جدال احسن با برهان عقلی؛ خط‌مشی ائمه(ع) در برابر مخالفان/ مردم را به تأمل در عمق اعتقادات دعوت کنیم

به گزارش ایکنا، نحله‌ها و فرق انحرافی در هر دوره‌ای از تاریخ وجود داشته‌اند، به ویژه در دوران معصومان(ع) افراد بسیاری اعتقادات متفاوت و برخلاف رویه فکری غالب جامعه و به تعبیری شاذ را ابراز می‌کردند. استخراج سیره و روش ائمه(ع) در نحوه مواجهه و مباحثه با این افراد منبع ارزشمندی برای اقتباس در حل مسائل مشابه در دوره معاصر است.

سهیل اسعد با نام لاتین «ادگاردو روبین» در سال 1971 از پدر و مادری لبنانی‌الاصل در آرژانتین متولد شد و تا جوانی در آرژانتین زیست و سپس برای خواندن دروس حوزوی و دانشگاهی راهی لبنان و ایران شد. او اکنون علاوه بر دکتری تمدن اسلامی از دانشگاه بیروت، دانش‌آموخته فلسفه و عرفان اسلامی از جامعةالمصطفی(ص) و از مبلغان فعال حوزه علمیه در آرژانتین است؛ بیش از یک دهه است که شش ماه از سال را در قم زندگی و تحصیل می‌کند و شش ماه دیگر را در 25 کشور دنیا فعالیت فرهنگی دارد. 

اسعد در حال حاضر رئیس مؤسسه خانه لاتین و مسئول طرح تربیت مبلغ بین‌المللی (ختامه مسک) است. با توجه به عقبه فکری و زیست او در فضاها و فرهنگ‌های متفاوت در لبنان و آرژانتین، شاید منظر و دیدگاه او به شیوه برخورد و مباحثه با نظریات شاذ در جامعه متفاوت و به نظر منصفانه‌تر باشد. به همین سبب خبرگزاری ایکنا با این مبلغ بین‌المللی درباره سیره و روش اهل بیت(ع) در مواجهه با مخالفان اعتقادی گفت‌وگو کرده است که در ادامه از نظر می‌گذرد؛

بیشتر بخوانید:

• پرونده ویژه «از جنجال فقهی تا جدال احسن» ایکنا
• آیت‌الله علیدوست: بررسی نظرات در کرسی‌های نظریه‌پردازی
• کمال حیدری: نوسازی قرائت‌ از دین بر اساس مبانی درون‌دینی

سهیل اسعد در این گفت‌وگو با تأکید بر اینکه اهل بیت(ع) هم عالم امت بودند و هم وظیفه معرفت‌بخشی و هدایتگری مردم را برعهده داشتند،‌ اظهار کرد: آنان موقعیت اجتماعی خاصی به عنوان مدیر جامعه اسلامی و رهبران الهی داشتند. لذا در نظر گرفتن موقعیت اجتماعی آنها در تحلیل نوع رفتارشان با دیگران ضروری است. در مقایسه اهل بیت(ع) با علمای بزرگ باید به این نکته توجه شود که علما فقط هدایت فکری و تبلیغ را برعهده دارند، ولی ائمه(ع) بُعد الهی و جایگاه و پایگاه اجتماعی برجسته‌ای داشتند. اولین وظیفه و رسالت اهل بیت(ع) هدایت فکری جامعه براساس منظومه توحیدی و الهی و بر مبنای وحی و قرآن بود؛ آنان برای حفظ چارچوب دین رسالت محافظت از آن را داشتند، لذا تفسیر صحیح از دین و حفظ نصوص جزء رسالت‎های اصلی آنان بود.

وی با بیان اینکه ائمه(ع)، مترجمان وحی و مکلف بودند تا کلام و اوامر خدا را منتقل و تبیین و تبلیغ کنند، اظهار کرد: وظیفه دیگر ائمه(ع) تبیین روش اجرای دین و استنباط از دین بود؛ رفتار و گفتار ایشان مجادله عملی و الگو برای پیروان ایشان بود؛ زیرا پیامبر(ص) و ائمه(ع) صرف‌نظر از بُعد نظری باید در عمل هم الگو باشند.

حساسیت عرصه اعتقادی

رئیس مؤسسه خانه لاتین اضافه کرد: کسانی که می‌خواهند روی اعتقادات کار کنند، در درجه اول باید بدانند این حیطه بسیار حساس‌تر از احکام، اخلاق و .. است؛ مثلاً در باب سنن و سیره پیامبر(ص) مطالب و روایات زیادی رسیده که در اعتبار آنها قطعیت نداریم، ولی خیلی از این سنن مانند مستحبات و مکروهات را می‌پذیریم؛ زیرا اگر برداشت ما اشتباه هم باشد، مخاطرات آن برای جامعه و مردم زیاد نیست، ولی مرز اعتقادات تفاوت دارد؛ در اینجا شوخی و تسامح در ادله نداریم.

