کتاب «تفسیر نوین متقین و ایمان از منظر قرآن» منتشر شد

به گزارش ایکنا؛ سیدسلمان صفوی، قرآن‌پژوه معاصر، در این کتاب، با توجه به کارکردهای معنوی و اجتماعی آن و نظر به روش «معناشناسی»، تفسیر نوینی از دو مفهوم کلیدی قرآن ارائه کرده است. وی گفتمانی بین منظر اخلاقی، کلامی و عرفانی تقوا و فلسفه سیاسی عملی ایجاد کرده است. او تبیین کرده است که تقوا و ایمان فقط کارکرد شخصی ندارد، بلکه دارای نقش مثبت سازنده در ساختن جامعه‌ای سالم، به خصوص در حوزه اقتصاد، سیاست و جنگ نیز دارد.

مولف در کتاب تبیین کرده است که «تقوا» از ابرگفتمان‌های کلام‌الله مجید است که در فرهنگ قرآنی و اسلامی دارای نقش اساسی است و در سپهر حیات فردی، اجتماعی و معنوی مسلمانان و جامعه اسلامی، نقش قلب را ایفا می‌کند. «تقوا» از مفاهیم کلیدی قرآن است که از جهت معنایی با «هدایت»، «ایمان»، «نماز»، «انفاق»، «زکات»، «جهاد»، «صبر»، «ذکر» و «خوف» هم‌نشین است و با همدیگر یک میدان معناشناختی را تشکیل می‌دهند.

براساس این میدان معناشناختی، بنیان «تقوا» بر انقلاب قلبی سالک نهاده شده که او را متوجه حضرت محبوب می‌نماید تا عقل و قلب و کلیه اعضای خود را تسلیم آفریدگار و پروردگار جهان نماید و عاشقانه با تمام وجود به سوی مبدأ متعالی جهان پرواز کند. با توجه به این شبکه معنایی، «تقوا» مفهومی فعال و پویا است، نه منفعل و ایستا.

«متقین» با شبکه معنایی «مؤمنین»، «ابرار»، «مجاهدین»، «محسنین» و «ذاکرین» هم‌خانواده است و در مقابل تیپ شخصیتی «فاسقین»، »کفار»، «منافقین»، «مغضوبین» و «ظالین» قرار دارد. «متقین»، انسان‌هایی پویا، مثبت‌نگر، فعال اجتماعی و معنویت‌گرا هستند که سبک زندگیشان براساس تعالیم حکیم کل است. میبدی، صاحب تفسیر «کشف‌الاسرار و عده‌الابرار» معتقد است: «تقوی در سه چیز است: خوفی که انسان را از معصیت باز دارد، رجایی که او را بر طاعت دارد و رضایی که او را بر محبت دارد. «تقوا» سِر همه طاعت‌ها، اصل همه هنرها و مایه همه خیرها است. «تقوا» درختی است که ریشه‌اش در آب وفا، شاخه‌اش بر هوای رضا و میوه‌اش دوستی خداوند است. نه گرمای پشیمانی با آن می‌رسد، نه سرمای سیری، نه باد دوری، نه هوای پراکندگی.»

در تاریخ فرهنگ اسلامی، در باب تقوا و متقین، تحت تأثیر قرآن کریم، روایات متعدد و آرای متعدد فقیهان و عارفان بیان شده است. فقها و اخلاقیون دوری از گناهان و عرفا خالی بودن دل از غیرخدا را ملکه تقوا برشمرده‌اند. اما تقوا منهای انعکاس عملی آن در صحنه حیات و رفتار اجتماعی عنوانی بی‌مسمی و تهی است برای مدعی اتصاف بدان.

فایده‌های اجتماعی تقوا

از منظر فلسفی یا حکمت قرآنی، «تقوا» زیربنای معنوی تشکیل امت اسلامی و تأسیس جامعه توحیدی است. «تقوا» نقش مستقیم در جلوگیری از وقوع فساد سیستماتیک در نظام سیاسی، اجتماعی، دفاعی و اقتصادی ایفا می‌کند. «تقوا» اسباب افزایش آگاهی و استحکام روابط اجتماعی و تقویت بنیه جامعه اسلامی می‌شود. رابطه «تقوا» و فساد، رابطه متناقض‌ها است. هرکجا فساد است، یعنی تقوا نیست و هرکجا رشد و اصلاح همه جانبه هست، یعنی تقوا هست. وجود رشد و اصلاحات یا فساد، نشانه وجود و فقدان تقوا در یک مجموعه، سازمان، جامعه و حکومت است. «تقوا»؛ «علت لازم»، «علت قریب» و «علت مبقیه» برای رشد و تکامل متعادل فرد و جامعه است. مهم‌ترین «تقوا»، عدالت اجتماعی است که باید همه اقشار و اصناف و شهروندان فارغ از پسوندها را اعم از رنگ، نژاد، مذهب، جنسیت و ملیت شامل شود.

ایمان از مفاهیم کلیدی قرآن کریم و از ابرگفتمان‌های قرآنی است. می‌توان گفت کلِّ قرآن در باب ابعاد و ساحت‌های مختلف ایمان و متناقضین و متضادین آن است. ایمان از جهت معناشناختی هم‌‌خانواده اختیار، معرفت، تقوا، بِرّ، یقین و عمل صالح است. جوهره ایمان، مهر و محبت خالصانه به حضرت محبوب است. متعلق ایمان از جهت نظری، اعتقاد به خدای تعالی، حیات ابدی، نبوت و عالم فرشتگان است و از جنبه عملی، نماز، انفاق، امر به معروف، نهی از منکر و اخلاق نکو است. از منظر عملی، تیپ مؤمنین مقابل تیپ فاسقین است و از منظر نظری، مقابل کافرین، مشرکین و منافقین قرار دارد. فایده و نتیجه ایمان «فلاح» و رستگاری در دنیا و آخرت است: «أُولَئِكَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛ آنان برخوردار از هدايتى از سوى پروردگار خويشند و آنان همان رستگارانند.»(سوره بقره: آیه 5).

کتاب «تفسیر نوین متقین و ایمان از منظر قرآن» از سوی «انتشارات سلمان آزاده» در تهران منتشر شده است. این کتاب به صورت پی دی اف یا فیزیکی از طریق سایت http://www.iranth.com/ قابل تهیه است. این کتاب نهمین شماره از کتب مفاهیم کلیدی قرآن تألیف سیدسلمان صفوی، سرپرست علمی و سرویراستار «دانشنامه معاصر قرآن کریم» است که اخیراً منتشر شده است.