عصمت از نگاه سیدمرتضی توفیق الهی و ذومراتب است/ راه عصمت برای پیروان ائمه(ع) باز است
استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه یکی از ویژگی‌های بارز سیدمرتضی دفاع عقلانی از عصمت انبیاء و ائمه(ع) است تاکید کرد: عصمت از نگاه سیدمرتضی توفیق الهی و ذومراتب است ضمن اینکه راه عصمت برای پیروان ائمه و معصومین(ع) بسته نیست.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین مرویان حسینی، رئیس بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، چهارم دی ماه در نشست علمی «بازخوانی دفاع سیدمرتضی(ره) از ساحت پیامبران» از سلسله نشست‌های سیدمرتضی، گفت: اگر در جوامع حدیثی و روایات تفسیری نگاه کنیم می‌بینیم که مملو از اسرائیلیات است؛ سیدمرتضی هوشمندانه وارد مقوله تنزیه الانبیاء و الائمه شده و نه تنها کار شاخص بلکه بسیار ماندگاری ارائه کرده است.
وی افزود: همین امروز هم وقتی توسعه اسلام و جریان گسترده اسلامی، افکار و اندیشه جهانیان را تسخیر کرده و دل‌ها جذب وجود پیامبر و ائمه می‌شود و اندیشه قرآنی جذابیت خود را در میان نسل‌های جدید نشان داده است، جریان اسلام‌هراسی و توهین و جسارت به ساحت مقدسات اسلامی با ابزارهای رسانه‌ای شدت می‌گیرد.
مرویان حسینی بیان کرد: پایه‌سازی سیدمرتضی در این مسیر شاخص و قابل‌توجه است و در حقیقت کار سید در دفاع از ساحت مقدس انبیاء و پیامبران و ائمه جزء آینده‌نگری جدی وی بوده است.
تفاوت نظر صدوق با سایر علما درباره سهوالنبی
وی با بیان اینکه عصمت، مصونیت از هر خطا و گناه و مصونیت در دریافت و ابلاغ وحی است که جزء اصول مسلم و مشترک ادیان و مذاهب اسلامی است، تصریح کرد: البته در مورد چیستی و مراتب آن تفاوت وجود دارد؛ علمای شیعه در اینکه انبیاء و ائمه در ابلاغ وحی خطا ندارند اتفاق نظر دارند و شیعه معتقد است که باید از گناهان عمدی و سهوی و قبل و بعد از نبوت و از هر خطایی مصون باشند، فقط شیخ صدوق خطای سهوی را مستند به چندروایت برای پیامبر روا و مجاز می‌داند.
مرویان حسینی اظهار کرد: سیدمرتضی عصمت را توفیق الهی می‌داند البته به معنای اینکه معصومین(ع) به صورت اختیاری و خودخواسته از گناه و بدی اجتناب می‌کنند؛ در روایتی از امام کاظم(ع) سؤال شده که چطور شما معصوم هستید، امام در پاسخ به آن فرد گفت که آیا تاکنون شده بخواهی و اراده کنی از فضولات حیوان و یا انسان بخوری؛ فرد از این گفتار مشمئز شد؛ حضرت فرمود ما هم نسبت به گناه چنین حسی داریم. بنابراین عصمت تحمیلی از سوی خدا نیست بلکه توفیقی است که به علت اراده معصوم شکل می‌گیرد.
ذومراتب بودن عصمت معصومین(ع)
استاد حوزه علمیه مشهد اظهار کرد: البته سیدمرتضی قائل به ذومراتب بودن عصمت معصومان است؛ زیرا در آیه 253 بقره فرموده: تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ ...، مرتبه عالی مربوط به انبیاء و ائمه و مرتبه پایین‌تر مربوط به افراد عادی است که ذهن و ضمیر خود را از گناه و پلشتی دور نگه داشته‌اند؛ البته اهل تسنن عصمت را برای دریافت و ابلاغ وحی قائلند؛ برخی گناه کبیره و صغیره را بر معصومین جایز می‌دانند و معتزله گناه کبیره را جایز نمی‌دانند ولی صغیره را به شرط آنکه سبب انزجار مردم نشود جایز می‌دانند.
عصمت شرط اطاعت است
مرویان حسینی بیان کرد: عصمت در قرآن به عنوان شرط برای پیامبران الهی مطرح شده و به معنای نیروی درونی است که معصوم را از ارتکاب گناه و حتی تصور آن باز می‌دارد. از جمله آیاتی که به بحث عصمت پرداخته آیه شریفه 124 سوره بقره است: وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ؛ در این آیه فرموده کسانی که ظلم به خدا، خود و دیگران بکنند مشمول عصمت نیستند؛ یا در آیه 7 حشر فرموده است: وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا؛ همچنین آیه 65 نساء«فَلَا وَرَبِّكَ لَا يُؤْمِنُونَ حَتَّى يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لَا يَجِدُوا فِي أَنْفُسِهِمْ حَرَجًا مِمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُوا تَسْلِيمًا»؛ این آیات ضرورت تبعیت از ولی را مطرح کرده لذا ولی باید معصوم باشد تا اطاعت از او واجب باشد.
