صله رحم؛ قربانی نگاه اشتباه جامعه / پیامدهای تصور غلط «دخالت نکردن» برای خانواده‌ها

در حالی متفاوت‌ترین ماه رمضان سال‌ها و حتی دهه‌های اخیر را سپری می‌کنیم که شرایط سخت زندگی، نگاه جامعه را به برخی از آموزه‌های دینی سطحی و کمرنگ و برخی افراد را دچار غفلت کرده است؛ آموزه‌هایی که اجرای صحیح آنها در سبک زندگی تغییری مثبت و راه‌گشا خواهد داشت. بر همین اساس ایکنا طی رمضان سال جاری با نگاهی نقادانه در تلاش برای غبارروبی از چهره برخی آموزه‌های دینی، کمک به بهبود شرایط اجتماعی و تمرین سبک زندگی اسلامی است. 

بر همین اساس، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی ایازی، قرآن‌پژوه و استاد حوزه و دانشگاه، در گفت‌وگو با ایکنا، در خصوص صله ارحام و تغییراتی که باید در نگاه جامعه به این توصیه اخلاقی اسلام صورت گیرد، به بیان نکات ارزشمندی پرداخت.

وی تغییر و اصلاح نگرش در مورد صله ارحام را اولین گام برای ورود صحیح این دستور اخلاقی اسلام به سبک زندگی مسلمانان دانست و تشریح کرد: صله رحم رسیدگی کردن، توجه داشتن و مراقبت کردن معنی شده است، یعنی وصل شدن و متصل شدن به رحم که می‌تواند ابعاد مختلفی داشته باشد که از احوال‌پرسی تا رسیدگی کردن و انجام وظایفی که شخص می‌تواند در رابطه با نزدیکان و بستگانش انجام دهد را شامل می‌شود.

دخالت با هدف تخریب ناپسند است

این قرآن‌پژوه کشورمان دغدغه داشتن مسلمان برای اطرافیان و نزدیکان خود را بخش مهمی از صله رحم دانست و اظهار کرد: رفع اختلاف بین همسران و اعضای خانواده یکی از صله‌های ارحام مهم است اما متأسفانه این روزها رفتاری معمول و مطرح شده است مبنی بر اینکه نباید در زندگی دیگران دخالت کرد، در حالی که دچار برداشت اشتباه شده‌ایم و این امر با آموزه‌های دینی منطبق نیست.  

حجت‌الاسلام والمسلمین ایازی تشریح کرد: دخالت کردن در صورتی که با هدف تخریب یا عدم اصلاح شرایط باشد، امری ناپسند است اما کمک به بهبود روابط بسیار توصیه شده است. راهنمایی کردن و ارائه تجربیات که فراتر از دید و بازدید صرف باشد، امری است که به تحقق صلح ارحام منجر می‌شود. بنابراین این تصور که صله رحم را محدود به احوال‌پرسی و دید و بازدید قلمداد کنیم تفکر اشتباهی است؛ بلکه هدف دید و بازدید و ارتباط، برقراری پیوند و کمک به رفع مشکلات است.

این مفسر قرآن کشورمان اولین گام برای وارد کردن صله رحم اسلامی به سبک زندگی مسلمانان را تغییر نگاه به صله ارحام دانست و اضافه کرد: خبرگیری، احوال‌پرسی، عیادت و ... یکی از مصادیق صله رحم است اما همه آن نیست. صله رحم ابعاد مختلفی دارد، حتی گاهی شرایط ایجاب می‌کند که بدون دیدار حضوری صله رحم را به جا بیاوریم؛ وقتی یکی از نزدیکان ما دچار مشکل مالی است، صله رحم یعنی داشتن دغدغه رفع مشکل او و انجام کمک مالی؛ حتی پرداخت هزینه مشاوره خانواده‌ای که دچار مشکل خانوادگی یا روانشناختی شده‌اند نیز جزء صله ارحام است.

ذهنیت جامعه درباره صله رحم باید اصلاح شود

وی در تبیین موانعی که موجب عدم تحقق صله رحم اسلامی در جامعه شده است، تصریح کرد: بخشی از مشکل مربوط به مسائل اجتماعی است. مناسباتی که در گذشته بین خانواده‌ها و بستگان بود کاهش پیدا کرده و حتی والدین و فرزندان در شهرها و مکان‌های مختلف زندگی می‌کنند. زندگی ماشینی شکل مناسبات اجتماعی را تغییر داده است اما نکته مهم‌تر، تغییر ذهنیت جامعه در مورد مسئله صله ارحام است.  

حجت‌الاسلام ایازی اضافه کرد: امروزه اینگونه در جامعه مطرح می‌شود که همه افراد باید سرشان به کار خودشان باشد و گلیم خودشان را از آب بیرون بکشند و به کار دیگران کاری نداشته باشند؛ باید برای تغییر این نگاه و ذهنیت تلاش کنیم و بدانیم بخشی از آسیب‌های اجتماعی که در جامعه بروز کرده به دلیل بی‌توجهی مردم به یکدیگر است.

وی تجربیات ناموفق افراد در رفع مشکلات دیگران را یکی از دلایل ایجاد این تصور غلط دانست که نباید در زندگی دیگران دخالت کرد و ادامه داد: عدم تسلط و توانایی ارتباط و حل مشکل در جامعه موجب شده خانواده‌ها تجربه خوبی از دخالت در کار همدیگر نداشته باشند. بنابراین برای برقراری صله رحم اسلامی باید آموزش‌های لازم به خانواده‌ها برای برقراری ارتباط صحیح با یکدیگر و کمک به رفع مشکلات دیگران ارائه شود.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه صله ارحام علی‌رغم شیوع کرونا، نباید قطع شود، افزود: تکنولوژی به ما برای برقراری ارتباط با دیگران کمک زیادی کرده است. با تلفن، شبکه‌های اجتماعی و گروه‌های خانوادگی ایجاد شده در فضای مجازی نیز می‌توان به یکدیگر کمک و مشکلات آنان را رفع کرد. با پرداخت کمک مالی از طریق نرم‌افزارها نیز بدون دید و بازدید می‌توان صله ارحام کرد.

وی در پایان گفت: برخی دیگر از رذایل اخلاقی مثل چشم و هم‌چشمی نیز بر صله ارحام تأثیر گذاشته و البته آموزش خانوادگی در رفع این مشکل بسیار مؤثر است. اینکه پدر و مادر به فرزندان خود آموزش دهند که چگونه دغدغه خواهر و برادر خود را داشته باشند، آموزش صله ارحام است. اگر دغدغه اطرافیان و خویشاوندان را داشته باشیم رذایل اخلاقی مربوط به این مسائل نیز کم‌رنگ می‌شود. آموزش رفتار صحیح و دغدغه نزدیکان را داشتن، از سوی والدین موجب می‌شود فرزندان نیز این مسئله را درست بیاموزند و ادامه دهند. اگر والدین در برابر اطرافیان بی‌تفاوت باشند، این بی‌تفاوتی نیز به بچه‌ها منتقل می‌شود.