وی تصریح کرد: بنابراین علما باید در باب اعتقادات تنها و تنها از قطعیات دارای نص صریح و یقینیات استفاده کنند، چه در مقام تبیین برای مردم و چه در مقام انتقادی از برخی مسائل رایج؛ مرحوم آیت‌الله العظمی بهجت خیلی بر این امر در آموزش، تبلیغ و تربیت و ترویج تأکید می‌کردند و همواره به طلاب توصیه می‌کردند که در این چارچوب تبلیغ کنند.

جدال احسن قرآنی ائمه(ع)

اسعد با تأکید بر اینکه اهل بیت(ع) در مجادلات با مخالفان از ادله، براهین، استدلال و عقل استفاده می‌کردند،‌ گفت: ایشان مطالب را طوری بیان می‌کردند که بازی با دین و زندگی ابدی مردم نباشد؛ بنابراین اگر شبهه در استدلال، تردید و خدشه باشد، خاصیت خود را از دست می‌دهد، ولو اینکه ممکن است در کوتاه‌مدت کسانی را با خود همراه کند؛ مثلاً سیدکمال حیدری گاهی تعابیری به کار می‌برد که دقیق نیست؛ اینکه همه علما و فقها را شامل در یک حکم بداند و مثلاً کفر باطنی یک گروه مذهبی دیگر را به آنان تعمیم دهد، قطعاً اشکال دارد و درست نیست.

وی تصریح کرد: می‌توانیم یک حقیقت را توصیف و تبیین کنیم و توضیح دهیم، ولی اینکه خودمان حکم صادر کنیم کار دشواری است؛ در فضای علمی باید حقایق را وصف کنیم، نه اینکه چیزی را به مردم و جامعه تحمیل کنیم. باید مجال را برای استنتاج و تفکر مردم باز کنیم تا خودشان به یک اعتقاد برسند؛ زیرا اعتقادت تقلیدی نیست؛ تقلید در باب فقه، قوانین و احکام است؛ باید مردم را به تأمل، تفکر و تعمق در اعتقادات دعوت کنیم.

 فضای عمومی جای طرح هر مسئله‌ای نیست

این مبلغ بین‌المللی با بیان اینکه اصل اعتقادات باید از ندای فطری آغاز و بر روی آن تدبر و تفکر شود تا فرد از شک به یقین برسد، اظهار کرد: عالم دینی نباید دنبال تحمیل مطالب خود آن هم مطالبی که احتمال خطا در آن زیاد است باشد. من دو خطاب دارم یکی به امثال آقای حیدری و یکی هم به کسانی که به وی پاسخ دادند. آقای حیدری، گاهی ما از لحاظ معرفتی به مطالب و باورهایی می‌رسیم، ولی قرار نیست آنچه را می‌دانیم در فضای عمومی بیان کنیم. اینکه ما همه چیز را افشا کنیم و مطالبی را بگوییم اشتباه بزرگی است، زیرا علم هم نیازمند حکمت است و همه چیز را نمی‌توان به همه گفت. بنابراین علنی و رسانه‌ای کردن هر چیزی درست نیست. قطعاً این روش در تضاد با جدال احسن قرآنی و سیره و سنت ائمه(ع) است.

رئیس مؤسسه خانه لاتین خطاب به منتقدان آقای حیدری هم گفت: باید فضای نقد کاملاً علمی، حوزوی، آکادمیکی و معرفتی باشد و به لعن، سب، تکفیر، توبیخ و ... تبدیل نشود، زیرا کار درستی نیست. سیره امام رضا(ع) و ائمه(ع) در مناظره‌ها گویای این مطلب است. امام رضا(ع) با صاحب‌نظران ادیان توحیدی و حتی غیرتوحیدی و مشرک به مناظره می‌پرداختند و حتی یک توهین نکردند. آنها را سب و لعن هم نمی‌کردند و عقل و برهان و وحی مبنای اصلی ایشان بود.

وی با تأکید بر اینکه ائمه(ع) مرزبانان اصلی و معصوم دین هستند، بیان کرد: برخورد ایشان با گروه‌هایی که می‌دانستند منحرف‌اند و در عین حال قصد اصلاح ندارند متفاوت بود؛ مواجهه امامان(ع) با گروه‌هایی مانند واقفیه و غلات مؤید این مطلب است. بنابراین جدال احسن در مباحثه و مواجهه قاطعانه با تحریف‌کنندگان دین و لجبازان اعتقادی خط‌‌مشی اصلی سیره معصومان(ع) در مواجهه با مخالفان اعتقادی بود.

اسعد در پایان درباره برخی مطالب بیان شده همچون تأثیرپذیری امثال کمال حیدری از سرویس‌های جاسوسی بیگانه، بیان کرد: صدور حکم بر این مسئله نیازمند تحقیق است و بدون تحقیق نمی‌توانیم حکمی برای کسی صادر کنیم؛ بنده از این موضوع اطلاع ندارم، اپرچه احتمال نفوذ برخی سازمان‌های جاسوسی هم وجود دارد.