اندیشه‌های تقریبی آیت‌الله تسخیری ریشه‌های قرآنی داشت

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا نوراللهیان، استاد و محقق حوزه علمیه، مشاور ارشد رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در گفت‌وگو با ایکنا، در معرفی ابعاد قرآنی شخصیت آیت‌الله محمدعلی تسخیری بیان کرد: استاد، مراد و معلم بنده، آیت‌الله محمدعلی تسخیری، که روح پرتلاش و بسیار لطیف ایشان از قفس جان پرواز کرد، ابعاد متعدد و ویژگی‌های متنوعی داشتند. بسیاری آقای تسخیری را به عنوان مرد اداره کنفرانس‌های عظیم در کشورهای عربی و در کشورهای آسیای شرقی و جنوب آسیا دیده‌اند و از نزدیک شاهد نوع دفاع ایشان از مسائل اسلام و حیثیت مسلمین و نیز دفاع از تشیع و زمینه وحدت اسلامی در بین مسلمین بوده‌اند.

وی تصریح کرد: بارها ملل مختلف شاهد بوده‌اند که او «طبیبٌ دوارٌ بِطبّه» بود؛ یعنی طبیبی بود که خودش دوره‌گردی می‌کرد. وقتی می‌خواست در کنفرانس اسلامی سران اسلامی در جده شرکت کند، کسی نبود که به ایشان کمک کند. ایشان به تنهایی از ایران به بحرین رفت و بعد از مرز زمینی به جده سفر کرد و در این مسیر بارها اتومبیل خود را تغییر داد و به سختی خودش را رساند. حال آنکه ایشان می‌خواست برود و از مکتب و آیینی که به آن عقیده دارد دفاع کند. در نهایت، بدون اینکه کسی به استقبال ایشان بیاید، وارد کنفرانس می‌شود و خودش را معرفی می‌کند. مرحوم آیت‌الله تسخیری از روزی که پدر، ایشان را در نجف به تعلیم و تعلم سپرد تا لحظات آخری که در قید حیات بودند، بی‌محابا در عرصه‌های مختلف سخت‌کوشانه سفر و خدمت کرد. ناملایمات دید و حتی ناسزاها شنید، اما یک مورد دیده نشد که ایشان آزرده‌خاطر شود یا توقع پول و مال داشته باشد.

درخشش کم‌نظیر در کنفرانس‌های اسلامی

استاد و محقق حوزه علمیه تصریح کرد: ایشان به تمام معنا شخصیت خاصی داشت که وقتی در این کنفرانس‌های عظیم حضور می‌یافت، همگان را مجذوب می‌کرد. به خصوص در دوره جنگ ایران و عراق، وقتی با وزیر خارجه صدام روبه‌رو شد و می‌خواست پشت تریبون او را منکوب و محکوم کند، درخشش مثال‌زدنی را به یادگار گذاشت. واقعاً دل شیر می‌خواهد که از وزیر خارجه صدامی که آن همه مرتکب جنایت شده بود انتقاد کند و موفق هم ‌شود.

نوراللهیان گفت: زبان عربی ایشان از خود اعراب ادبی‌تر بود و واژه‌هایی که به کار می‌برد و دقت‌هایی که در بیان ظرایف نکاتی که در کلامش به کار می‌برد، استثنایی بود. وقتی به کنفرانس قاهره رفت، که حسنی مبارک هم می‌خواست با ایشان ملاقات کند، آن کنفرانس در تسخیر ایشان بود. در کنفرانس چین که بحث خانواده مطرح بود و معصومه ابتکار و تعدادی از بانوان برجسته کشورمان حضور داشتند، همگی حول محور سخنان آقای تسخیری نکاتی را گفتند.

ویژگی متمایز آیت‌الله تسخیری

وی افزود: ایشان فقیه، محدث، رجالی و اهل تحقیق بود و از او کتاب و مقالات بسیاری به‌ جا مانده که به زبان‌های مختلف به ویژه عربی است، اما این مسائل را شاید بسیاری از افراد مطرح کنند و بگویند، ولی ایشان یک وجه کم‌شناخته‌شده‌ای داشتند که ایشان را ممتاز کرده بود و آن وجه این بود که یک مفسر و یک عالم قرآن‌دان و آشنا به مفاهیم قرآن مجید بود. ایشان دردمند بود و همواره در فکر که تفسیری ارائه کند تا بتواند خلئی که جوانان ما برای مباحث تفسیری دارند جبران شود.

