مصطفی روحانی:
برپایی روضه‌های خانگی دارای مبدأهای تاریخی متعدد است
مشاور پژوهشی مؤسسه قدیم‌الاحسان با بیان اینکه پس از واقعه کربلا، برپایی مجلس عزا و روضه‌خوانی برای اباعبدالله(ع) در فضای خانه‌ها رونق پیدا کرد و نسل به نسل به فرزندان ائمه(ع) منتقل شد، گفت: از سال ۱۳۱۴، که رضاشاه برپایی مجالس روضه را در مساجد و تکایا ممنوع کرد، روضه‌های خانگی دوباره پا گرفت و شعار «هر خانه یک حسینیه»، که امسال به دلیل شرایط کنونی ترویج می‌شود، از همان سال‌ها شکل گرفت.
به گزارش ایکنا، روضه‌های خانگی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین سنت‌های عزاداری در میان مردم ایران، همواره از اهمیت خاصی نزد عزاداران برخوردار بوده و اغلب افرادی که ارادت خاصی به خاندان اهل‌بیت(ع) داشته‌اند، بانی روضه یا مستمع آن بوده‌اند. روضه‌هایی که به ساده‌ترین شکل ممکن و کاملاً بی‌تکلف برپا می‌شده‌اند و تنها موضوع مهم، اقامه عزا برای حضرت اباعبدالله(ع) و اهل‌بیت(ع) بوده است.
گرچه گریه بر خاندان اهل‌بیت و اباعبدالله(ع) از حضرت آدم تا خاتم وجود داشته و آن‌ها با آگاهی بر مصائب کربلا برای سیدالشهدا(ع) گریسته‌اند، اما این پرسش مطرح می‌شود که برپایی روضه برای ذکر مصیبت و عزاداری برای امام حسین(ع) و اهل‌بیت(ع) در خانه‌ها از چه زمانی رسم شد و برپایی روضه‌های خانگی طی سالیان گذشته تا به امروز با چه فراز و فرود‌هایی همراه بوده است؟
مصطفی روحانی، مشاور پژوهشی مؤسسه قدیم‌الاحسان و از مداحان اهل‌بیت(ع)، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره فراز و فرود‌هایی که روضه‌های خانگی طی سالیان متمادی داشته است، اظهار کرد: به عنوان مقدمه خوب است به برخی ویژگی‌های روضه‌های خانگی بپردازیم. این روضه‌ها از چند جهت اهمیت دارد و مهمترین مورد این است که این مجالس موجب انس و الفت بین اقوام، خانواده‌ها و افراد یک محله و تقویت ارتباطات اجتماعی می‌شود و در این صورت اگر کدورتی بین اهالی محل و اقوام باشد، به سبب رفت و آمد‌ها به روضه سیدالشهدا(ع) و مجلس عزا و ذکر مصیبت برای اهل‌بیت(ع) از بین می‌رود. مهمترین ویژگی این مجالس نیز این است که در ساده‌ترین شکل ممکن برگزار می‌شود و خالص‌ترین جلسات عزاداری همین روضه‌های خانگی است که با کمترین هزینه هم برپا می‌شوند.
این مداح اهل‌بیت(ع) اضافه کرد: امروزه به محض اینکه از روضه و هیئت سخن گفته می‌شود، ذهن مستمع و شنونده به جلسات بزرگ گرایش پیدا می‌کند، جلساتی که شاید جوانان و بعضی مداحان جوان نیز علاقه بیشتری به حضور در آن‌ها داشته باشند، در حالی که جلسات بزرگ امروزی که سهم بسزایی نیز در بروز بینش‌های اسلامی دارند، خود منشأ دیگری دارند و پایه و اساس آن‌ها روضه‌های خانگی و یا خانوادگی بوده است. طبق مطالعاتم، در ایران تقریباً از سال ۱۳۱۴، که رضاشاه ملعون برپایی مجالس روضه را در مساجد و تکایا ممنوع کرد، روضه‌های خانگی به طور گسترده‌ای رواج یافت و شعار «هر خانه یک حسینیه»، که به دلیل شرایط ناشی از شیوع ویروس کرونا ترویج می‌شود، از همان سال‌ها شکل گرفت.