رئیس بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، گفت: عمدتا سیدمرتضی ضرورت عصمت را با دلایل عقلی مطرح کرده است؛ اولین دلیل وی دلیل اعتماد است؛ ایشان آورده صدور گناه و ارتکاب آن سبب عدم حصول اطمینان روحی مردم به پیامبران می‌شود و نمی‌توانند اسوه حسنه و مقتدای مردم باشند؛ دلیل دوم سید این است که خداوند اطاعت از معصومین را واجب دانسته لذا باید معصوم باشد تا نقض غرض نشود زیرا اگر دچار اشتباه و گناه شوند اطاعت از آنها واجب نخواهد بود. اینکه از یکطرف اطاعت از کسی واجب باشد و از طرف دیگر او گناه کند متناقض و نقض غرض خداست و این ممکن نیست. همچنین برهان حفظ شریعت و امتناع تسلسل هم از دیگر براهین ایشان در اثبات عصمت است.
اثبات عقلانی عصمت
استاد حوزه مشهد تصریح کرد: سیدمرتضی پرچم عقلانیت است و علت ماندگاری و بزرگی چنین شخصیتی در همین وجه است؛ البته ایشان دلیل نقلی هم برای اثبات عصمت می‌آورد ولی مانند استادش شیخ مفید عقلانی‌المبناست و نه حدیثی‌المبنا؛ کما اینکه برخی هم‌دوره‌ای‌های آن بزرگمرد حدیثی‌المبنا بودند. اینکه ما با استناد به برخی روایات پیامبر را در سهو جایز بدانیم قداست آن حضرت از بین رفته و پرچم برافراشته تفکر توحیدی که عصمت و آموزه‌های نبوی است کارگشایی و تاثیرگذاری خود را از دست خواهد داد و این نگاه که در صدوق وجود داشت ناشی از مبناالحدیث بودن اوست.
مرویان حسینی با بیان اینکه سید مرتضی به مسائل روز جامعه خود توجه داشت، اضافه کرد: در آن دوره قداست‌زدایی از قرآن و انبیاء وجود داشت لذا وارد این بحث شد به همین دلیل در طول عمر نتوانست یک دوره تفسیر بنویسد چون وقت زیادی از او در این راستا صرف شد.
راه عصمت برای پیروان ائمه(ع) باز است
رئیس بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی با بیان اینکه عصمت مطلق و عصمت مضاف دو نوع از عصمت هستند، اظهار کرد: سیدمرتضی معتقد است که راه عصمت مضاف برای غیر انبیاء و ائمه باز است برخلاف تصوراتی که ما داریم و می‌گوییم که رضا و علی(ع) زیستن مخصوص آنها بوده است. ما امروز به شدت نیازمند به گسترش تفکر عقلانی در مدارس و حوزه‌های علمیه و محیط‌های دانشگاهی و علمی هستیم.
مرویان حسینی تصریح کرد: مقام معظم رهبری در کتاب انسان 250 ساله بیان فرموده است که اهل بیت بیش از هر چیز بر ترویج گفتمان عقلانی در میان مردم تاکید دارند و امروز هم این پرچم باید برافراشته‌تر از گذشته باشد؛ سیدمرتضی در کنار عقلانیت، جامعیت داشت و بستر گسترده‌ای را در تعامل با مذاهب اهل تسنن باز کرد و در عین استواری بر مبنای معارف اهل بیت(ع)، به متون روایی و فقهی اهل تسنن و کار تطبیقی هم توجه داشته است.
وی با بیان اینکه شخصیت مرتضی که تالی‌تلو معصوم است دلیلی بر قدرت افراد غیرمعصوم برای ورود به مراتب قابل توجهی از عصمت است، افزود: سید، تنزیه الانبیاء را در دوره پختگی نوشته که دوره پایداری اندیشه ایشان است؛ این کتاب مقدمه و دو بخش دارد که مقدمه نظرات مذاهب دیگر در مورد عصمت است؛ این رویکرد بیانگر گرایش تقریبی این عالم فرهیخته و بزرگوار است. بخش اول در مورد تنزیه انبیایی مانند موسی، عیسی، ابراهیم (ع) و بخش دوم هم عصمت ائمه(ع) مطرح شده است.
مرویان حسینی با بیان اینکه سیدمرتضی برای تنزیه هر نبی نمونه آیات قرآنی را ذکر کرده است، افزود: سید سعی کرده به روایات در پاسخ به شبهات تمسک نکند و عمدتا با استناد به عقل و قواعد علم لغت و ادب، کار را پیش ببرد زیرا ایشان و برادرش سیدرضی فحولی در ادبیات عرب هستند. مثلا در داستان آدم واژه غوی را که به معنای زیان است مورد توجه قرار داده و با پرده‌برداری از لغت مسئله را حل کرده یا در «فتاب علیه» در آیه 37 بقره«فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ» بیان کرده که معنای تاب علی و تاب الی تفاوت دارد؛ تاب الی توبه انسان است و تاب علی بازگشت همراه با لطف و رحمت خداوند نسبت به انسان است.
انواع ادله عقلی
مرویان حسینی تصریح کرد: ادله عقلی ایشان هم چند نوع است؛ گاهی به حکم عقل استناد کرده و آن را داور قرار می‌دهد، گاهی حکم عقل را بر نقل ترجیح داده و مبنای عقلی را برگزیده و بعد سراغ متشابهات می‌رود و گاهی هم در تعارض روایات جانب روایت عقلانی را می‌گیرد. ضرورت به کارگیری عقل امروز هم در مواجهه با شبهات مهم است زیرا می‌بینیم با اظهارات نپخته و نسنجیده یک فرد که ممکن است تحت تاثیر القائات نادرست دیگران قرار گرفته و یا تحلیل غلطی از مسائل درباره رهبری دارد ناگهان محکمات اندیشه برخی افراد در برابر متشابهات بیان‌شده اینگونه افراد به هم می‌ریزد.
انتهای پیام
