ماه رمضان امسال بهترین فرصت تمرین عبادت فردی است
محمدرضا ستوده‌نیا، پژوهشگر قرآنی با اشاره به تعطیلی مساجد در ایام ماه مبارک رمضان بیان کرد: اکنون بهترین فرصت برای تمرینِ عبادت فردی است تا انسان خود و خدای خود را مدنظر دهد و از طریق دعا و تلاوت قرآن و ذکر ارتباط بهتری برقرار کند. در اماکن مذهبی و فضاهای معنوی گوناگونی مستمع را تحت تأثیر قرار می‌دهد و شنونده را منقلب می‌کند، اما در محیط‌های فردی انسان باید یاد بگیرد که به معانی دعا توجه کند.
به گزارش ایکنا؛ ماه مبارک رمضان از جمله با فضیلت‌ترین ایام در طول سال است و عظمت و فضیلت این ماه نیز در قرآن و روایات معصومین(ع) منعکس یافته است. یکی از دلایلی فضیلت این ماه، پیوند این ماه با قرآن به دلیل نزول در شب قدر است. در این ماه رحمت الهی بیش از پیش شامل حال مردم می‌شود و انسان‌ها به میزانی که بتوانند ظرف وجودی خود را پاک و آماده کنند، می‌توانند از خوان گسترده این رحمت بهره‌مند شوند.
ماه رمضان امسال به دلیل شیوع بیماری کرونا حال و هوای متفاوتی هم خواهد داشت، این رو فهم دقیق‌تر فلسفه روزه‌داری و آداب بهره‌برداری از این ماه، کمک بهتری به کسب برکات آن می‌کند. از همین رو با محمدرضا ستوده‌نیا، دانشیار و عضو هیئت علمی گروه قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان، به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه مشروح آن از نظر می‌گذرد؛
ستوده‌نیا در پاسخ به این پرسش که فلسفه روزه‌داری در ماه رمضان چه چیزی است؟ بیان کرد: خداوند در قرآن به این پرسش به روشنی پاسخ داده و فرموده است روزه بر انسان‌ها واجب شد تا در نهایت منجر به متقی شدن آنها شود و انسان بتواند به مرحله خوشتن‌داری برسد. این تقوا همان مرحله خویشتن‌داری و مراقبت است. در حقیقت تقوا اراده انسان را کنترل می‌کند. نفس انسان به دنبال رسیدن به امیال و خواسته‌های خود است و در طلب آن گاهی زیاده‌روی می‌کند.
وی تصریح کرد: در اثر همین اراده است که انسان می‌تواند کنترل نفس خود را به دست گیرد و فرایند روزه هم برای رسیدن به همین مقصود است، یعنی مهار نفس. نفس انسان به چیزهای مختلفی علاقه و اشتها دارد، اما روزه باعث می‌شود انسان از رفتن به سمت آنها خودداری کند. به مرور اراده انسان به نحوی قوی می‌شود که اگر در جایی انسان بخواهد گناهی را مرتکب شود، خود را نگه دارد. بنابراین روزه موجب خویشتن‌داری و تقوا می‌شود.
دو لایه خویشتن‌داری در انسان
این استاد دانشگاه بیان کرد: همچنین باید توجه داشت که ما با دو لایه مواجه هستیم؛ یک لایه، مرحله خویشتن‌داری ظاهری است. به این معنا که انسان در ظاهر چیزی را نمی‌خورد و نمی‌آشامد. اما لایه دوم، مرحله رسیدن به حال معنوی انسان است که اهمیت بسیار زیادی دارد. چه‌بسا انسان‌های زیادی باشند که در حال روزه‌داری از خوردن و آشامیدن پرهیز می‌کنند، اما چون به مرحله حال معنوی دست نیافته‌اند، در حالی که روزه هستند، به نامحرم هم نگاه می‌کنند و حتی دهانشان به غیبت هم باز می‌شود.
ستوده‌نیا تصریح کرد: بنابراین، در عبادات و از جمله روزه، یک حالت رفتار ظاهری داریم که ممکن است به مرور زمان برای انسان تبدیل به عادت شود، اما اگر نیت و اراده و حال معنوی هم در عمل انسان وارد و اعمال عبادی از لایه عادات روزمره خارج شود، در این صورت است که ارزش عمل بالا می‌رود؛ یعنی انسان در این مرحله با اراده و نیت خالص، نمی‌خورد، نمی‌آشامد و مرتکب گناه هم نمی‌شود. در صورتی که نیت و فعل با هم هماهنگ باشند و حضور قلب نیز وجود داشته باشد، انسان توفیق می‌یابد به گونه‌ای روزه‌داری کند که به درجات عالی معنویت نائل آید.