مشاور پژوهشی مؤسسه قدیم‌الاحسان ادامه داد: اگر بخواهیم تعریفی از روضه خانگی داشته باشیم باید ذهن‌مان را به منشأ تاریخی دیگری نیز پیوند بزنیم و آن پا گرفتن این روضه‌ها پس از واقعه کربلا و زمانی است که امام زین‌العابدین(ع) به اقامه عزا برای پدر گرامی خود پرداختند و پس از ایشان امام باقر(ع) و سپس امام صادق(ع) به عنوان بنیانگذار مذهب تشیع روضه‌های خانگی را احیا کرده و گسترش دادند. البته این موضوع در منابع تاریخی ذکر نشده که جمعیت کثیری پای منبر روضه‌خوانی امام صادق(ع) بوده، اما آنچه به وفور در همین منابع ذکر شده، کثرت و تعدد برگزاری روضه‌ها در حضور ائمه معصومین(ع) است؛ لذا پس از واقعه کربلا، برپایی مجلس عزا و روضه‌خوانی برای اباعبدالله(ع) در فضای خانه‌ها نه‌تنها از بین نرفت، بلکه رونق بیشتری پیدا کرد و نسل به نسل به فرزندان ائمه(ع) منتقل شد.
روحانی همچنین درباره نقش مدیریتی بانوان در برپایی روضه‌های خانگی اظهار کرد: اگر بخواهیم دقیق‌تر درباره این نقش صحبت کنیم، باید بگوییم که اساساً برپایی روضه‌های خانگی در طول تاریخ با مدیریت بانوان بوده است و البته در سالیان قدیم صرفاً مجلس روضه‌خوانی برپا می‌شد، اما امروزه در اغلب این روضه‌ها، که گاه خانوادگی و مجلسی زنانه است، در کنار روضه‌خوانی، درس‌هایی از مکتب عاشورا گفته می‌شود یا بخش‌هایی از جلسه به بیان احکام اختصاص دارد و تلاش می‌شود این شور همراه با شعور باشد.
وی افزود: این درخواست وجود دارد که مخدرات گرامی که مایل به برگزاری روضه‌های خانگی هستند، جلسات روضه خانگی را بر دو محور کتاب‌الله و عترت(ع) در کنار روضه‌خوانی‌ها قرار دهند و سعی شود از اهالی محل برای شرکت در این جلسات نیز دعوت به عمل بیاید و این روضه‌های خانگی به صورت مستمر و ماهیانه و به دور از هر نوع تکلف و سختی برای صاحب‌خانه برگزار شود. استمرار این جلسات با مدیریت بانوان، ثمرات و برکات بسیاری برای خانواده‌ها چه در رفع مشکلات و مسائل اقتصادی، اجتماعی، خانوادگی و ... یا ثمراتی در امورات تربیتی خانواده خواهد داشت و مهمترین اتفاقی که خواهد افتاد این است که هر خانه یک حسینیه می‌شود.
این مداح اهل‌بیت(ع) با تأکید بر تبدیل هر خانه به یک حسینیه، اظهار کرد: یکی از دوستان بنده می‌گفت پسر نوجوانی دارم که هنوز به سن جوانی هم نرسیده و این پسر گاهی اوقات که هوای روضه به سرش می‌زند، یک نوای صوتی را پخش و خود او روضه را زمزمه و همراه با نوا گریه می‌کند و با دعا‌ها آمین می‌گوید. من و همسرم در خانه و در این اوقات شاهد برگزاری یک روضه خانگی تک‌نفره هستیم؛ لذا این روایت که گفته می‌شود در هر خانه‌ای که ذکر مصیبتی برای اباعبدالله(ع) گفته شود، ملائک به آن خانه رفت‌وآمد می‌کنند، قویاً صحت دارد. امیدوارم از کسانی باشیم که توفیق برگزاری روضه خانگی را داشته باشیم.
