روایت تاریخی حجاب در الجزایر/ زنانی که بدحجابی نمی‌شناسند + عکس

به گزارش ایکنا، الجزایر کشوری در شمال قاره آفریقاست که حدود 44 میلیون نفر جمعیت دارد. 99 در صد مردم این کشور مسلمان و حدود یک درصد مسیحی یا پیرو سایر ادیان هستند. بیشتر مسلمانان پیرو مذهب مالکی بوده و اقلیتی اباضی مذهب و جمعی هم پیرو مذهب تشیع‌اند.

تصوف و روح معنویت‌گرایی در الجزایر ریشه تاریخی دارد و مردم این دیار علاوه بر مساجد، عبادتگاه اصلی مسلمانان، عبادتگاه‌های دیگری به نام زاویه (خانقاه) دارند که مرکز تجمع و عبادت صوفیان است. برخی شنیده‌ها حاکی از آن است که حدود 200 زاویه فقط در الجزیره، پایتخت این کشور، وجود دارد.

مساجد، زوایا، بانگ اذان که هر صبح و شام در تمامی قسمت‌های شهر و روستاها به گوش همه می‌رسد، ضرایح اولیاء، حجاب زنان و ریش مردان نشانه‌های آشکار میزان اسلام‌خواهی در این کشور است. همچنین، از آشکارترین نشانه‌های پایبندی مردم یک کشور به ارزش‌های دینی در جوامع اسلامی نوع لباس پوشیدن زنان یا حجاب آنهاست. در این گزارش که به مناسبت هفته عفاف و حجاب در ایران از سوی رایزنی فرهنگی کشورمان در الجزایر تهیه شده و در اختیار ایکنا قرار گرفته است، نگاهی به این نشانه دینداری در میان زنان الجزایری انداخته و تنوع آن را بیان می‌کنیم.

سابقه حجاب در الجزایر

حجاب در جامعه الجزایر هم مانند سایر جوامع اسلامی، ریشه‌های عمیق در آداب و سنن و فرهنگ مردم داشته و بخشی از زندگی آنان بوده است و مردم در انواع، اشکال و رنگ‌های مختلف مطابق با عرف و عادات شهری، روستایی و قبایلی به آن پایبند بوده‌اند.

با گسترش ارتباطات جوامع اسلامی و جوامع غربی و تسهیل رفت و آمد میان آنها و حضور الجزایری‌ها برای تجارت، تحصیل و یا تفریح و سیاحت در جوامع غربی به تدریج نشانه‌های تغییر ذائقه فرهنگی بین آنان پدیدار شد و اشغال الجزایر از سوی فرانسه در سال 1830 میلادی و سلطه استعماری 130 ساله آنها بر الجزایر، مهاجرت فرانسوی‌ها به این کشور و مقیم شدن در آن و مبارزه نیروهای اشغالگر با ارزش‌های ملی و اسلامی به منظور ادغام فرهنگی مردم مسلمان الجزایر در فرهنگ غربی و نابودسازی هویت دینی آنها منجر به تشدید بی‌حجابی در سرزمین الجزایر شد به گونه‌ای که بسیاری از انقلابیون الجزایری (مانند جمیله بوپاشا در سنین جوانی) زنانی بی‌حجاب بودند و حضور زنانی مبارز و انقلابی با حجاب اسلامی در میان آنان به عنوان یک پدیده استثنایی مورد توجه گزارشگران انقلاب الجزایر بوده است.

نوعی حجاب به نام «حایک» در مرکز الجزایر

حجابی موسوم به «ملایه» در شرق الجزایر

با این حال حضور زنان با حجاب و چادر نیز در انقلاب الجزایر امری است که توجه همه نویسندگان و تحلیلگران این انقلاب را به خود جلب و آن‌ها آن را گزارش کرده‌اند.

البته استعمارگران فرانسوی علاوه بر حجاب زنان به طور کلی خط و زبان الجزایری‌ها را نیز تغییر دادند به گونه‌ای که امروزه شهروندان بالای پنجاه سال الجزایری و حتی برخی از فرزندان جوان آنها را مشاهده می‌کنیم که به هیچ وجه نمی‌توانند به زبان عربی یا آمازیغی (زبان بخشی از مردم الجزایر) سخن بگویند.

تنوع پوشش زنان

با پیروزی انقلاب الجزایر علیه استعمارگران فرانسوی و آزادسازی این کشور مسلمان از سلطه فرانسه، دولت‌های ملی حاکم بعد از انقلاب هم به طور عمده، دولت‌هایی سکولار بودند و تلاش چندانی برای احیای ارزش‌های دینی به عمل نیاوردند.

دولت الجزایر هیچ موضعی درباره حجاب ندارد. زنان از این جهت آزادند و دارای حق انتخاب که با حجاب باشند و یا بی‌حجاب. اما بیشتر آنها با قناعت عقلی و میل قلبی حجاب را انتخاب کرده و به طور کامل پوشیده‌اند.

