تبیین راهکارهای کسب تواضع بر اساس خطبه قاصعه در فصلنامه اخلاق
پنجاه و نهمین شماره از فصلنامه اخلاق به صاحب امتیازی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم شعبه اصفهان منتشر شد.
به گزارش ایکنا، در این شماره از فصلنامه اخلاق، مقالاتی با عناوین «تبیین راهکارهای عملی و نظری کسب تواضع و فروتنی بر مبنای تحلیل محتوای خطبه قاصعه امیرالمؤمنین(ع)»، «چارچوبی برای حفظ امنیت و پیشگیری از نقض حریم خصوصی اطلاعات دیجیتال کاربران در صنعت دیجیتال پس از مرگ و مسائل اخلاقی آن»، «بررسی اعتدال؛ آثار و موانع آن از دیدگاه شهید مطهری»، «مناسبات اخلاق و اقتصاد در اسلام (تطبیق انتقادی نظریه رشد اخلاقی کلبرگ)» «عناصر تأثیرگذار در کارآمدی رسانه جمعی و مصونیت‌بخشی به آن (با تأکید بر آموزه‌های اخلاقی و روانشناختی)» و «تفاوت‌های اخلاقی در ازدواج؛ آثار و پیامدهای آن از منظر قرآن و حدیث» منتشر شده است.
تبیین راهکارهای کسب تواضع بر اساس خطبه قاصعه
در طلیعه نوشتار «تبیین راهکارهای عملی و نظری کسب تواضع و فروتنی بر مبنای تحلیل محتوای خطبه قاصعه امیرالمؤمنین(ع)» آمده است: تواضع و فروتنی از جمله فضایل اخلاقی است که از خودِ ملکوتی و الهی انسان نشأت می‌گیرد و بدان دلیل که در تکامل شخصیت انسان تأثیر بسزایی دارد، در آموزه‌های دینی بر آن بسیار تأکید شده است. یکی از مصادیق این تأکید را می‌توان در بلند‌ترین و مهمترین خطبه امام علی مشهور به خطبه قاصعه که پس از جنگ نهروان ایراد شده، جستجو کرد. حضرت علی در این خطبه تلاش کرده است ضمن تبیین اهمیت این فضیلت اخلاقی و تأثیر آن در مقابله با تکبر به‌منزله مهمترین عامل تسلط شیطان، راهکارهای عملی و نظری کسب تواضع را بیان و درنهایت، تصویر جامعی از این فضیلت ارزشمند اخلاقی ارائه کند.
در این پژوهش کوشیده‌ایم با تکیه بر روش «تحلیل محتوا» و بهره‌گیری از فن «تحلیل مضامین کیفی»، گزاره‌های مرتبط با موضوع تواضع و فروتنی را در خطبه قاصعه تحلیل و الگوی جامع مفهومی تواضع را از منظر آن حضرت ترسیم کنیم. معرفی عوامل عملی و نظری ایجاد تواضع (مانند اقامه نماز، روزه‌داری، دادن زکات، احسان به والدین و احترام به مربی)، معرفی ویژگی‌های متواضع (مانند توجه به مستضعفان و فقرا، محبت به مؤمنان و سجده کردن)، معرفی نتایج برخورداری از تواضع (مانند دوری از وسوسه‌های شیطانی، دوری از کبر و تفاخر، کسب رضایت الهی و ایجاد الفت و محبت بین مردم) و معرفی مصادیق برگزیده متواضعان از جمله مباحثی است که امام علی در این خطبه بدان اشاره کرده است.
بررسی اعتدال؛ آثار و موانع آن از دیدگاه شهید مطهری
نویسنده مقاله «بررسی اعتدال؛ آثار و موانع آن از دیدگاه شهید مطهری» در طلیعه نوشتار خود آورده است: اعتدال یکی از مهمترین بحث‌های اخلاقی در دین مقدس اسلام است که مورد توجه بسیاری از فیلسوفان و اندیشمندان از جمله شهید مطهری بوده است. دین اسلام نه تنها در میدان عمل توصیه‌های ویژه‌ای به انسان درباره اجرا و عمل به اعتدال دارد بلکه بالاتر؛ سعادتمند شدن جامعه و تشکیل مدینه فاضله را در گرو عمل به اعتدال و دوری از افراط و تفریط قابل تحقق می داند. هدف این مقاله تبیین نظریه اعتدال از دیدگاه شهید مطهری است و سعی شده با روش توصیفی و تحلیلی، عوامل و موانع اعتدال را مورد بررسی و کنکاش قرار دهد. وبه این پرسش پاسخ دهد که مهم ترین آثار و موانع اعتدال از دیدگاه شهید مطهری کدامند؟ یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که از دیدگاه شهید مطهری آثار اعتدال عبارتند از: کمال، سعادت، هماهنگی در رشد ارزش‌ها و پیشرفت علمی و مادی و از موانع اعتدال هم می‌شود به جمود، جهالت، هوی و هوس و نابودی جامعه اشاره کرد. نتیجه اینکه رعایت اعتدال باعث سعادتمندی فرد و در سطح وسیع‌تر جامعه خواهد شد.