وی با ذکر خاطره‌ای دیگر در پایان گفت: زمانی که مستأجر بودیم به واسطه نقل و انتقالات از خانه‌ای به خانه دیگر، امکان انعقاد و برپایی مجلس روضه برای ما در منزل اجاره‌ای وجود نداشت. به لطف خدا و پس از اینکه خانه‌دار شدیم، اولین جلسه روضه را در منزل خودمان در روز سوم ماه قمری به نیت حضرت رقیه(س) برپا کردیم. فردای آن روز همسرم تعریف کرد که دیشب خوابی دیدم - که البته این خواب در زمان صادقه خواب هم اتفاق افتاده بود - و شما در منزل ایستاده بودید و به کسانی که از مجلس روضه در منزلمان بیرون می‌رفتند، می‌گفتید که این روضه سوم هر ماه قمری برگزار می‌شود و لذا این تصدیقی برای ما به وجود آورد که این مجلس روضه را سوم هر ماه قمری برگزار کنیم.
انتهای پیام گرچه گریه بر خاندان اهل‌بیت و اباعبدالله(ع) از حضرت آدم تا خاتم وجود داشته و آن‌ها با آگاهی بر مصائب کربلا برای سیدالشهدا(ع) گریسته‌اند، اما این پرسش مطرح می‌شود که برپایی روضه برای ذکر مصیبت و عزاداری برای امام حسین(ع) و اهل‌بیت(ع) در خانه‌ها از چه زمانی رسم شد و برپایی روضه‌های خانگی طی سالیان گذشته تا به امروز با چه فراز و فرود‌هایی همراه بوده است؟
مصطفی روحانی، مشاور پژوهشی مؤسسه قدیم‌الاحسان و از مداحان اهل‌بیت(ع)، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره فراز و فرود‌هایی که روضه‌های خانگی طی سالیان متمادی داشته است، اظهار کرد: به عنوان مقدمه خوب است به برخی ویژگی‌های روضه‌های خانگی بپردازیم. این روضه‌ها از چند جهت اهمیت دارد و مهمترین مورد این است که این مجالس موجب انس و الفت بین اقوام، خانواده‌ها و افراد یک محله و تقویت ارتباطات اجتماعی می‌شود و در این صورت اگر کدورتی بین اهالی محل و اقوام باشد، به سبب رفت و آمد‌ها به روضه سیدالشهدا(ع) و مجلس عزا و ذکر مصیبت برای اهل‌بیت(ع) از بین می‌رود. مهمترین ویژگی این مجالس نیز این است که در ساده‌ترین شکل ممکن برگزار می‌شود و خالص‌ترین جلسات عزاداری همین روضه‌های خانگی است که با کمترین هزینه هم برپا می‌شوند.
این مداح اهل‌بیت(ع) اضافه کرد: امروزه به محض اینکه از روضه و هیئت سخن گفته می‌شود، ذهن مستمع و شنونده به جلسات بزرگ گرایش پیدا می‌کند، جلساتی که شاید جوانان و بعضی مداحان جوان نیز علاقه بیشتری به حضور در آن‌ها داشته باشند، در حالی که جلسات بزرگ امروزی که سهم بسزایی نیز در بروز بینش‌های اسلامی دارند، خود منشأ دیگری دارند و پایه و اساس آن‌ها روضه‌های خانگی و یا خانوادگی بوده است. طبق مطالعاتم، در ایران تقریباً از سال ۱۳۱۴، که رضاشاه ملعون برپایی مجالس روضه را در مساجد و تکایا ممنوع کرد، روضه‌های خانگی به طور گسترده‌ای رواج یافت و شعار «هر خانه یک حسینیه»، که به دلیل شرایط ناشی از شیوع ویروس کرونا ترویج می‌شود، از همان سال‌ها شکل گرفت.
مشاور پژوهشی مؤسسه قدیم‌الاحسان ادامه داد: اگر بخواهیم تعریفی از روضه خانگی داشته باشیم باید ذهن‌مان را به منشأ تاریخی دیگری نیز پیوند بزنیم و آن پا گرفتن این روضه‌ها پس از واقعه کربلا و زمانی است که امام زین‌العابدین(ع) به اقامه عزا برای پدر گرامی خود پرداختند و پس از ایشان امام باقر(ع) و سپس امام صادق(ع) به عنوان بنیانگذار مذهب تشیع روضه‌های خانگی را احیا کرده و گسترش دادند. البته این موضوع در منابع تاریخی ذکر نشده که جمعیت کثیری پای منبر روضه‌خوانی امام صادق(ع) بوده، اما آنچه به وفور در همین منابع ذکر شده، کثرت و تعدد برگزاری روضه‌ها در حضور ائمه معصومین(ع) است؛ لذا پس از واقعه کربلا، برپایی مجلس عزا و روضه‌خوانی برای اباعبدالله(ع) در فضای خانه‌ها نه‌تنها از بین نرفت، بلکه رونق بیشتری پیدا کرد و نسل به نسل به فرزندان ائمه(ع) منتقل شد.
