مهندسی انتظار به‌ جای مهندسی ظهور

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا بهروزی‌لک، استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع)، دیروز، 30 اردیبهشت‌ماه، در نشست «حکومت جهانی موعود در قرآن کریم» گفت: اکثریت اهل سنت از موعودی به نام «مهدی» از فرزندان فاطمه یاد کرده‌اند، ولی برخی نظرهای مخالف آن هم در میان آنان مطرح و مدعی است که موعود به دنیا نیامده است.

وی با اشاره به کارکرد موعود در ادیان، اظهار کرد: آیا منجی نجات‌بخش اجتماعی است یا معنوی؟ بخشی از مسیحیان معتقدند که منجی کارکرد معنوی دارد؛ در شیعه هم کارکرد اجتماعی، سیاسی و معنوی مدنظر  و جهان‌شمول است.

منجی واحد لازمه خدای واحد است

بهروزی‌لک تأکید کرد: همه ادیان به توحید معتقدند و توحید شامل افعالی و ذاتی است؛ افعالی یعنی خدا بر همه جهان حاکم و همه امور تحت تدبیر اوست؛ اقتضای توحید ربوبی آن است که در پایان تاریخ هم منجی واحدی فرستاده شود، زیرا اگر منجی چندگانه باشد، ربوبیت واحد زیر سؤال می‌رود.

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: پنج وجه اشتراک و دو وجه افتراق در ادیان در مورد موعود وجود دارد؛ اولین وجه اشتراک، وعده بشارت به ظهور است که در مسیحیت، یهود و اسلام و حتی زرتشت وجود دارد؛ آیات و روایات زیادی در این باره داریم، از جمله اینکه اگر یک روز از دنیا بیشتر باقی نباشد، خداوند آن را آن قدر طولانی خواهد کرد که موعود ظهور کند. در دین یهود در کتاب «تلمود» چند بار از «ماشیح» نام برده شده است؛ در کتاب دانیال نبی هم بحث رجعت بیان شده و در زرتشت هم بحث انتظار سه موعود مطرح است.

بهروزی‌لک اضافه کرد: وجه دوم اشتراک، شخصیت والای منجی موعود است؛ در تفکرات مدرن مانند اندیشه فوکویاما، مارکس، وبر و ... بشر جهان را به پایان می‌برد، ولی از نظر ادیان، منتخب الهی در پایان جهان ظهور می‌کند. سومین وجه اشتراک تحقق یک حکومت واحد جهانی است. در زبور آمده است: «ای خدا ملک و احکام خود را به ملک‌زاده عطا کن، از دریا تا دریا و نحر تا نحر تا بر دورترین نقاط جهان حکومت کند.» در مسیحیت هم تعابیری از این دست وجود دارد.

بهروزی‌لک تصریح کرد: سومین کارویژه مشترک منجی در ادیان آن است که خدا وعده داده آنان را در زمین حاکم گرداند؛ در یهودیت بیان شده عدالت زیر پای او مستقر خواهد شد. وجه اشتراک دیگر، وراثت صالحان و مظلومان بر زمین است؛ تعابیر «یرثها» و «استخلاف» در سوره نور، دلالت‌هایی دارد که نشان می‎‌دهد در پایان تاریخ فقط صالحان باقی خواهند ماند. 

وجوه افتراق موعود در ادیان

استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) در مورد وجوه افتراق اظهار کرد: اولین تفاوت در خصوص منجی در ادیان، ویژگی شخصی و شخصیتی اوست، اینکه او مسیح است، ماشیح، مهدی، سوشیانت و ...است؛ این اختلاف با استدلال کلامی برطرف می‌شود، زیرا خدای واحد، منجی واحدی می‌فرستد و این اسماء اسمائی است که انسان‌ها در ادیان مختلف بر منجی نام نهاده‌اند.

وی افزود: وجه افتراق دیگر، منجی به مثابه موجود زنده و نقش آن است که تقریباً غیر از شیعه، اعتقاد به منجی موجود حی را نداریم؛ امتیاز منجی موعود در شیعه آن است که او در هر زمان باقی و واسطه فیض خدا با دیگر ابنای بشر است. انتظار پویا هم موضوعی است که فقط در تفکر شیعه وجود دارد و می‌توانیم در گفت‌وگوهای بین‌الادیانی هم این نقش را برجسته کنیم، زیرا یکی از شیوه‌های انتظار پویا، حرکت جدی به سمت جامعه موعود است؛ البته لزوماً مراد زمینه‌سازی برای ظهور نیست که اختلاف‌نظرهایی در این باره وجود دارد. به نظرم مهندسی ظهور دلایل کافی برای اثبات ندارد، ولی زمینه‌سازی به معنای ترویج و تبلیغ و تشکیل حکومت برعهده ماست.

بهروزی‌لک در پایان گفت: به جای مهندسی ظهور باید از مهندسی انتظار سخن بگوییم؛ ما وظیفه داریم مهدویت را در دنیا ترویج کنیم و در دوره غیبت تشکیل حکومت دهیم. البته بُعد دیگر انتظار پویا، الگوگیری از جامعه موعود است؛ در دعای افتتاح می‌خوانیم: «اللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَيْكَ فِی دَوْلَةٍ كَرِيمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلَامَ وَ أَهْلَهُ»، رغبت به آن است که جامعه خودمان را شبیه جامعه موعود قرار دهیم. انتظار پویا انتظاری است که آماده شویم و جامعه امروز را بر اساس الگوی جامعه مهدوی بسازیم. البته در جزئیات چنین جامعه‌ای باید بحث و گفت‌وگو کنیم.