خط مشی آیت‌الله تسخیری رساندن تقریب مذاهب به وفاق اسلامی بود
شیخ «احمد کریمه»، استاد دانشگاه الازهر و از پرچمداران تقریب مذاهب در مصر، شخصیت آیت‌الله محمدعلی تسخیری را منطبق با ویژگی‌های یک عالم واقعی در قرآن کریم خواند و گفت: خط مشی او رساندن تقریب مذاهب به وفاق اسلامی بود.
به گزارش ایکنا، شبكه ماهواره‌ای الميادين لبنان به مناسبت رحلت آيت‌الله تسخيری، یگانه برنامه مذهبی هفتگی خود را به حضور عباس خامه‌يار، رایزن فرهنگی ایران در لبنان و شيخ «احمد كريمه»، استاد شریعت اسلامی دانشگاه الازهر و از پرچمداران تقريب در مصر، با اجرای دكتر يحيی ابوزكريا، مجرى سرشناس الجزايرى، اختصاص داد.
آیت‌الله محمدعلی تسخیری، رئیس شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و مشاور مقام معظم رهبری در امور جهان اسلام، در ۲۸ مرداد در ۷۶ سالگی در اثر عارضه قلبی درگذشت.
يحيی ابوزكريا، مجرى الجزايرى
احمد کریمه، استاد دانشگاه الازهر، ضمن عرض تسلیت و تعزیت به مناسبت رحلت این روحانی برجسته به تاریخچه تقریب میان مذاهب در مصر اشاره کرد و گفت: مصر زمانی که دعوت امام محمد شلتوت، شیخ راحل الازهر، را شنید، به همراه وی مرحوم قمی از ایران و جمعی از صالحان و مصلحان نیز حضور داشتند. دارالتقریب جمهوری عربی مصر در اواسط قرن میلادی گذشته تأسیس شد.
وی با اشاره به تدریس فقه فقه تطبیقی در دانشگاه الازهر ادامه داد: در این دانشگاه فقه اهل بیت، فقه اهل تسنن و اباضی‌ها تدریس می‌شود که درسی تخصصی است و حتی در مقطع ارشد و دکتری مدرک صادر نخواهد شد مگر آنکه دانشجو یکی از مسائل فقهی برادران شیعه جعفری و شیعه زیدی و نیز فقه اباضی را به همراه فقه اهل تسنن مورد بررسی قرار دهد.
احمد کریمه، استاد دانشگاه الازهر
تأکید آیت‌الله تسخیری بر مشترکات دینی مذاهب
استاد دانشگاه الازهر گفت: در صدر اسلام امام ابوحنیفه و امام مالک نزد امام جعفر صادق(ع) درس خواندند و در بسیاری از مسائل تحت تأثیر فقه او قرار گرفتند و این یعنی تا زمانی که عقل‌ها باز و دلها پاک باشند، هیچ گونه تعصبی وجود نخواهد داشت.
کریمه با اشاره به دو کتاب «التقریب و الوحده الاسلامیه» و «فریضة التقریب» که درباره ضرورت تقریب میان مذاهب اسلامی نگاشته است، افزود: متأسفانه در دهه هفتاد قرن گذشته، پس از درگذشت شیخ محمود شلتوت رحمت الله علیه، وهابیت سلفی ظهور و فتوای تحریم تقریب اسلامی و جرم بودن آن را میان مسلمانان صادر کرد و از رابطه میان اعراب، مسلمانان و کاخ سفید سخنی نگفت.
استاد دانشگاه الازهر با بیان اینکه برخی در پی دور کردن و فاصله انداختن میان برادران مسلمان هستند، گفت: به لطف خداوند متعال برخی آگاه و هوشیار هستند و بنده خود را یکی از خادمان طرح تقریب میان مسلمانان می‌دانم و تا زمان مرگ از این امر دست نخواهم کشید.