روحانی همچنین درباره نقش مدیریتی بانوان در برپایی روضه‌های خانگی اظهار کرد: اگر بخواهیم دقیق‌تر درباره این نقش صحبت کنیم، باید بگوییم که اساساً برپایی روضه‌های خانگی در طول تاریخ با مدیریت بانوان بوده است و البته در سالیان قدیم صرفاً مجلس روضه‌خوانی برپا می‌شد، اما امروزه در اغلب این روضه‌ها، که گاه خانوادگی و مجلسی زنانه است، در کنار روضه‌خوانی، درس‌هایی از مکتب عاشورا گفته می‌شود یا بخش‌هایی از جلسه به بیان احکام اختصاص دارد و تلاش می‌شود این شور همراه با شعور باشد.
وی افزود: این درخواست وجود دارد که مخدرات گرامی که مایل به برگزاری روضه‌های خانگی هستند، جلسات روضه خانگی را بر دو محور کتاب‌الله و عترت(ع) در کنار روضه‌خوانی‌ها قرار دهند و سعی شود از اهالی محل برای شرکت در این جلسات نیز دعوت به عمل بیاید و این روضه‌های خانگی به صورت مستمر و ماهیانه و به دور از هر نوع تکلف و سختی برای صاحب‌خانه برگزار شود. استمرار این جلسات با مدیریت بانوان، ثمرات و برکات بسیاری برای خانواده‌ها چه در رفع مشکلات و مسائل اقتصادی، اجتماعی، خانوادگی و ... یا ثمراتی در امورات تربیتی خانواده خواهد داشت و مهمترین اتفاقی که خواهد افتاد این است که هر خانه یک حسینیه می‌شود.
این مداح اهل‌بیت(ع) با تأکید بر تبدیل هر خانه به یک حسینیه، اظهار کرد: یکی از دوستان بنده می‌گفت پسر نوجوانی دارم که هنوز به سن جوانی هم نرسیده و این پسر گاهی اوقات که هوای روضه به سرش می‌زند، یک نوای صوتی را پخش و خود او روضه را زمزمه و همراه با نوا گریه می‌کند و با دعا‌ها آمین می‌گوید. من و همسرم در خانه و در این اوقات شاهد برگزاری یک روضه خانگی تک‌نفره هستیم؛ لذا این روایت که گفته می‌شود در هر خانه‌ای که ذکر مصیبتی برای اباعبدالله(ع) گفته شود، ملائک به آن خانه رفت‌وآمد می‌کنند، قویاً صحت دارد. امیدوارم از کسانی باشیم که توفیق برگزاری روضه خانگی را داشته باشیم.
وی با ذکر خاطره‌ای دیگر در پایان گفت: زمانی که مستأجر بودیم به واسطه نقل و انتقالات از خانه‌ای به خانه دیگر، امکان انعقاد و برپایی مجلس روضه برای ما در منزل اجاره‌ای وجود نداشت. به لطف خدا و پس از اینکه خانه‌دار شدیم، اولین جلسه روضه را در منزل خودمان در روز سوم ماه قمری به نیت حضرت رقیه(س) برپا کردیم. فردای آن روز همسرم تعریف کرد که دیشب خوابی دیدم - که البته این خواب در زمان صادقه خواب هم اتفاق افتاده بود - و شما در منزل ایستاده بودید و به کسانی که از مجلس روضه در منزلمان بیرون می‌رفتند، می‌گفتید که این روضه سوم هر ماه قمری برگزار می‌شود و لذا این تصدیقی برای ما به وجود آورد که این مجلس روضه را سوم هر ماه قمری برگزار کنیم.
مطالب مرتبط
