مطالعه کتاب؛ دومین فعالیت مردم در ایام کرونا

به گزارش ایکنا، آیین اختتامیه دومین دوره طرح ملی فصل سخن (سلسله نشست‌های نقد و بررسی کتب علوم انسانی) با حضور عیسی علیزاده، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی و حجت‌الاسلام حسن اسلامی، عضو هیئت علمی دانشگاه و دبیر جشنواره نقد کتاب، امروز یکشنبه ۲۳ شهریورماه در ساختمان شماره ۲ جهاددانشگاهی برگزار شد.

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی در این نشست با بیان اینکه اگر ادعا کنیم جهاددانشگاهی سازمانی فرهنگی است و شکل‌گیری آن بر اساس نیاز‌های فرهنگی بوده، ادعای گزافی نیست، اظهار کرد: در آغاز انقلاب بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی در جهاددانشگاهی متناسب با مسئله‌محوری شکل گرفت و به مرور سازمان و تشکیلاتی در آن حوزه شکل گرفته است. شاید یکی از اتفاقات مهم، ارتباط جهاددانشگاهی با اساتید دانشگاهی در زمینه تألیف کتاب بود.

علیزاده ادامه داد: بسیاری از کسانی که در این جشنواره شرکت کرده‌اند، بعضاً جزء نویسندگان مطرح در آینده می‌شوند و نسبت به اولین اثر تألیفی خود حس خوبی دارند. جشنواره فصل سخن تأثیرات خوبی در حوزه نشر و تألیف کتاب داشته است. 

وی افزود: تصور عمومی جامعه این است که کتاب خوانده نمی‌شود و طبعاً وضعیت معیشت و اقتصاد در قدرت خرید فرهنگی مردم اثرگذار است. اما مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران، وابسته به جهاددانشگاهی اخیراً آماری درباره علاقه‌مندی افراد در اوقات فراغت در ایام شیوع کرونا ارائه کرده است که با این تصور متفاوت است. بر اساس این آمار، اولین علاقه‌مندی جامعه آماری در ایام کرونا تلویزیون و دومین علاقه‌مندی آن‌ها مطالعه کتاب بوده است.

معاون فرهنگی جهاددانشگاهی در پایان گفت: متناسب با جشنواره فصل سخن، تصمیم گرفتیم برای کارکنان جهاددانشگاهی نیز اقدامی صورت بگیرد و امسال و در این دوره به این مقوله پرداخته شد. مهمترین محصول فرهنگی کتاب است و زمینه توسعه فعالیت‌های فرهنگی در این حیطه در کشور فراهم است.

حامد علی‌اکبرزاده، رئیس سازمان انتشارات نیز در این جلسه اظهار کرد: اهمیت نقد کتاب از این جهت که نوعی توجه به دیگری بوده، حائز اهمیت است. «دیگری» و «گشودگی به روی غیر» را فراموش کرده‌ایم. نقد را اگر به معنای جدا کردن سره از ناسره تلقی کنیم، امری اخلاقی محسوب می‌شود. ارزشمندی دیگر در بحث نقد این است که نقد مانند ماشین لایروبی عمل می‌کند و اجازه می‌دهد بسیار شفاف به حقیقت پرداخت.

اکبرزاده با تأکید بر اینکه نقد به ما کمک می‌کند گام به گام جلو برویم و به حقیقت برسیم، گفت: اگر حقیقت دست‌یافتنی باشد، با این حال، حقیقت مراتب مختلف دارد و آنچه باعث می‌شود ما به مراتب بالاتر برویم، نقد است.

وی اضافه کرد: کتاب به یک معنا نشانه است. حقیقت امری مانند کتاب است و معنا و مفهومی ندارد، مگر آنکه مورد اشاره قرار بگیرد. بر همین اساس، اگر کتاب نبود، حقیقتی وجود نداشت، اگر هم وجود داشت، نام و نشان و سخنی از آن نبود. لفظ، کتابت و خط با حقیقت به‌شدت گره خورده‌اند و برای روشن شدن حقیقت باید به کتاب روی بیاوریم.

