تأثیر سرمایه‌های معنوی و درونی انسان در مهار اپیدمی کرونا / اذهان را از اضطراب تهی کنیم
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی اظهار کرد: همان‌طور که شستن دست‌ها می‌تواند موجب پیشگیری از ویروس کرونا شود، ذهن‌ها را هم باید از اضطراب تهی کرد؛ چرا که سرمایه‌های گوناگونی وجود دارد که افراد می‌توانند در شرایط خطر از آنها کمک گیرند؛ از جمله آنها سرمایه‌های معنوی و درونی انسان‌هاست که در شرایط بحران و بیماری به کمک فرد می‌آید و مانع از اضطراب می‌شود؛ لذا اگر این سرمایه‌ها به درستی و بجا مورد استفاده قرار گیرد، شاهد اثرات مثبتی در شرایط خطر خواهیم بود.
به گزارش ایکنا، در پی همه‌گیری ویروس کرونا و ابتلای بیش از یک میلیون نفر در دنیا، این بیماری به یک بحران جهانی تبدیل شده است. در پی انتشار این ویروس، هیستری گسترده‌ای در سطح جامعه ایجاد شد و در بسیاری از سطوح بر افراد و جامعه اثر گذاشت و باعث ایجاد اختلالات روحی و روانی از جمله هراس، اضطراب و استرس شد. این در حالی است که نگرانی‌ها از تهدید مبتلا شدن به کرونا، با شیوع آن افزایش یافته و مردم رفتارهایی با نشانه‌های اضطراب را بیشتر از خود بروز می‌دهند. همین مسئله باعث شده که از سلامت عمومی کاسته شود و ایمنی بدن در میان افراد محروم و مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای و روانی به دلیل اثرات این اضطراب و وحشت و تهدید گسترده کاهش پیدا کند.
البته مدیریت بحران فیزیکی و محیطی ویروس کرونا کم و بیش از سوی مراجع مسئول انجام می‌شود، اما در شرایط فعلی به نظر می‌رسد که مدیریت بحران روانی جامعه همچنان مورد توجه این مراجع نیست؛ این در حالی است که مدیریت بحران روانی و رفتار گروهی همواره و به مراتب مخرب‌تر و شدیدتر بوده و حتی می‌تواند عوارضی به پایداری چند دهه داشته باشد که به هیچ وجه نباید آن را دست‌کم گرفت.
با این مقدمه و با توجه به اهمیت موضوع، گفت‌وگویی را با سیدمحسن فاطمی، فوق دکترای روانشناسی از دانشگاه هاروارد و عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
اضطراب؛ سنگ بنای چالش‌ها و مشکلات
سیدمحسن فاطمی با اشاره به اینکه یکی از مهمترین عواملی که می‌تواند از هر ویروسی بدتر و سنگ بنای همه چالش‌ها و مشکلات باشد و به تشدید ناراحتی منجر شود، اضطراب است، اظهار کرد: اضطراب هر چقدر بالاتر و شدیدتر باشد، باعث می‌شود که توجه از قدرت کمتری برخوردار و در نتیجه تحلیل، استنتاج و داوری با مشکل بالا و فشار جدی همراه شود.
وی افزود: زمانی که فرد اضطراب شدید داشته باشد، حتی از فکر کردن به مسائل بسیار طبیعی هم عاجز خواهد بود. یعنی این فرد حتی در رابطه با مسائل بسیار ابتدایی هم نمی‌تواند به درستی قضاوت و تحلیل کند؛ لذا باید به این نکته توجه کرد که اگرچه امروز شرایط بسیار خاصی به خاطر این بیماری در کشور ما و سایر نقاط جهان وجود دارد، اما آرامش و مدیریت اضطراب می‌تواند به پیشگیری بهتر و مدیریت پویا کمک کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی تصریح کرد: اضطراب بیشتر، پیشگیری را با مشکل مواجه خواهد کرد و به هر میزان که اضطراب توسط فضاهای مختلف و به اشکال گوناگون وارد و یا تلقین و تزریق شود، توان مقابله و مدیریت بسیاری از مسائل از بین خواهد رفت. اضطراب بالا کورتیزول را بالا خواهد برد و زمانی که فرد در اضطراب بالا به فعالیت می‌پردازد، قسمت Prefrontal Cortex مغز(پیش‌پیشانی) توان کافی نخواهد داشت و فرد تحت تأثیر لیمبیک سیستم(سامانه عصبی احساسی(Limbic System)) و آمیگدال یا بادامه مغز عمل می‌کند. بنابراین ذهن واکنشی فرد، بیشتر به صورت انفعالی رفتار خواهد کرد و به صورت پویا نمی‌تواند برخورد کند و قسمت اجرایی مغز قادر نخواهد بود فعالیت عمیق خود را به درستی انجام دهد.