مناسبات اخلاق و اقتصاد در اسلام (تطبیق انتقادی نظریه رشد اخلاقی کلبرگ)
در طلیعه نوشتار «مناسبات اخلاق و اقتصاد در اسلام (تطبیق انتقادی نظریه رشد اخلاقی کلبرگ)» می‌خوانیم: رشد اخلاقی فرایندی است که به بهبود شاخص‌های اخلاقی از قبیل استدلال و نگرش اخلاقی، هیجانات اخلاقی، درونی‌سازی اصول اخلاقی و التزام علمی به هنجارهای اخلاقی منجر می‌شود. از جمله نظرات شایع در رشد اخلاقی، نظریه کلبرگ است. در پژوهش حاضر با پذیرش چارچوب نظری او (نظام شش مرحله‌ای رشد استدلال اخلاقی) به واکاوی رابطه این رشد با رشد مطلوبیت‌های اقتصادی (تولید، توزیع و انباشت ثروت) پرداخته‌ایم. این پژوهش ماهیت کتابخانه‌ای دارد و با اتکا به اسناد صورت گرفته است. پرسش اصلی این است که چه رابطه‌ای میان ساز و کار و مراحل رشد قضاوت و استدلال اخلاقی با عملکرد مطلوب اقتصادی افراد وجود دارد؟ این رابطه به صورت دوسویه (تأثیر دوجانبه) بررسی شده است. نتیجه‌ای که از این پژوهش حاصل شد، این بود که مراحل رشد اخلاقی رابطه‌ای مستقیم با شاخص‌های رشد اقتصادی دارند، البته برخی مراحل رشد، نیازمند ضمیمه کردن فرهنگ عمومی خاصی می‌باشند تا این رابطه ایجاد شود. از سوی دیگر، ارتقای وضعیت اقتصادی (تولید ثروت پاک و توزیع عادلانه آن)، زمینه‌ساز رشد اخلاقی کلبرگی می‌باشد. در این بین اخلاق اسلامی، هم در سطح حداکثری و هم در سطح حداقلی، نه تنها به زهد مذموم تشویق نمی‌کند، بلکه زمینه‌ساز رشد اقتصادی می‌باشد.
تفاوت‌های اخلاقی در ازدواج از منظر قرآن و حدیث
نویسنده مقاله «تفاوت‌های اخلاقی در ازدواج؛ آثار و پیامدهای آن از منظر قرآن و حدیث» در چکیده نوشتار خود آورده است: یکی از شروط همسرگزینی از دیدگاه قرآن و حدیث، کفویّت و تشابه حداکثری زوجین از جنبه‌های مختلف، از جمله از جنبه ویژگی‌های اخلاقی است. این پژوهش با هدف آگاهی‌بخشی به نسل جوان و به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است؛ ابتدا آیات و روایات مربوط به موضوع استخراج شد و بعد، با رویکردی جدید، ضمن بیان اهمیّت کفویّت، آثار و پیامدهای ازدواج‌های متفاوت از نظر اخلاقی بررسی و تحلیل شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که عدم تشابه زوجین در مسائل اخلاقی و تفاوت آن‌ها در این مسائل، آثار و پیامدهای خطیر و جبران‌ناپذیری را در پی خواهد داشت. شماری از این پیامدها عبارتند از: اختلال شخصیتی فرزندان، گسست خویشاوندی خانواده، محرومیت از داشتن فرزندان شایسته، پیمان‌شکنی در نظام خانواده، انحرافات اخلاقی فرزندان، ایجاد بسترهای اخلاق‌گریزی از راه وراثت، انتقال صفات اخلاقی از راه شیردهی و سرپیچی فرزندان از فرمان والدین.
چارچوبی برای حفظ امنیت و پیشگیری از نقض حریم خصوصی اطلاعات
در چکیده مقاله «چارچوبی برای حفظ امنیت و پیشگیری از نقض حریم خصوصی اطلاعات دیجیتال کاربران در صنعت دیجیتال پس از مرگ و مسائل اخلاقی آن» می‌خوانیم: عصر دیجیتال با تکیه بر فناوریهای اطلاعاتی فرصت حضور افراد و آثار آن‌ها را در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی فراهم آورده است. حجم زیادی از فضای وب را اطلاعات کاربرانی اشغال کرده که از دنیا رفته‌اند. شرکتهای استارت‌آپ تجاری با هدف کسب درآمد به کسب و کاری با عنوان صنعت زندگی دیجیتال پس از مرگ (DAI) روی آورده‌اند. هدف از این مقاله معرفی صنعت دیجیتال پس از مرگ و تبیین ضرورت تدوین چارچوب اخلاقی برای این صنعت است. روش پژوهش حاضر سندی یا کتابخانه‌ای و متکی به رویکرد تحلیل مفهومی است. بر اساس یافته‌های پژوهش، صنعت زندگی دیجیتال پس از مرگ، چهار دسته از خدمات پس از مرگ را در بر می‌گیرد: 1- خدمات مدیریت اطلاعاتی 2- خدمات پیام‌رسان پس از مرگ 3- خدمات یادبود و گرامی‌داشت آنلاین 4 - خدمات خلق دوباره. حفظ یا حذف کاربران در فضای دیجیتال به سیاست‌ها و چارچوب اخلاقی ویژه‌ای نیاز دارد که این شرکت‌ها برای تضمین شأن و کرامت انسانی، حریم خصوصی و دیگر مسائل مرتبط اخلاقی باید این چارچوب‌ها را در نظر بگیرند. توسعه و رشد بقایای دیجیتال پس از مرگ در شبکه‌های اجتماعی مسائل و مشکلات اخلاقی پیچیده‌ای را پدید می‌آورد که به بررسی دقیق نیاز دارند.
انتهای پیام