رئیس سازمان انتشارات جهاددانشگاهی با تأکید بر اینکه کتاب با هستی گره خورده است، گفت: دوست داشتن کتاب، دوست داشتن هستی و حقیقت است و نقد نیز دویدن به سمت حقیقت است. فطرت حقیقت‌جوی انسان می‌گوید باید به این سمت برود، اما باز کردن گره‌ها کار هر کسی نیست و همه انتقادپذیر نیستند.

حکایت نقدی که خوب است اما برای همسایه

حجت‌الاسلام اسلامی در این نشست اظهار کرد:‌ به‌دنبال نقدهایی که به برخی تألیفات داشتم، برخوردهای تندی با من شد و لذا همیشه از نقد استقبال نمی‌شود. گویی نقد خوب است، ولی برای همسایه. همه از نقد استقبال می‌کنیم، اما تا جایی که خودمان مورد نقد قرار نگیریم. حتی گفته می‌شود کسانی که خوب نمی‌توانند کار کنند، منتقد می‌شوند که این صحیح نیست.

وی با تأکید بر اینکه کارکردهای نقد چند دسته است، گفت: نخستین کارکرد نقد، فردیت‌بخشی به انسان است. انسان نوع منحصر به فرد است و هر انسانی باید خودش باشد و ما از طریق فعالیت‌هایی که داریم، آرام‌آرام خودمان می‌شویم. نقد باعث می‌شود فرد خودش باشد و حرف خود را بزند. مانند ورزش کردن است که به‌واسطه ورزش، بدن تقویت می‌شود، با نقد نیز ذهن تقویت خواهدشد.

اسلامی افزود: کارکرد دیگر نقد، کمک به نویسنده است. در عین اینکه اگر نویسنده بداند کجا خطا کرده، جلویش را می‌گیرد، اما اگر منتشر شد، این منتقد است که با نقد خود می‌تواند مانع انتشار اشتباهات شود. نقد نوشتار یا کتاب به معنای داوری است. نقد زمانی پدیدار می‌شود که دست به داوری بزنیم. اگر کتابی بخوانید یا فیلمی ببینید و نظری نداشته باشید، نمی‌توانید داوری کنید. ناهمدلانه بودن و خرده‌گیری در نقد حائز اهمیت است، این به معنای نشان دادن برخی کمی‌ها، کاستی‌ها و کژی‌های یک اثر است. نمی‌توان نقدی به یک اثر داشت، اما گفت من آن را دوست داشتم.

به گفته دبیر جشنواره نقد کتاب؛ سازندگی نقد به مستدل بودن و معقول بودن نقد بستگی دارد. کسی که بدون ذکر دلیل، حسی را نسبت به یک اثر بیان می‌کند، صرفاً برخوردی احساسی دارد و این نقد نیست. همچنین باید این دلایل برای دیگران هم مقبول باشد و صرف اینکه منتقد می‌گوید این کتاب را نمی‌پسندم، قابل قبول نیست، بلکه باید دلایل خود را ارائه دهد و این دلایل برای فرد دیگری هم قابل درک و مقبول باشد. لذا داوری ما در نقد یک اثر باید قابل پذیرش باشد. نقد امری شخصی نیست، بلکه امری جمعی است. در هنگام سخن با دیگران این نقد در جمع معنا پیدا می‌کند.

وی گفت: نقد وقتی ارزشمند است که انتشار پیدا کند، نه آنکه مطلبی گفته و ثبت و منتشر نشود. نقد کاری دشوار است که توان سنجش‌گری بالایی می‌طلبد، لذا نقد کار هر کسی نیست و آن فردی می‌تواند کتابی را نقد کند که خود در سطح نویسنده یا حتی بالاتر باشد. ما از نقد می‌رنجیم، اما از آن بهره می‌بریم. کارکرد دیگر نقد پیشبرد علم است. جامعه مبتنی بر دانایی، جامعه‌ای کتاب‌محور و بیانگر علم است، ولی علم زمانی رشد پیدا می‌کند که نقد شود.

یادآور می‌شود، مجموعه نشست‌های فصل سخن از سال ۹۵ طرح‌ریزی و سپس به صورت هماهنگ در سراسر کشور و واحد‌های استانی اجرایی شد. در این دوره، از دو مجموعه به عنوان فعال‌ترین‌ها تقدیر به عمل آمد.