رابطه عمیق میان اضطراب با عدم قطعیت، حتمیت و ابهام
دانش‌آموخته فوق دکترای روانشناسی از دانشگاه هاروارد به عواملی که می‌تواند اضطراب و استرس را تشدید کند اشاره و بیان کرد: عدم قطعیت و حتمیت، مهمترین عوامل در بحث اضطراب است و هر میزان عدم قطعیت بیشتر و شرایط ابهام و ایهام، وجود داشته باشد، اضطراب بیشتر خواهد بود؛ همان‌طور که میکروب‌ها و ویروس‌ها در شرایط و فضاهای مختلف رشد می‌کنند، اضطراب هم در محیطی که عدم قطعیت بالا و اخبار متناقض وجود داشته باشد و اطلاع‌رسانی صحیح نباشد، افزایش بیشتری خواهد داشت. به عبارت دیگر، رابطه‌ای عمیق میان اضطراب، عدم قطعیت، حتمیت و ابهام وجود دارد. به این معنا که هر مقدار ابهام و ایهام در افراد بیشتر باشد، اضطراب آنها بالاتر خواهد بود. لذا باید در کنار چنین فضای سهمگین، خسته‌کننده و پرتنشی، اطلاع‌رسانی‌ها درست انجام شود و ابهام و ایهام کنار رود و مدیریت اطلاع‌رسانی‌ها با دقت و هوشیاری بیشتری باشد و در نهایت توزیع آگاهی به صورت جدی، درست و عمیق صورت گیرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی با تأکید بر اینکه باید عوامل ریسک‌آفرینی که می‌توانند مانع آرامش شوند، شناسایی و کمک شود که در این شرایط پیشگیری به نحو احسن صورت گیرد، اظهار کرد: افراد در شرایط آرامش روحی و روانی بهتر می‌توانند با خطرات کنار بیایند. همان‌طور که درباره پیشگیری این بیماری همه‌گیر تأکید می‌کنند که دست‌ها را باید شست و ذهن‌ها را هم باید از اضطراب تهی کرد. به این معنا که می‌توان از سرمایه‌های مختلف برای شکست بیماری استفاده کرد.
فاطمی بیان کرد: سرمایه‌های گوناگونی وجود دارد که افراد می‌توانند در شرایط خطر از آنها کمک بگیرند، از جمله سرمایه‌های معنوی و درونی انسان‌ها که در شرایط بحران و بیماری به کمک انسان می‌آید و می‌تواند مانع اضطراب شود. اگر این سرمایه‌ها به درستی و به‌جا مورد استفاده قرار گیرد، اثرات مثبتی را در شرایط خطر شاهد خواهیم بود. همان‌طور که شستن دست‌ها می‌تواند موجب پیشگیری از ویروس کرونا شود، اضطراب‌زدایی هم می‌تواند نقش مهمی در رفع این بحران ایفا کند. باید مراقب بود که حوزه‌های اجرایی، مدیریت، رسانه و در حوزه فضاهای اجتماعی به توزیع اضطراب دست نزنند. افراد مضطرب نمی‌توانند در شرایط بحران مدیریت خوبی داشته باشند.