وی درباره دستاوردهای آیت‌الله تسخیری در تقریب میان مذاهب اسلامی اظهار کرد: آنچه ایشان به یاد دارم این است که روشی را در کنفرانس‌ها، نوشته‌ها و تولیدات علمی پایه‌گذاری و بسیار تلاش کرد تا مشترکات علمی میان مذاهب اسلامی نمایان شود و از اختلافات علمی دوری می‌کرد. روش او یادآوری مشترکات بود و به نوبه خود از این امر بهره‌مند شدم و پروژه تقریب میان مسلمانان را توسعه دادم تا تقریب مذاهب اسلامی به وفاق اسلامی برسد.
خامه‌یار، از افراد نزدیک به شیخ محمدعلی تسخیری(ره)، درگذشت این عالم فقید را تسلیت گفت و تأکید کرد: او شخصیتی بزرگ و وحدت‌طلب و پیشرو در عرصه تقریب بین مذاهب اسلامی است.
عباس خامه‌یار، رایزن فرهنگی ایران در لبنان
وی آیت‌الله تسخیری را پدیده‌ای منحصر به فرد توصیف کرد و افزود: ما احترام ویژه‌ای برای شخصیت‌های بزرگ وحدت‌طلب قائلیم زیرا درباره آنها مطالبی آموختیم و در راهشان قدم نهادیم، مانند مرحوم شیخ شلتوت، شیخ حسن البناء و امثال شیخ محمد عبده، سیدجمال‌الدین اسدآبادی و آیت‌الله قمی. در تاریخ معاصرمان شیخ محمدعلی تسخیری پدیده‌ای منحصر به فرد بود و به شدت به امثال چنین شخصیت‌هایی نیازمندیم. زمانی که به نمایندگی از ایران در کنفرانس اندیشه اسلامی در الجزایر حضور داشت و از طریق مقالات و سخنرانی‌ها و همراهی او با حضرت امام خمینی(ره) پس از بازگشت به ایران درباره ایشان شناخت پیدا کردیم.
خامه‌یار آيت‌الله تسخیری را یکی از انقلابیون بزرگ خواند و گفت: او با انقلاب همراه بود و برای آن نظریه‌پردازی کرد و مؤسسات بزرگ و بسیاری تأسیس کرد. از جمله سازمان تبليغات اسلامی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مجمع جهانی اهل بیت(ع)، مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی و نیز در تأسیس دانشگاه بین‌المللی المصطفی(ص) نقش داشت و بسیاری از مؤسساتی که قبلاً تأسیس شده بودند در اين دانشگاه ادغام شدند. همچنین نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری بود.
وی با اشاره به تألیفات آیت‌الله تسخیری، گفت: ایشان بیش از هفتاد و پنج کتاب و چهارصد مقاله و پژوهش علمی از خود بر جای گذاشت و در بیش از هفتصد نشست و کنفرانس بین‌المللی حضور یافت. وی شاعر، عارف و ادیبی توانمند بود که دیوانی با سی قصیده دارد. همچنین همزمان راهنمایی بسیاری از پایان‌نامه‌ها را در موضوعات حقوق اقلیت‌ها، حقوق بشر و حقوق کودک و خانواده برعهده داشت و یکی از مفسران قرآن کریم بود. تألیفات ایشان در زمینه فقه سیاسی و فقه تلفیقی از جمله پژوهش‌های نادر در دوران معاصر به شمار می‌رود و از همه مهم‌تر اینکه شخصیتی انسانی و اهل گفت‌وگو بود، به نحوی که حتی دشمنانش به او احترام می‌گذاشتند.
