قرآن‌مداری در رفتار و بیان آیت‌الله تسخیری مشهود بود

حجت‌الاسلام والمسلمین حمید محمدی، دبیر شورای عالی توسعه فرهنگ قرآنی در گفت‌وگو با ایکنا؛ با اشاره به اندیشه‌های تقریبی مرحوم آیت‌الله تسخیری، اظهار کرد: باور تقریب و وحدت جوامع اسلامی نزد ایشان برآمده از قرآن‌اندیشی و جهان‌نگری ایشان بود، از این رو، وحدت، تقریب و انسجام امت اسلامی یک باور عمیقِ راهبردی برای ایشان بود و نه یک تاکتیک و مقدمه برای اهداف دیگر. ایشان در مراسمی که چند سال پیش جهت بزرگداشتشان برگزار شد، گفتند که «مسئله تقریب در عقلانیت قرآن، دعوت قرآن به گفت‌وگو، در آزادی اجتهاد و دعوت قرآن به وحدت و اخوت متبلور است و همه این موارد، مسیر تقریب را مقدس جلوه می‌دهد».

وی با بیان اینکه باور راسخ ایشان بر اختلافات بسیار کمِ میان شیعه و سنّی بوده است، گفت: نگاه ایشان، صرفاً بحث وحدت امت و تقریب مذاهب به عنوان یکی از امور مهم اسلامی نبود، بلکه نگاهی که نسبت به تقریب مذاهب و وحدت امت اسلامی داشت، بر تمام اضلاع فکری ایشان اشراف داشت؛ یعنی دیدگاه فقهی، تفسیری، حدیثی و اعتقادی ایشان نشئت گرفته از دیدگاه تقریبی بود و در واقع به موضوع تقریب، به عنوان یک بحث اساسی فکری و پایه‌ای و نه یک بحث روبنایی نگاه می‌کرد. همه افکار ایشان متأثر از اصل تقریب بود. به عبارتی دیگر مسئله تقریب در اندیشه ایشان، موضوعی پارادایمیک و ساختاری است که همه مسائل در ظرف آن تحقیق و تدقیق می‌شد. از این رو، موضوع تقریب در اندیشه قرآن‌محور ایشان تا تقریب میان ادیان و کلمه سواء هم امتداد یافت.

وحدت‌محوری بین‌المللی

دبیر شورای عالی توسعه فرهنگ قرآنی ادامه داد: سیره عملی و رفتاری ایشان در مواجهه و مرابطه با عالمان جهان اسلام  به گونه‌ای بود که هر جا حضور می‌یافت، محوریت داشت و عامل تجمع مبتنی بر وحدت میان علمای اسلامی اعم از تشیع و تسنن بود. تمام صاحب‌نظران جهان اسلام از ایشان به عنوان محور وحدت یاد می‌کردند و این مسئله نشان از سماحت رفتاری ایشان با جهان اسلام و مجامع غیر از تشیع است.

وی افزود:‌ شاید این تعبیر که «الاولیاء فی اوطانهم غرباء» وصفی از شخصیت ایشان در داخل کشور و خارج کشور است. چون آن مقدار که مرحوم آیت‌الله تسخیری در خارج از ایران شناخته شده بود، در داخل کشور شناخته شده نبود، زیرا ایشان بیشتر به عنوان یک شخصیت بین‌المللی معرف جهان اسلام بود.

حمید محمدی در ادامه اظهار کرد:‌ آیت‌الله تسخیری به واسطه ارتباطات وسیع و مذاکراتی که با شخصیت‌های بزرگ جهان اسلام داشت؛ بر آن شخصیت‌ها تأثیر می‌گذاشت و این تأثیرگذاری باعث شده بود، از بسیاری از اختلافات و مشکلات در جهان اسلام جلوگیری شود. یکی از اسرار محبوبیت ایشان میان جوامع اسلامی و حتی علمای ادیان، تأسی ایشان به سیره پیامبر اکرم(ص) در احترام به ادیان و فرق و مذاهب بود. پیام‌های تسلیت، مصاحبه‌ها، حضور شخصیت‌های داخلی و خارجی در تهران و در دفتر مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی برای امضای دفتر یادبود ایشان، نشان از تأثیرگذاری عمیق ایشان در فضای بین‌المللی دارد.