راهکارها و اصول حفظ امید در شرایط بحران
وی با اشاره به راهکارها و اصول حفظ امید در شرایط بحران نیز گفت: پیامبر گرامی اسلام(ص) می‌فرمایند: «امید برای امت من رحمت است، چراکه اگر امید نبود، هیچ مادری فرزند خود را شیر نمی‌داد و هیچ باغبانی درخت نمی‌کاشت». امید یکی از سرمایه‌های بزرگی است که در شرایط فعلی می‌تواند نقش بسیار بزرگی ایفا کند. برای مثال زمانی که اتومبیل ما پنچر می‌شود، اولین سؤال این است که آیا برای خودروی خود زاپاس داریم یا خیر؟ در شرایط فعلی هم که افراد و جوامع با این مشکل برخورد کرده‌اند، یکی از پرسش‌هایی که مطرح می‌شود این است که در این شرایط سخت و بحرانی، آیا از زاپاس برخوردار هستیم؟ یکی از مهمترین زاپاس‌ها برای افراد امید است. به این معنا که وقتی فرد با قدرت، قوت و با توکل به خداوند می‌تواند مسیر حل مسئله را با آرامش طی کند، امید دارد و همین امید می‌تواند جوانه‌های آگاهی و تنویر را در وجود فرد روشن و شعله‌های اضطراب را کم و نهایتاً باعث شود که او با طیب خاطر و آرامش بهتری با موضوع برخورد کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی تصریح کرد: توکل به خداوند همراه با امید می‌تواند راهگشا باشد. انسان در مقابل همه حوادث و رخدادها باید در شرایط بحران به جنبه‌های روحی و روانی توجه بیشتری نشان دهد. در عین حال باید به این نکته توجه کرد که ویروس کرونا ضعف انسان را گوشزد می‌کند؛ ویروسی که اندازه آن را نمی‌توان با هیچ معیار ظاهری در نظر گرفت، می‌تواند کاری کند که انسان‌ها را از پا دربیاورد و رعب و وحشتی با این حجم و اندازه در اقصی نقاط جهان به وجود آورد. اینکه انسان به ضعف خود واقف باشد و حالت تبختر، کبر و نخوت را کنار بگذارد می‌تواند به انسان در حوادث و رخدادها کمک کند.
این روانشناس مطرح کشور با تأکید بر اینکه همراهی، همیاری همدلی، توجه به امید و تسهیل در افزایش خدمات می‌تواند نقش بسیار مهمی در ایجاد فضای مناسب داشته باشد، گفت: درایت، هوشیاری و ضرورت آن، برای آن دسته از افرادی که در حوزه‌های اجرایی در این بحران فعالیت می‌کنند، برای جلوگیری از بروز خطا‌ها و آسیب‌های از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. همچنین، اطلاع‌رسانی باید درست، جامع و دقیق باشد؛ چراکه اگر با ابهام یا اشتباه همراه بوده، می‌تواند عامل آسیب باشد. در کنار اطلاع‌رسانی، باید با قوت و تدبیر روی زمینههای لازمی کار کرد که می‌تواند فضا را مساعد و مطلوب کند.
می‌توانیم مالک اضطراب باشیم
فاطمی اظهار کرد: اگر افراد روحیه خود را از دست دهند، آسیب‌پذیرتر خواهند بود و مطالعات روانشناسی این مسئله را تأیید می‌کند. در این شرایط بیماری‌ها هم بیشتر به آنها هجوم می‌آورند و در صورت گرفتاری به بیماری، توان مقابله کمتر خواهد بود. بنابراین افراد باید بتوانند در شرایط سخت و بحرانی و با توجه به سرمایه‌های مذکور، ضمن مقابله علمی با بیماری، از قدرت ابتکار عمل برخوردار باشند و آرامش خود را حفظ و اضطراب را مدیریت کنند. منظور انکار یا نادیده‌گرفتن مشکل نیست، بلکه در کنار این مشکل و اذعان به آن، مدیریت اضطراب برای فایق آمدن بر مشکل بسیار اهمیت دارد. لذا می‌توانیم مالک اضطراب باشیم، به جای آنکه اضطراب مالک ما باشد.
انتهای پیام
