حکم شرعی استفاده از الکل برای ضدعفونی و درمان کرونا

به گزارش ایکنا؛ جلسه درس خارج فقه آیت‌الله هادی عباسی خراسانی با عنوان «مسائل کرونا در فقه اسلامی» ‌دوشنبه، 6 مردادماه در فضای مجازی منتشر شد.

وی در این جلسه اظهار کرد: در جلسه گذشته که بحث نذر را مطرح کردیم، به این نتیجه رسیدیم که اگر موضوع نذری با بحث مراقبت‌ها تزاحم داشته باشد، باید ببینیم اگر موضوع نذر خاص است و با مراقبت‌های بهداشتی قابل جمع است که انجام می‌دهد، اما اگر قابل جمع نبود و موضوع نذر طوری بود که می‌توان آن را به تأخیر بیندازد، باید به تأخیر بیندازد و در اولین شرایطی که می‌تواند به نذرش وفا کند، آن را انجام دهد. اگر موضوع نذر خاص باشد و نتوان آن را به تأخیر انداخت و از طرفی به دلیل مزاحمت با دستورات پزشکی قابل انجام نباشد، در این صورت چون حق‌الناس مقدم است، بعید نیست حق‌اللهی که همان حق نذر باشد، ترک شود و بگوییم ادای نذر واجب نیست، چون با وجوب مراقبت‌ها بهداشتی منافات دارد.

وی ادامه داد: یکی دیگر از مباحثی که بسیار مورد نیاز است و در بحث کرونا هم مورد سوال قرار می‌گیرد، بحث استفاده از الکل است. عنایت دارید که در بحث مراقبت‌ها از الکل زیاد استفاده می‌شود؛ چه برای ضدعفونی کردن و چه برای درمان. می‌خواهیم ببینیم حکم استفاده از الکل در بیماری کرونا چگونه است و اگر یک روزی درمان بیماری خاصی مثل کرونا، با استفاده از امر حرامی صورت گرفت، آیا استفاده کردن از آن برای درمان مجاز است یا خیر؟ به عبارت دیگر، آیا درمان با چیز حرام، حرمت دارد یا حرمت ندارد؟

استاد حوزه علمیه تصریح کرد: همان‌طور که بارها عرض کردیم، موضوع‌شناسی در فقه، خصوصاً در مسائل مستحدثه یکی از کارهای ضروری است. گرچه شاید نظر برخی مجتهدین این باشد که کار فقیه، بیان حکم است، اما موضوع اختصاص به فقیه ندارد. شاید در نگاه اول این‌چنین باشد که حکم شرعی در حیطه اختیارات فقیه است، اما بیان موضوع جزء اختیارات فقیه نیست؛ با این حال، به نظر ما موضوع‌شناسی برای فقیه یک فضل خاص است. یک فضلی است که در احکام کارگشا است. اگر فقیه، موضوع حکم را بشناسد، می‌تواند حکم را راحت‌تر تبیین کند. یکی از این موضوعات، همین بحثی است که ما در آن هستیم.

وی در ادامه یادآور شد: باید ببینیم آیا الکل هم جنس است و هم حرمت شرب دارد یا اینکه نجس نیست، ولی حرمت شرب دارد. یکی از موضوعات مشابهی که با بحث ما تشابه خاص دارد، بحث خمر و مسکرات است. جالب این است که در مورد خمر، هم آیات داریم و هم روایات داریم. خمر در لغت به معنای پوشاندن و پنهان کردن است. از این جهت به شراب، خمر می‌گویند که عقل انسان را می‌پوشاند. در عرف باید ببینیم که آیا هر مایع سُکرآوری خمر است؟ یا آن مایع سُکرآوری خمر است که از انگور باشد؟ یا مایع مست‌کننده‌ای خمر است که از چیزهایی باشد که در روایات گفته شده خمر از آنها ساخته می‌شود؛ مثلا انگور، خرما، عسل و ... ؟ یا اینکه نه، بگوییم آنچه تخمیر در آن صورت بگیرد، خمر نامیده می‌شود؟

عباسی خراسانی اظهار کرد: وقتی ما سراغ آیات شریفه می‌رویم، حدود هفت آیه داریم که کلمه خمر در آنها به کار رفته است: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ‌؛ اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد شراب و قمار و بتها و تيرهاى قرعه پليدند [و] از عمل شيطانند، پس از آنها دورى گزينيد، باشد كه رستگار شويد» (مائده/ 90). آیه تصریح دارد که خمر «رجس» است. فقها کلمه «رجس» را به معنای نجس دانسته‌اند. راغب اصفهانی هم می‌گوید رجس همان نجاست است. به نظر ما «رجس» اعم از نجس و غیرنجس است؛ یعنی هم به معنای پلیدی است و هم به معنای نجاست است. ما نمی‌توانیم به طور دقیق بگوییم رجس مرادف با نجس است. چرا؛ تصادق با نجس دارد، ولی عینیت با نجس ندارد.