وی با اشاره به تأثیرگذاری فوق‌العاده آیت‌الله تسخیری به خاطر اخلاقیات، رفتار، دانش و اطلاعات و ارتباطات وسیع در جهان اسلام، گفت: ایشان در جهان اسلام هرکجا که وارد می‌شد، شخصا جایگاه داشت، نه اینکه صرفاً به عنوان نماینده یک کشور یا یک مذهب محسوب شود. از این رو گزاف نیست که گفته شود ایشان به تنهایی یک سازمان بین‌المللی مقبول و موثرِ وحدت اسلامی بود که هر جا قدم می‌‌گذاشت، تمام ظرفیت‌های این سازمان با او مستقر می‌شد.

موحدخویی

دبیر شورای عالی توسعه فرهنگ قرآنی آیت الله تسخیری را حامل عَلَمِ وحدت اسلامی در عرصه بین‌الملل دانست و گفت: نقطه اتکا و اهتزاز این علم، جغرافیای جهان اسلام و گستره هدایتی و مقطع دیدِ آن سراسر جهان بود. «و ان الصخر لتأتم الهدات  به / کانه علم فی راسه نار». بسیاری از توفیقات ایشان برآمده از رفتار اسلامی و انسانی ایشان به عنوان یک موحد بوده است. شخصیت ایشان جمعِ سالم میان تواضع، ادب، اندیشه و نظر حول محور قرآن کریم و مبانی اسلام بود.

وی ادامه داد: آیت‌‌الله تسخیری عمر خود را صرف نزدیکی افکار و مذاهب گوناگون کرد و بر اساس حدیثی قدسی، خداوند می‌فرماید «زمانی‌که بخواهم خیر دنیا و آخرت را برای مسلمانی فراهم کنم، قلب خاشع، زبان ذاکر و مخلص به او عطا می‌کنم» و آیت‌‌الله تسخیری دارای این ویژگی‌بود. تواضع، اصلِ جاذب در شخصیت ایشان و عمق اندیشه اصلِ حکمت‌آفرین در گفتار ایشان بود. تواضع و مکارم اخلاق در چنین شخصیت‌هایی از خوی موحدانه و خدانگری آنها سرچشمه می‌گیرد و عامل جذب توفیقات و انسان‌هاست.

سبقِ طریق

حمید محمدی با اشاره به شکل‌گیری فعالیت‌های سیاسی و انقلابی ایشان از سالها پیش از انقلاب در عراق، گفت: هنوز مبارزه علیه رژیم بعث عراق به طور جدی روشن نشده بود که آیت‌‌الله تسخیری در آن زمان که بسیار جوان بود، با اشعار خود که در دسته‌جات عزاداری حضرت اباعبدالله‌الحسین علیه‌السلام خوانده می‌شد، نخستین جرقه انقلاب در عراق را شعله‌ور کرد و نخستین رویارویی مردم با حکومت بعث عراق از همان تاریخ شروع شد. ایشان بعداً در ایران به عنوان السابقونِ تشکیل بسیاری از نهادهای بین‌المللی اسلامی بود. شخصیت ایشان در شکل‌گیری بسیاری از نهادها مانند سازمان تبلیغات اسلامی، شوراهای فرهنگی مختلف در دفتر مقام معظم رهبری، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مجمع جهانی اهل بیت(ع)، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، دانشگاه‌ها، مؤسسات علمی فرهنگی و پژوهشی بین‌المللی غیرقابل‌انکار است. به نظر می‌رسد سبقِ طریق و مداومت بر مسیر از ایشان شخصیتی معتقد، استوار و ثابت‌قدم ساخت. 