نوراللهیان بیان کرد: نسل ما، به ویژه جوانانی که شیفته قرآن و فهم معارف قرآن هستند، نمی‌توانند این گونه فرصتی را به دست آورند و یک دوره المیزان یا مجمع‌البیان بخوانند. این مرد به من می‌فرمود که استادم مرحوم شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر، که خودشان و همشیره ایشان شهیده بنت‌الهدی به دست صدام با نهایت قساوت به شهادت رسیدند، همواره در آرزوی این بود که چنین تفسیری را به انجام برساند، اما شهادت بسیار زودهنگام این فرصت را از ایشان سلب کرد.

وی تصریح کرد: آیت‌الله تسخیری در طول بیست سال تلاش تفسیر «المختصر للقرآن الکریم» را به عربی بسیار بسیار ادبی، فصیح و قابل هر نوع بهره‌برداری معنوی و نورانی، با مساعدت آیت‌الله محمدسعید نعمانی انجام دادند. آیت‌الله نعمانی یار پنجاه ساله‌شان بودند که سالیان بسیاری معاون آقای تسخیری بودند و اکنون نیز در ایران حضور دارند. این دو بزرگوار موفق شدند یک تفسیر موفق ارائه کنند که امروز نسل جوان به ویژه در کشورهای عربی مانند مصر، مراکش، تونس، لبنان، حجاز، عراق و هر کجا که به قرآن انس دارند، این اثر گرانبها را در اختیار داشته باشند و استفاده کنند؛ لذا ایشان به شیفتگان قرآن و معارف قرآنی چنین تفسیری را هدیه کردند.

نوراللهیان با اشاره به ریشه‌های قرآن اندیشه‌های تقریبی آیت‌الله تسخیری، بیان کرد: ایشان به تمام معنا یک شخصیت تقریبی بود؛ از یک سو آن قدر به ولایت اهل بیت(ع) و مظلومیت حضرت فاطمه(س) و امیرمؤمنان(ع) اعتقاد عمیق قلبی داشت که به یاد دارم هنگامی که نام حضرت فاطمه(س) برده می‌شد اشک می‌ریخت و از سوی دیگر همواره معتقد و مواظب بود که مباحث به گونه‌ای طرح نشود که وحدت مسلمین صدمه ببیند. سالیانی که ایشان دبیر کل مجمع تقریب شدند، آثار متعددی از قدما و بزرگان اهل سنت منتشر کردند.

وی در ریشه‌یابی شخصیت تقریبی آیت‌الله تسخیری گفت: این مسائل ریشه در دو چیز داشت؛ یکی در اعتقاد عمیقی که به این برداشت و استنتاج قرآنی پیدا کرده بود که قرآن اعتصام به حبل الله و عدم تفرقه و دوری و پرهیز از این تفرق مسلمین را طلب می‌کند. همچنین می‌فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ»، یعنی همه ما برادران یکدیگر هستیم و آقای تسخیری نیز در پی امت واحده بود. نکته دوم تعلیمات مرحوم شهید صدر بود که خیلی در ایشان تأثیر گذاشته بود. علاوه بر شهید صدر، امام موسی صدر، رهبر شیعیان لبنان، نیز در او اثرگذار بود.

شخصیتی که علمای مصر را تسخیر کرد

نوراللهیان افزود: آیت‌الله تسخیری همچنین رابطه صمیمی با مرحوم دکتر واعظ‌زاده خراسانی، دبیرکل اول مجمع تقریب، داشت و سالیان سال با ایشان همکاری می‌کرد. بحث‌ها و اندیشه‌های نظری حول اختلافات صدر اسلام نیز در شکل‌گیری اندیشه آیت‌الله تسخیری تأثیر داشت. تسخیری، امام غزالی مصر و مفتیان بزرگ آن کشور و شخصیت‌های درجه اول الازهر و چندین رئیس الازهر را تسخیر کرده بود.

وی بیان کرد: در چندین جلسه حضور داشتم و یکی از جلسات خاطره‌انگیز مربوط به زمانی می‌شود که احمد نعینع، قاری بین‌المللی و اهل سنت مصر، در برج میلاد تهران حاضر بود و بنا شد از این قاری و آیت‌الله تسخیری تجلیل شود. نعینع هم قصد خواندن نداشت، اما به درخواست آقای تسخیری یک آیه را تلاوت کرد و سپس هر دو تجلیل شدند و در کنار هم قرار گرفتن نعینع و آیت‌الله تسخیری در یک قاب به معنای تقریب بود.