این نکته حائز اهمیت است که در جامعه الجزایر ، پوشش زنان حد وسط ندارد. همه آنان یا بی‌حجابند یا با حجاب و کاملاً پوشیده و تار مویی از آنان بیرون از روسری و مقنعه نیست. اما بد حجاب یا شل حجاب که نیمی از سر خود را پوشانده و نیمی را بیرون بگذارند وجود ندارد؛ مگر در بین زنان عشایر که حجاب سنتی خودشان را دارند.

انواع حجاب

حجاب اسلامی در الجزایر چندین نوع است.حجاب عرفی: به لباسی می‌گویند که کاملاً تمام مواضع بدن جز وجه و کفین را می‌پوشاند ولی ممکن است تنگ و چسبان و شامل شلوار، کاپشن و روسری یا مقنعه و در رنگ‌های متنوع باشد.

نمونه‌ای از حجاب عرفی در الجزایر

این نوع حجاب که بسیار رواج دارد، به علت تنگ و چسبان بودن از سوی متدینان سنتی این کشور حجاب شرعی محسوب نمی‌شود.

حجاب شرعی: که در بخشی از خانواده‌های متدین رایج است، شامل مانتو، شلوار و مقنعه در رنگ‌های تیره (مشکی‌، سرمه‌ای، قهوه‌ای و یا خاکستری است)  است؛ به گونه‌ای که بدن در لباس آزاد باشد.

سه عکس از حجاب شرعی

حجاب سنتی و کاملاً شرعی: این نوع حجاب را اقشار مذهبی و سنتی، سلفی‌ها و وهابی‌ها به کار می‌برند که شامل جلباب(چادر)، شلوار، مقنعه، نقاب و یا پوشیه است.

جلباب نوعی چادر آستین‌دار و بلند است که در رنگ‌های مشکی، قهوه‌ای و سرمه‌ای مورد استفاده زنان الجزایری قرار می‌گیرد و تعداد زنانی که از این نوع حجاب استفاده می‌کنند در جامعه الجزایر اندک است.

حجاب سنتی کاملاً شرعی

در گذشته در پایتخت الجزایر، جلباب بیشتر به رنگ سفید بود و به آن «الحائک: حایک» می‌گفتند. یکی از مذاهب اسلامی که پیروانی در الجزایر دارد، مذهب اباضیه است که زنان اباضی مذهب، حجاب شرعی کاملی دارند که با جلباب تفاوت دارد.

حجاب زنان اباضیه

حجاب زنان اباضیه: زنان اباضیه نیز حجابی خاص دارند که شامل پیراهن یا مانتوهای بلند است که تا روی پای زنان را می‌پوشاند؛ به علاوه روسری تیره رنگ و پوشیه سیاه که جزئی از این حجاب است.

حجاب عشایر: عشایر از آمازیغ‌ها (بربرها) هستند که مانند عشایر ایرانی لباس‌های سنتی خاصی همراه با رنگ‌های متنوع و زیبا دارند و نوعی تسامح در مقایسه با حجاب شرعی کامل در آن دیده می‌شود.

حجاب عشایر امازیغ

گسترش فرهنگ حجاب

مناطق مختلف شهری، روستایی و پایتخت الجزایر از نظر درصد پایبندان به حجاب با هم برابر نیست. در شهرستان‌ها، جوامع کوچک و روستاها پایبندی به حجاب بیشتر است. حجاب در الجزیره، پایتخت الجزایر نسبت به سایر مناطق کم‌رنگ‌تر است. با این حال می‌توان گفت که میزان پایبندی زنان به حجاب (در مجموع سه نوع عرفی، شرعی و کاملاً شرعی آن) در پایتخت 70 درصد به بالا است.

در مناطق مختلف پایتخت فقط در یک خیابان به نام «شارع دیدوش مراد»، که مرکز خرید و فروش البسه عمدتاً زنانه است، بی‌حجابی بر حجاب غلبه دارد ولی در سایر نقاط پایتخت باحجابی جوّ غالب است.

در ادارات، شرکت‌ها، رستوران‌ها، مطب‌های پزشکان و ... بیشتر دختران و زنان جوان بدون هیچ اجباری باحجاب هستند. ترکیب محجبه و غیرمحجبه در بین اعضای یک خانواده هم وجود دارد و بسیار دیده می‌شود که مادری با حجاب با دو دخترش، یکی با حجاب و یکی بی‌حجاب قدم می‌زنند و یا  در خانواده‌ای مادر بی‌حجاب و دخترانش با حجاب هستند.

در یک نگاه کلی جامعه الجزایر به سوی رواج و حاکمیت بیشتر ارزش‌های دینی حرکت می‌کند و پررنگ‌ شدن تدریجی حجاب و پوشش زنان نمونه‌ای از این تحول مثبت به سوی ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی اسلام است.

گزارش از‌ زهرا نوکانی