اورژانس معنوی در حوزه تقویت شود / چالش‌های فراروی معنویت قهرمانانه

به گزارش ایکنا، احمد شاکرنژاد، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، امروز، هشتم اردیبهشت‌ماه، در نشست «آینده معنویت و حوزه‌های علمیه در پساکرونا» در قم با طرح این سؤال که چرا بحث معنویت در کرونا این قدر جدی شد، گفت: البته معنویت در سیل، بیماری لاعلاج و ... هم ایجاد می‌شود، ولی در جامعه معاصر به علت همگانی شدن این پدیده‌ نمود اجتماعی آن بیشتر از موارد دیگر بود.

وی با بیان اینکه از زمان پیدایش بشر چند چالش همیشه با او همراه بوده است؛ مرگ، بیماری، پیری و ظلم، افزود: در جهان معاصر 4 دلهره و چالش دیگر هم به اینها اضافه شد که محصول نوع زیست جدید مدرنیته و محصول انقلاب صنعتی است؛ دلهره تنهایی پنهان در عین با هم بودن و عدم سودمندی در جامعه به همین دلیل در همین کرونا شاه بودیم که خیلی‌ها از سستی روابط در ایام کرونا سخن گفتند و ابراز ناراحتی کردند.

شاکرنژاد با بیان اینکه دلهره دیگر بحث بحران محیط زیست و دلهره سوم سرعت تحولاتی است که در تاریخ بی سابقه بوده است، اظهار کرد: جامعه مدرن نه تنها دغدغه‌های سنتی بشر را حل نکرد، بلکه آن را بزک کرد، دنیای مدرن نتوانست مرگ را حل کند، ولی به بدن پرداخت، پیری را نتوانست حذف کند، ولی پیر را در جامعه نمی‌بینیم؛ زیرا در محیط‌های ایزوله آنان را نگهداری می‌کنند؛ همچنین می‌دانیم ظلم هست، ولی آن را نمی‌بینیم، زیرا بزک شده است.

کرونا و زلزله عمیق هویتی

وی افزود: کرونا زلزله عمیقی در هویت مردم ایجاد کرد؛ تا دو هفته قبل ذهن مردم مشغول این بود که آیا ماه رمضان تعطیل می‌شود؛ خیلی جالب بود که ببینیم چه کسانی به این سؤال پاسخ می‌دهند که روزه رمضان تعطیل خواهد شد یا خیر؟؛ در این میان فرهنگستان علوم پزشکی، بیانیه متواضعانه‌ای می‌دهد و نامی از حوزه آورده و راهی جلوی پای مردم می‌گذارد، ولی به این شکل صدای حوزوی شنیده نشده که خوابگردی در لایه‌های ذهنی مردم بکند و مدل منسجم برای سؤالات آنان ارائه دهد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: همچنین در سطح الهیاتی دچار چالش عمیقی شدیم؛ یعنی کرونا مشکل شر را به میدان ذهنی مردم آورد و مومنان را دچار مشکل الهیاتی کرد و سؤالاتی فراروی مردم گشود؛ سؤالاتی از این دست که چرا فردی که مؤمن و خوب بود ناگهان در این بی کسی و در غربت از بین رفت؛ یا چه گناهی کرده‌ایم که مسجد، حرم، روضه و .. تعطیل شد.

وی اضافه کرد: در روز اول که حرم حضرت معصومه(س) بسته شد تظاهرات برخی افراد جلوی در ناشی از مشکل الهیاتی بود، چون هویت این افراد که هر  روز و هفته‌ای چند بار به حرم می‌رفتند به یکباره فروریخت و برای فروپاشی آن به کار قبلی خود ادامه دادند؛ بنابراین کرونا ما را دچار فقدان تئودیسه در سطح الهیاتی کرد.

این پژوهشگر حوزه و دانشگاه با بیان اینکه در معنویت ساختارمند 4 دسته معنویت داریم؛ معنویت زاهدانه، عارفانه، قدیسانه و قهرمانانه تصریح کرد: در معنویت قهرمانانه، فرد با ترس خود مبارزه می‌کند و مهم‌ترین ترس هم از دست دادن بدن جسمی و یا روحی یعنی هویت است؛ ما نمونه بارز معنویت قهرمانانه را در رفتار شهید سلیمانی دیدیم که از جان خود گذشت تا هویت و بدن دیگران زنده بماند و البته در پرتو همین مجاهدت هویت خود او هم برجسته شد.

ناکارآمدی مدل معنویت زاهدانه در کرونا

شاکرنژاد اظهار کرد: در کرونا چالش‌های سنتی و جدید تشدید شد و برای پاسخگویی به آن، مدل زاهدانه معنویت بروز و ظهوری نداشت و نتوانست کاری بکند و نمی‌توانست، زیرا رویکرد آن منفعلانه است، ولی معنویت قدیسانه و قهرمانانه رویکرد فعالانه دارند و وارد عرصه شدند.

این پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: معنویت قهرمانانه را در پساکرونا در قالب فعالیت طلاب جهادی و مدافعان سلامت تجربه کردیم و خدمات شگفت‌انگیزی انجام شد؛ عده‌ای از جان خود هم گذشتند که خیلی قابل تحسین است، ولی چند چالش جدی فراروی آن خواهیم داشت که مهم‌ترین آن این است که عقبه فکری این خدمات مغفول ماند.

فقه و کلام به صحنه بیایند

وی تأکید کرد: اگر بخواهیم معنویت در صحنه داشته باشیم، قبل از آن باید فقه و کلام ما به صحنه بیاید؛ زیرا اگر فرد پشتوانه کلامی و فقهی نداشته باشد حالت معنویت موقتی است و حتی ممکن است، معنویت حماسی در حین کار مشکلاتی ایجاد کند.

شاکرنژاد اضافه کرد: مشکل چالش دیگر این است که اورژانس معنوی را از قبل تجربه نکرده‌ایم؛ مسیحیت و بودا تا حدودی این کار را تجربه کرده است و ما هم در حوزه اجمالاً به شکل فردی تجربه کرده‌ایم، ولی اینکه امداد معنوی و اورژانس معنوی در حوزه تدریس و ترویج شود وجود ندارد.

تقویت اورژانس معنوی