چهار امتیاز آیت‌الله مصباح یزدی؛ از انسجام فکری تا قدرت نقادی
حجت‌الاسلام سروش محلاتی ضمن اشاره به امتیازات فکری آیت‌الله مصباح یزدی تصریح کرد: امتیاز مهم اول این است که آقای مصباح از انسجام فکری برخوردار بود و تفکر سیستماتیک داشت و در فکر و ذهن او نظریات مختلف آمیختگی نداشت و مشوش نبود.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین سروش محلاتی با انتشار فایلی صوتی از خود به بیان نقاط قوت و امتیازات شخصیت علمی مصباح یزدی پرداخته است. مشروح سخنان وی در ادامه از نظر می‌گذرد؛
«فعالیت‌های علمی و تحقیقی و پژوهشی مرحوم آقای مصباح یزدی عمدتاً در دو حوزه فلسفه و علوم قرآنی است و در هر دو بخش کاملاً تحت تأثیر علامه طباطبایی و مشرب علمی علامه هستند. در میان شاگردان علامه طباطبایی که هم در تفسیر و هم در فلسفه رشد داشتند، مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی دارای امتیازاتی هست. چند امتیاز در مواجهه با این شخصیت علمی به ذهنم رسیده است.
امتیاز مهم اول این است که آقای مصباح از انسجام فکری برخوردار بود و تفکر سیستماتیک داشت و در فکر و ذهن او نظریات مختلف آمیختگی نداشت و مشوش نبود. به همین دلیل بود در مباحثی که مطرح می‌کرد، می‌تونست نظرات روشنی را مطرح کند، اصول و مبانی‌اش را طرح کند و نتایجش را مطرح کند. همین تفکر منسجم و فکر سیستمی موجب می‌شد وقتی مباحث فلسفی را هم مطرح می‌کرد با همین امتیاز مطرح کند. اتفاقاً معارف قرآن را هم که طی سال‌های بعد از انقلاب برای برخی اساتید دانشگاه مطرح کردند، برخوردار از همین انسجام فکری بود و منظومه‌ای به هم‌پیوسته بین اجزای مختلف را در فکر ایشان می‌بینید. این ویژگی در حوزه امتیاز مهمی است و این کاری است که محصول تفکر خود ایشان بود. متأسفانه این نوع از انسجام در تفکرات رایج حوزوی کمتر دیده می‌شود.
دقت نظر و نکته‌سنجی
امتیاز دومی که در فعالیت‌های علمی ایشان می‌دیدم این بود که از دقت نظر و نکته‌سنجی بسیار بالایی برخوردار بود. فراوان هستند کسانی که در حوزه فلسفه خواندند و تدریس می‌کنند، ولی فقط مقرّران خوبی هستند، مدرسان خوبی هستند، اما از قدرت نقادی برخوردار نیستند. آیت‌الله مصباح فردی دقیق‌النظر و برخوردار از قدرت نقادی بود. حاشیه‌ای که ایشان بر نهایةالحکمه دارند، نمونه‌ای از نقادی‌های فلسفی ایشان است. ایشان در فلسفه اهل تقلید نبود و علوم عقلی را صرفاً تقریر نمی‌کرد. این هم یک امتیاز است که در همه کس یافت نمی‌شود.
نکته سوم این بود که ایشان حساسیت بسیار بالایی نسبت به ورود عناصر فرهنگی بیگانه به حوزه اندیشه اسلامی داشت و سعی و تلاش وافری داشت اندیشه اسلامی از همان سرچشمه اصلی خودش گرفته شود، نه از شاخه‌هایی که بعد به این جریان افزوده شده و موجب التقاط شده است. نفس این حساسیت برای یک عالم اسلامی امر بسیار مبارکی است که سعی کند اصالت فکری اسلامی حفظ شود. یک عالم باید مراقبت کند اندیشه‌های بیگانه چگونه وارد این متن می‌شود و آرام آرام نوعی از تأثیرپذیری را در متن ایجاد می‌کند. این هم خصوصیتی بود که در ایشان برجسته بود.
اعتدال در مباحث عقلی، استدلالی و کلامی
خصوصیت چهارم این است که نوعی از اعتدال در مباحث عقلی، استدلالی و کلامی در نظرات ایشان دیده می‌شد و یک نوع اعتدال و استحکامی در مباحث اعتقادی ایشان وجود داشت. مقصودم این است افراط‌گرایی‌هایی که در مباحث کلامی در زمان ما شایع و رایج است کمتر در آثار ایشان دیده می‌شد یا اصلاً دیده نمی‌شود. مثلاً در بحث امامت، شفاعت، نبوت و وحی در زمان خودمان آرا نظرات افراطی و غیر مدلل فراوان می‌بینیم در حالی که آثار آیت‌الله مصباح به تصدیق اهل نظر آثاری مستحکم و متین و قابل استفاده است.
همچنین در این‌گونه مسائل استناد به خواب و رؤیا در کتب معاصران فراوان یافت می‌شود، ولی ایشان اصلاً از این شیوه استفاده نمی‌کرد. در آثار معاصران مطالب ذوقی مثل اسناد به اشعار و کلمات عرفا فراوان است، در حالی که در متون ایشان اصلاً این‌گونه مطالب مطرح نیست و صرفاً اتکا به استدلال و برهان دارند. اینها امتیازات مهمی است که در این شخصیت علمی وجود داشت. امروز این متفکر برجسته را از دست دادیم امیدوارم جای ایشان با عالمان و متفکران دیگری از این سنخ پر شود و کسانی که از این امتیازات برخوردار هستند، این مسیر علمی را طی کنند.»
انتهای پیام