خامه‌یار به بیان خاطراتی از همراهی خود با این علامه فقید پرداخت و ادامه کرد: در بسیاری از کنفرانس‌ها در پایتخت‌های مختلف با او همراه بودم و به خوبی می‌دیدم که همگی چگونه به خاطر رفتار، سعه صدر، اخلاق و اندیشه‌اش به او احترام می‌گذاشتند و پس از آن دیگر با او دشمنی نمی‌کردند. به یاد دارم در نشستی در دوحه عالم معروفی از ایشان با اصرار زیاد خواست که مقدمه‌ای را برای کتاب خاطراتش بنویسد و ایشان با سعه صدر پذیرفت در حالی که آن عالم هفده سال بزرگتر از ایشان بود.
در ادامه کریمه درباره جایگاه علمی والای آیت‌الله تسخیری، اظهار کرد: خداوند متعال از علمای راسخ در علم و اهل فهم در کتابش یاد کرده و فرموده: «و اگر آن را به پيامبر و پيشوايان (كه قدرت تشخيص كافی دارند) ارجاع كنند، از ريشههای مسائل آگاه خواهند شد». یعنی علما و در سوره توبه می‌فرماید: «پس چرا از هر فرقهاى از آنان دسته‌اى كوچ نمى‌کنند تا [دسته‌اى بمانند و] در دين آگاهى پيدا كنند». در سوره فاطر نیز می‌فرماید: «[آيا چنين كسى بهتر است] يا آن كسى كه او در طول شب در سجده و قيام اطاعت [خدا] مى كند [و] از آخرت مىترسد و رحمت پروردگارش را اميد دارد بگو آيا كسانى كه مىدانند و كسانى كه نمىدانند يكسانند تنها خردمندانند كه پندپذيرند». در زمینه علمایی که رسوخ در علم پیدا کرده‌اند نیز در سوره مجادله می‌فرماید: «خدا [رتبه] كسانى از شما را كه گرويده و كسانى را كه دانشمندند [بر حسب] درجات بلند گرداند». ما علامه تسخیری(ره) را از آن علما می‌دانیم و خداوند به این امت در فقدان او خیر عطا کند. کسی که اسلام را درک و به خوبی ارائه کرد و خداوند خواست که این عالم جلیل‌القدر و معتمد گروه‌های مختلف را جمع کند.
وی آیت‌الله تسخیری را عین پروژه وحدت توصیف کرد و گفت: ایشان در نجف اشرف تحصیل و سپس به ایران رفت تا به این امت نسخه درمان مشکل تفرقه، منازعه و درگیری را تقدیم کند. از روش‌های او این بود که یکدیگر را نصیحت کنیم و درگیری و نزاع نداشته باشیم و از روش امام شافعی بهره برد، همان گونه که امام شافعی با صدای بلند در یاری از موالی خود اهل بیت(ع) برخاست و رضایت آنها را جلب کرد. امام شافعی می‌گوید: «صدها مسئله ما را در کنار یکدیگر جمع می‌کند و چند مسئله ما را متفرق می‌کند». روش شیخ تسخیری این گونه بود که به مشترکات علمی توجه کند که سایبانی است بر سر مسلمانان در جهان کنونی که هر لحظه در حال تغییر است. صدها مسئله در اصول دین، شریعت اسلامی و فرهنگ اسلامی ما را کنار یکدیگر جمع می‌کند؛ اما مسائلی نیز در هر مذهبی وجود دارند مانند اینکه در فقه سنی ما مسائلی وجود دارد که دو تن از دانشمندان و دوست یکدیگر مانند ابویوسف و محمد بن الحسن با امام ابوحنیفه اختلاف نظر دارند. در فقه مالکی نیز ابوالقاسم با امام مالک اختلاف نظر دارد و امام شافعی دیدگاهش را نیز اصلاح کرد.
استاد دانشگاه الازهر به فتوای شجاعانه و قابل تأسی شيخ محمود شلتوت(ره) اشاره کرد که هنگامی که از وی درباره تعبّد نسبت به مذهبی غیر از مذاهب اهل تسنن پرسیدند، گفت: آری، شریعت خداوند متعال و سبحان بر ما واجب گردانده که به یکی از مذاهب گرایش داشته باشیم. همچنین شیخ شلتوت می‌گفت که شریعت خداوند تابع مذهبی نیست. علامه تسخیری این ارکان را وضع کرد و از جمله آنها مشترکات علمی است که آنها را تثبیت و درباره آنها نظریه‌پردازی کرد.
