی برخی بحث دوسالانه شدن نمایشگاه را مطرح کردند و حتی تا آستانه اجرایی کردن آن هم‌ پیش رفتند اما در نهایت به دلایلی که هیچگاه مشخص نشد، به مرحله اجرا نرسید. هر چند عبدالهادی فقهی‌زاده در گفت‌وگوی خود با ایکنا بحث دوسالانه شدن نمایشگاه قرآن را به شدت رد کرده اما در صورتی که در سال ۹۹ نمایشگاه برگزار نشود، گام اول دوسالانه شدن‌نمایشگاه برداشته می‌شود حتی اگر معاون وزیر ارشاد آن را رد کرده باشد.

ویروس کرونا این فرصت را برای آن تفکر‌، با وجود اینکه قدرتی در تصمیم‌گیری ندارند، فراهم کرده است تا بار دیگر جرقه‌های دوسالانه شدن نمایشگاه قرآن به ذهن برسد. موضوعی که سرانجامی جز تعطیلی همیشگی نمایشگاه را رقم نخواهد زد.

با وجود این پیشنهاد می‌شود مدیران نمایشگاه قرآن اگر تصمیمی مبنی بر لغو نمایشگاه قرآن در سال ۹۹ و برگزاری آن در سال ۱۴۰۰ را دارند، بهتر است به جای اجرای برنامه‌های دیگر، هزینه یک دوره از نمایشگاه را صرف تولید محتواهای نمایشگاهی برای سال ۱۴۰۰ کنند تا در آن سال شاهد نمایشگاهی فاخر و پرمحتوا باشیم که تمامی منتقدان را به سکوت وادارد.

تیمور کاکایی