وی بیان کرد: روزه نیز منحصر به دین اسلام نیست و حتی در برخی از ادیان غیرالهی، روزه وجود دارد که بین آنها در کمیت و کیفیت روزه اختلاف‌هایی وجود دارد. به این معناکه برخی‌ها ممکن است فقط چند روز، روزه بدارند و یا در برخی آیین‌ها ۱۰ روز و بیشتر، روزه‌داری کنند، اما از آنجا که اسلام دین وسط است، خداوند همان یک ماه را برای مسلمانان مقرر فرمود. البته در باب اینکه چرا یک ماه شده است، شاید نتوانیم علت اصلی حکم را کشف کنیم، اما تا جایی که امکان تحلیل وجود دارد می‌توان علت را جست‌وجو کرد.
مزایای سه دهه از ماه رمضان
ستوده‌نیا گفت: خداوند در این یک ماه نیز برنامه‌ریزی‌هایی داشته و آن را به سه دهه تقسیم کرده است که هر دهه برای خود دارای مزایایی است. در حقیقت یک بهانه است که خداوند می‌خواهد با این بهانه انسان‌ها را پاک کند. روز به روز بخشش خداوند در این ماه بیشتر می‌شود تا اینکه در نهایت به دهه سوم که در آن لیالی قدر قرار دارد می‌رسیم. در آن شب‌ها که قرآن هم نازل شده است رحمت الهی بدون حد و حصر نازل می‌شود و انسان‌ها می‌توانند گذشته خود را اصلاح کنند.
وی در پاسخ به این پرسش که چطور می‌توان لیالی قدر را درک کرد؟ بیان کرد: ماه‌های رجب و شعبان مقدمه‌ای برای ورود به ماه مبارک رمضان هستند و اگر کسی اعمال این ماه‌ها را انجام دهد و با خدا باشد و حضور قلب خود را حفظ کند، در نهایت به یک صفای باطنی دست می‌یابد و نوری در قلب او تابیده می‌شود و خود را برای ماه رمضان آماده می‌یابد. وقتی می‌خواهیم به مهمانی برویم، طبیعتاً لباس نو می‌پوشیم و خود را آماده می‌کنیم و این دو ماه رجب و شعبان نیز همین کارکرد آماده‌سازی را دارند. در حقیقت دهه‌های اول و دوم این ماه نیز مقدمه‌ای برای درک لیالی قدر و دهه سوم محسوب می‌شود. بنابراین باید از این مقدمات بهره برد تا به مقصد اصلی رسید.
تمرین مفاهیم دعا در عبادت فردی
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که تعطیلی حرم‌ها و مساجد در این ایام چه تأثیری در اعمال عبادی مردم دارد؟ گفت: فعلاً گرفتار این بیماری هستیم و باید خود را تطبیق دهیم، اما به نظر بنده، بهترین موقعیت برای این است که یاد بگیریم چطور فردی عبادت کنیم. خیلی از مردم ما غیر از نماز و روزه، عبادت فردی برایشان سخت است و برای خواندن دعا و ... حتماً باید در یک محیط اجتماعی و فضای معنوی مانند مسجد حضور پیدا کنند و عموماً این طور یاد گرفته‌اند.
وی تصریح کرد: اکنون بهترین فرصت برای تمرینِ عبادت فردی است که انسان خود و خدای خود را مدنظر داشته باشد و بتواند از طریق دعا و تلاوت قرآن و ذکر اهل بیت(ع) ارتباط بهتری برقرار کند. در اماکن مذهبی مانند مساجد و بقاع متبرکه و حسینیه‌ها، فضاهای معنوی گوناگونی مستمع را تحت تأثیر قرار می‌دهد و شنونده را منقلب می‌کند و او را با سرعت بیشتری به سمت معنویت می‌کشاند. اما در محیط‌های فردی فضاهای معنوی کمتر است و انسان باید یاد بگیرد که به معانی دعا توجه داشته باشد و ببیند که وقتی دعا می‌خواند از خدا چه چیزی را طلب می‌کند.
این استاد دانشگاه بیان کرد: مردم در این ایام می‌توانند دعاهایی را انتخاب کنند و معنای آن را مطالعه کنند. اگر هر روز یک دعا انتخاب شود، مردم می‌توانند تا پایان این ماه چندین دعای معنوی را تجربه کنند و این کار به نوعی یک کلاس دعا و زیارت در ماه مبارک رمضان است. توصیه بنده این است که صداوسیما و دیگر رسانه‌های حقیقی و مجازی هم به این سمت بروند و در طول شبانه‌روز فرازهایی از ادعیه را به صورت آموزشی پخش کرده و سپس با زبانی ساده و روان و اثر گذار به شرح آن بپردازند تا مردم بیش از پیش با روش عبادت و دعاخواندن فردی آشنا شده و از لذت معنوی آن بهره برند.
انتهای پیام