عباس خامه‌یار هم در ادامه اندیشه شیخ محمدعلی تسخیری را در مقام یک مجتهد ریشه‌دار توصیف کرد و گفت: او قدرت استنباط داشت و اقدامات متعددی را انجام داد، از شخصیت‌های فقهی نجف اشرف و قم به شمار می‌رفت و از نظر معرفتی، صاحب‌نظر بود و در احکام شرعی نیز نظریاتی داشت.
او آیت‌الله تسخیری را نماد تقریب بین مذاهب اسلامی خواند و ادامه داد: او همزمان تمام ادیان را در کنار هم جمع می‌کرد یعنی ایشان نماد گفت‌وگو با دیگران بود. این احترام فراتر از مرزهای جغرافیایی، دینی، مذهبی و قومی بود. ایشان شخصیتی میانه‌رو و مؤمنی واقعی و دعوت‌کننده به حق بود. الگویی برای دعوت مردم با عمل خویش بود نه با زبان و با اندیشه‌های گمراه با احترام و هوشیاری برخورد می‌کرد.
ایمان به مسئله فلسطین و قدس
رایزن فرهنگی ایران در لبنان با اشاره به ایمان آیت‌الله تسخیری به مسئله فلسطین و قدس، اظهار کرد: قدس همواره در قلب و اندیشه او جای داشت. از جهت قطب‌نما منحرف نشده بود. ایشان به مقاومت در هر نقطه از جغرافیا، تاریخ و عقاید ما ایمان داشت و همواره بر ضرورت دفاع از مسئله فلسطین، تقریب و مقابله هوشمندانه با تکفیر با حکمت، منطق، احترام و گفت‌وگو تأکید می‌کرد
خامه‌یار تصریح کرد: در حقیقت ایشان پرنده‌ای بود که بر فراز هفت قاره و پایتخت‌های مختلف پرواز می‌کرد و در هر مکانی حضور می‌یافت و خسته نمی‌شد؛ اما به رغم دردهایی که از آن رنج می‌برد، خسته نمی‌شد. آنچه در روز تشییع پیکر پاک ایشان و به رغم محدودیت‌های ناشی از شیوع کرونا دیدم، این حدیث را از چهره تشییع‌کنندگان برداشت می‌کردم «با فقدان این عالم، رخنه‌ای در اسلام ایجاد می‌شود که با هيچ چیزی پر نخواهد شد». ما نیازمند این گونه شخصیت‌های تقریبی و وحدت‌طلب و اندیشه‌های روشنگر هستیم که می‌توانند ما را از گرفتاری‌ها و چالش‌ها و رنج‌هایمان در شرایط سخت کنونی نجات دهند.
مقاومت دستاورد تقریب میان مذاهب است
خامه‌یار با اشاره به موفقیت‌هایی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به کمک امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی) در زمینه وحدت مسلمانان در برابر آمریکا و رژیم صهیونیستی حاصل شده است، گفت: همین امر استعمار و استکبار، کشورهای دشمن و بسیاری از گروه‌های گمراه را ترسانده و به وحشت انداخته و آنها را بر آن داشته که به مقابله با این پروژه برخیزند.
وی در پایان گفت: پروژه وحدت‌طلب و تقریب بین مذاهب ناشی از همین اندیشه تقریب بوده است و به همین دلیل توطئه‌ها و نشست‌هایی برای مقابله با این طرح وحدت‌گرا تنظیم می‌شود و آیت‌الله تسخیری شخصیتی بارز در میان علمای همین پروژه شمرده می‌شود و در مسیر امام خمینی(ره) قدم گذاشته بود.
انتهای پیام
