تزاحم عمل به نذر با وجوب رعایت پروتکل‌های بهداشتی

به گزارش ایکنا؛ جلسه درس خارج فقه آیت‌الله هادی عباسی خراسانی با عنوان «مسائل کرونا در فقه اسلامی» ‌شنبه، 4 مردادماه در فضای مجازی منتشر شد.

وی در این جلسه اظهار کرد: در مباحث گذاشته و مسائل فقهی بیماری کرونا به بحث تزاحم رسیدیم؛ تزاحم احکام و حقوق را بیان کردیم و به این نتیجه رسیدیم که اگر تزاحمی بین حقوق‌الناس و حقوق‌الله برقرار شود، رعایت حق‌الناس مقدم است. چرا؟ چون گویا در حق‌الناس دو تضییع حق است: هم حق‌الله است و هم حق‌الناس است. تضییع حق‌الله است، به خاطر اینکه اطاعت امر الهی مبنی بر رعایت حقوق دیگران را نکرده است و حق‌الناس است، به خاطر اینکه مدیون دیگران شده است. در بحث مراقبت‌های ویژه عنایت دارید که چه بیماران و چه افراد سالم باید دقت کنند که خودشان را دچار حق‌الناس نکنند.

وی افزود: پس وجوب رعایت مسائل بهداشتی جزء حق‌الله است. همچنین ترک این امر الهی حرمت دارد. همچنین حق‌الناسی است که اگر انسان آن را رعایت نکند، نسبت به دیگران ضامن است و باید دین خود را ادا کند و تا زمانی که دین خود را بپردازد، حضرت حق از او راضی نمی‌شود. یکی دیگر از مباحثی که مربوط به کروناست و از دقت خاصی برخوردار است و باید مورد تحلیل قرار بگیرد، بحث تزاحم عزاداری محرم و رعایت مسائل بهداشتی است. ما گفتیم در مورد محرم دو نظر مطرح است: یک نظر این است که عزاداری محرم موجب حفظ شعائر است؛ یک نظر این است که عزاداری محرم موجب تعظیم شعائر است.

استاد حوزه علمیه ادامه داد: شاید بگوییم تعظیم شعائر استحباب دارد، اما حفظ شعائر وجوب دارد و گاهی اوقات، حفظ شعائر به اصل نظام اسلامی برمی‌گردد، به اصل حفظ دین برمی‌گردد و جزء اوجب واجبات می‌شود. برای همین در مسائل گذشته به این نتیجه رسیدیم که باید برای مرحم تدبیر کرد و با دقت پیش رفت؛ یعنی هم مسائل بهداشتی رعایت بشود و هم شعائر اسلامی اجرا شود.

عباسی خراسانی تصریح کرد: یکی از مباحثی که در مسائل کرونا مطرح است بحث نذر است. اگر یک روزی نذری انجام شد و این نذر با مراقبت‌های ویژه و پروتکل‌های بهداشتی منافات و تزاحم داشت. در این وضعیت ما باید به سراغ ادای نذر برویم یا سراغ رعایت مسائل بهداشتی برویم؟ باید ببینیم آیا تزاحم نذر با مباحث کرونا چه حکمی دارد. نذر در لغت به معنای این است که انسان خودش را ملزم به امری بکند که قبل از آن الزامی بر انجام آن نداشته است. پس اینکه تعهد به انجام کاری بکند، در لغت «نذر» نامیده می‌شود.

وی در ادامه در مورد تاریخچه نذر اظهار کرد: تاریخچه نذر خیلی تاریخچه قدیمی است. در میان همه اقوام پیش از اسلام، نذر رواج داشته است. حتی می‌توانیم بگوییم نذر یک پیشینه انسانی و بشری دارد. از روزی که بشر آفریده شد و الزاماتی برای خودش در نظر گرفت، نذر تحقق پیدا کرد. به لحاظ مباحث اسلامی و مشروعیت نذر، مشروعیت نذر در آیات و روایات مختلفی بیان شده است. اولین آیه‌ای که می‌توانید برای نذر در نظر بگیرید، آیه‌ای است که مربوط به حضرت عیسی بن مریم است. حضرت مریم فرمودند: «إِذْ قَالَتِ امْرَأَتُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ؛ چون زن عمران گفت پروردگارا آنچه در شكم خود دارم، نذر تو كردم تا آزاد شده [از مشاغل دنيا و پرستشگر تو] باشد، پس از من بپذير كه تو خود شنواى دانايى» (آل‌عمران/35). حدود 15 آیه در مورد نذر در قرآن کریم بیان شده است و می‌توانیم بگوییم مشروعیت نذر هم به آیات است و هم به روایات است و هم به اجماع است. پس هیچ تردیدی نداریم که نذر مشروعیت دارد.

وی افزود: مسئله بعدی این است که نذر چیست؟ آقایان فقها در مورد نذر نظریاتی مختلفی را بیان کردند. مثلاً حضرت امام در مسئله اولی که در تحریر الوسیله درباره نذر بیان می‌کنند، می‌فرمایند: «النذر هو الالتزام بعمل الله تعالى على نحو مخصوص ولا ينعقد بمجرد النية، بل لا بد من الصيغة». ایشان می‌فرمایند نذر التزامی به عملی است که برای خدا باشد، به نحو مخصوص هم باشد و به صرف نیت منعقد نمی‌شود، بلکه باید صیغه و لفظ داشته باشد. در مورد اینکه آیا صیغه مخصوص در آن معتبر است یا خیر، ایشان می‌فرمایند به هر صیغه‌ای منعقد می‌شود.