کثرت آثار وجودی و تألیفی

وی ادامه داد: آیت‌ا‌لله تسخیری در نجف، شاگرد شهید صدر و مرحوم مظفر بود و خلاصه‌ای از افکار بلند آنها بود و از شخصیت امام راحل و بزرگان نجف و قم بسیار تأثیر پذیرفته بود. ایشان خود در جایی با اشاره به نقش شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر قدس‌سره در بینش اسلامی و پرورش روحی خود، می‌گفت «من از ایشان نه فقط علم، بلکه احیای وجودی خودم را آموختم، اکنون نیز در هر کاری که انجام می‌دهم، در فکر و ذکرم ایشان حضوری فعال دارد».

دبیر شورای عالی توسعه فرهنگ قرآنی همچنین اظهار کرد: ایشان در زبان عربی، ادیب و شاعری صاحب‌سبک بود که به سخنوری و خطابات ایشان در مجامع بین‌المللی کمک می‌کرد. ایشان دارای شخصیتی جامع‌الاطراف و در ظاهر، یک عالم دینی فاضل ذو ابعاد در فقه، کلام و تفسیر بود که در عرصه نظر و علم به ویژه علوم اسلامی، مباحث فرهنگی، علوم سیاسی، فقه و تفسیر صدها مقاله و ده‌ها کتاب از ایشان موجود است که به زبان‌های مختلف و در کشورهای گوناگون ترجمه و منتشر شده است و صدها سخنرانی در نقاط مختلف جهان دارد. در نهایت آنکه ایشان قلم و قدم را همراه کرد و آثار قلمی ایشان به همراه آثار وجودی ایشان در تأسیس مراکز تقریبی و اثرگذاری در جوامع اسلامی توأمان بود.

قرآن‌مداری

وی ادامه داد: قرآن‌مداری در مشی و سلوک رفتاری و ادبیات بیانی و آثار قلمی ایشان، اصلی اساسی و مبنایی قویم بود. در اندیشه ایشان، قرآن مهمترین اصل تقریب بعد از اشتراک توحیدی مسلمانان است و در عین حال قرآن محتوای اصلی بیانات و خطابات و استدلالات ایشان را تأمین می‌کرد و همین مسئله موجب اقبال همه فرق اسلامی به ایشان بود. شاید بیش از ۳۰ سال بر روی تفسیر و توضیح مختصر قرآن که منتشر شد، کار کرد. ایشان می‌گفت که من با قرآن زندگی می‌کنم و آنچه دارم از قرآن است.

ولایت‌پذیری

حمید محمدی با تأکید بر اینکه آیت‌الله تسخیری شخصیت تراز بین‌المللی در جهان اسلام بود، گفت: ‌او با تمامی عمق فکری و آینده‌نگری و شخصیت به فعلیت رسیده، خود را در همه جا سرباز مطیع رهبری می‌دید و برای اجرای فرامین رهبری در اطاعت محض بود و در عین حال می‌توان اندیشه‌ها و سلوک رفتاری و تقریبی ایشان را از جمله نزدیکترین افراد به مقام معظم رهبری دانست. پیام مقام معظم رهبری در رحلت این عالم مجاهد  و دقت در کلمات آن منعکس‌کننده افق نگاه رهبری به ایشان و بهترین سنجه برای تحلیل و ارزیابی شخصیت و کارنامه آن مرحوم است.

وی در پایان با اشاره به نکات قابل توجه در تحلیل ادبیات پیام رهبری اظهار کرد: معظم له در بیان ویژگی‌های شخصیتی به عالم مجاهد، زبان گویای اسلام و تشیّع، فصل جداگانه و ارزشمندی از مسئولیت‌ها و خدمات در داخل کشور، کارنامه‌ درخشان و خستگی‌ناپذیر در انواع خدمات برجسته در مجامع جهانیِ اسلامی و عزم راسخ و دل پرانگیزه‌ ایشان اشاره کردند که بر ناتوانی‌های جسمانی چند سال اخیر فائق می‌آمد و حضور مؤثر و برکت وی را در هر نقطه‌ لازم و مفید استمرار می‌بخشید.