افزایش مرگ‌های کرونایی ربطی به جهش‌های جدید ژنتیکی ویروس ندارد

به گزارش ایکنا به نقل از روابط عمومی سازمان نظام پزشکی، سیدمحمد جزایری، رئیس شبکه تحقیقاتی بیماری‌های ویروسی کشور، با بیان اینکه میزان مرگ و میر براثر ویروس کرونا در برخی کشور‌ها کمتر و در بعضی دیگر بیشتر است، گفت: تعداد معدودی از مطالعات در دنیا در خصوص کووید ۱۹ توسط یکی از پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌ها در علم ژنتیک به اسم تعیین توالی سریع Next Generation Sequencing و یا NGS انجام شده است. در ایران نیز دو یا سه مرکز با استفاده از این تکنولوژی تعدادی از نمونه‌های ایرانی راتعیین توالی کرد‌ه‌اند. اخیرا دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی- گروه ژنتیک با همکاری شبکه تحقیقات بیماری‌های ویروسی کشور مواردی از نمونه‌های ایرانی را با تکنولوژی فوق الذکر مورد مطالعه قرار داده و تعیین توالی کرده‌اند.

وی افزود: اطلاعات به دست آمده از این توالی‌ها نشان می‌دهد آن جهش‌هایی که گفته می‌شود مختص نژاد ایرانی است، حداقل در جایگاه اسید آمینه مشابه آن در سایرکشور‌های دنیا نیز وجود دارد.

وی ادامه داد: هر جهشی و در هر موقعیت، اسید آمینه نمی‌تواند به عنوان یک جهش متمایز برای یک کشور در نظرگرفته شود. ثانیا از جنبه تکامل ویروسی، این جهش‌ها در هر موقعیت اسید آمینه و بصورت تصادفی رخ نمی‌دهند، بلکه باید در نقاطی که از نظر اتصال به آنتی بادی (طبیعی و یا بدنبال تزریق واکسن) و یا از نظر شناخت HLA میزبان وغیره رخ دهد تا در رفتار ویروس تغییر ایجاد شود. آنگاه اینگونه جهش‌ها می‌توانند برای برخی نژاد‌ها اختصاصی عمل کنند. در حال حاضر شواهد حاکی از آن است که اوایل سال ۲۰۲۰، این تغییرات جهشی در ویروس، در کشور چین ایجاد شده و سپس به ایران و اروپا انتقال یافته و سپس دستخوش برخی تغییرات شده و متعاقبا باعث افزایش موربیدیتی و مورتالیتی در این کشور‌ها شده است. ویروسی که در این موج دوم پاندمیک مشاهده می‌شود، همان ویروسی است که در موج اول ایران و دنیای غرب را درنوردید و ویرو س جهش یافته جدیدی نیست.

جزایری بیان کرد: اگر بخواهیم میزان مرگ و میر بالا در کشور را به این پدیده نسبت دهیم خیلی علمی نیست، البته باید نمونه‌های توالی از بیماران جدا و در مقاطع مختلف مورد تجزیه و بررسی قرار گیرد. ویروس‌ها زمانی که بخواهند تنوع ژنتیکی داشته و جهش ایجاد کنند دو حالت دارند نخست اینکه جهش آن‌ها ساختاری است که در نقاط فانکشنال خاصی از ویروس رخ داده و قابلیت تکثیر را تغییر می‌دهد، مثلاً با یک و یا چند تغییر جهشی در سطح اسید آمینه قدرت تکثیرش می‌تواند به چند برابر برسد که برای انسان بیماری‌زایی بیشتری را به دنبال خواهد داشت.

این متخصص ویروس‌شناسی بالینی اضافه کرد: تغییرات دیگر ویروس نیز از همان نوع ساختاریست، لیکن در نقاط آنتی ژنیک رخ میدهد، یعنی در نقاطی که با سیستم ایمنی بدن روبرو می‌شود که در این جا ویروس جهش و تغییراتی به خود می‌دهد تا سیستم ایمنی بدن آن را به عنوان آنتی ژن نشناسد؛ یعنی ویروس در بدن وجود دارد، اما سیستم ایمنی آن را نمیشناسد یا چندان قوی وارد عمل نمی‌شود. به این پدیده فرار از سیستم ایمنی و یا Immune Escape گفته می‌شود.

رئیس شبکه تحقیقاتی بیماری‌های ویروسی کشور با اشاره به این که نوع دوم، شایع‌تر بوده و اگر در کشور‌های مختلف دنیا هم یافت شود، بیشتر به تغییرات در سیستم HLA میزبان باز می‌گردد، اظهار کرد: این پدیده درمورد سایر ویروس‌ها نیز وجود دارد، یعنی ویروس وارد یک جامعه شده و به فراخور HLA افراد آن، سیستم آنتی ژنیکی خود را عوض کرده و به این ترتیب از سیستم ایمنی فرار می‌کند. این پدیده را در مورد واکسن هم داریم که برای فرار از واکسن تغییرات آنتی ژنیک داده تا در برابر آنتی بادی‌های ناشی ازواکسن بتواند مقاومت کند.

جزایری ضمن بیان این مطلب که فرار این ویروس‌ها از سیستم ایمنی و واکسن باعث زحمت بیشتر بشر شده، اما عمدتا سبب افزایش کشندگی نخواهد شد، یادآور شد: این‌گونه تغییرات سبب افزایش آداپتاسیون ویروس با بدن میزبان می‌شود. بروز چنین تغییراتی به قدری زمان نیاز دارد و برای یک پدیده حادی مانند پاندمی کووید ۱۹ ایجاد جهش در هر کشوری آنهم در مدت زمان چند ماه در دنیای ویروسی قدری غیر معمول است. این که بخواهیم دنبال ویروس خاص و تغییرات آنتی ژنیکی و جهش‌های خاص بگردیم تا این میزان کشندگی در کشور را به موارد فوق ربط دهیم، حداقل در این دوران به اندازه کافی شواهد علمی وجود ندارد.

وی گفت: بررسی و مقایسه با کشور‌های دیگر نشان می‌دهد زمانی که مردم رعایت اصول بهداشتی را نمی‌کنند؛ میزان کشندگی ویروس کرونا افزایش پیدا می‌کند مانند موج دوم کنونی که علی‌رغم کاهش مرگ و میر در اکثریت قریب به اتفاق کشور‌های دنیا و خصوصا آن دسته از کشور‌هایی که در موج اول بسیار آسیب دیدند، در برخی کشور‌های آمریکای جنوبی و ایران نه تنها میزان مرگ و میر کاهش نیافته بلکه مقداری از افزایش را هم نشان می‌دهد.

استاد ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان این که جهش‌های اولیه ویروس کرونا از ابتدا در چین رخ داده و باعث شده از حیوانات به انسان قابل انتقال بوده و قدرت کشندگی بالایی داشته باشد، یاد آور شد: هنوز جهشی جدیدتر از جهش‌های چند ماه قبل که سبب افزایش مورتالیتی ویروس شود، یافت نشده و تفاوت در میزان مرگ و میر به رفتار کشور‌ها و جوامع نسبت به رعایت موارد پیشگیری و فاصله گذاری اجتماعی برای مقابله و کنترل ویروس کرونا باز می‌گردد. لازم به ذکر است، جهش‌های فراوان و جدید مرتبا از کشور‌های مختلف و از جمله ایران گزارش شده و خواهد شد. لیکن این جهش‌ها از انواعی نیستند که بخواهد این افزایش مورتالیتی را در ایران و سایر کشور‌های دنیا توجیه کنند.