سیدمسعود نقیب، نویسنده و پژوهشگر تاریخ انقلاب اسلامی، که تحقیقات بسیاری در رابطه با تاریخ تبریز و قیام ۲۹ بهمن داشته و اسنادی را در اختیار دارد، در گفتوگو با ایکنا از آذربایجانشرقی، با بیان اینکه تبریز و آذربایجان در طول تاریخ، فراز و نشیبهای بسیاری داشته و شجاعت، حضور در صحنه، اقدام به موقع و بصیر مردم تبریز همواره در طول تاریخ زبانزد بوده است، گفت: از مقابله با تجاوزات اجنبیها گرفته تا تاریخ ۱۰۰ سال اخیر، تبریز نقش مهمی در جریانات مختلف داشته و همواره پیشتاز بوده است.
وی قیام 29 مردم تبریز را یکی از حرکتهای برجسته مردم تبریز طی 100 سال اخیر دانست و گفت: حدود 100 سال بعد از مشروطه، در ۲۹ بهمن ۵۶، مردم تبریز علیه رژیم ستمشاهی قیام کرده و در این رابطه نیز خط شکن شدند و این حرکت به سایر شهرها نیز رسید و یک سال بعد، طومار طاغوت در هم پیچیده شد.
نقیب، با بیان اینکه تبریز اگر تشخیص دهد، دیگر به عقب باز نمیگردد و پای اعتقاد و آرمان خود تا پای جان میایستد، گفت: تبریزیها میدانستند که شاه یکی از تربیت یافتگان آمریکا بوده و در تمامی عرصهها، آمریکا و مشاوران آمریکایی به شاه خط میدهند. مردم، استبداد و دیکتاتوری شاه را درک میکردند و میدیدند که تمام پستهای کلیدی کشور، در دست بهاییها است.
این پژوهشگر بیان کرد: مردم میدیدند که ایرانیها در آن زمان هیچ قدرتی برای تصمیم گیری نداشتند و انگلیس و به ویژه آمریکاییها در عرصه تصمیمگیری حضور داشته و حتی در مقابل ایرانیها نیز مصونیت داشتند که موضوع مصونیت اتباع بیگانه در ایران بسیار روح مردم ایران را جریحهدار میکرد.
وی ادامه داد: مردم ایران در کنار این موارد، بیتوجهی رژیم شاهنشاهی به ارزشهای اسلامی، مبانی دینی، اصول و عقاید و قرآن را نیز میدیدند، هرچند در ظاهر قضیه گاه حرکاتی نمایشی همانند به مسجد رفتن و... انجام میدادند، اما مردم میدانستند که همه اینها بهانهای برای دین زدایی و اسلام زدایی است.
نقیب ادامه داد: مردم ایران و مردم تبریز این موارد را میدانستند و درک میکردند، از این رو حرکتهای ضدشاهنشاهی قبل از بهمن ۵۶ و بعد از آن اتفاق افتاد و انتشار مقاله کذایی احمد رشیدی مطلق در ۱۷ دی، منجر به بروز حرکاتی در ۱۹ دی در قم شد که در نتیجه آن تعدادی شهید و تعداد کثیری هم مجروح شدند.
مدیرکل اسبق اسناد ملی شمالغرب کشور، اضافه کرد: عمال شاه خیال میکردند که این حرکت را سرکوب کردهاند، اما به فکرشان هم نمیرسید که در جایی خیزشی عظیم رخ داده و بر پیکره حکومت لرزه اندازد، ولی احساس میکردند که در اربعین شهدای قم، حرکتهایی ایجاد شود، اما نمیدانستند کجا.
وی با اشاره به نامه رئیس سازمان اطلاعات و امنیت آذربایجان به کل شهربانی تبریز سه تا چهار روز مانده به قیام، افزود: در این نامهها نوشته شده بود «به قرار اطلاع، بازاریان تبریز قصد دارند روز ۲۹ بهمن را تعطیل نمایند، علی هذا خواهشمند است دستور فرمایید با توجه به مفاد نامه، تدابیر مقتضی اتخاذ و ضمن انجام اقدامات، مراتب لازم را از وقایع احتمالی پیش بینی و به موقع این سازمان را آگاه نمایند».
وی اضافه کرد: بر اساس این حساسیتها، ساواک از چند روز قبل از قیام در حالت آماده باش قرار داشت تا اینکه دقیقاً یک روز مانده به قیام، اعلامیهای با امضای علما منتشر میشود که در بخشی از آن نوشته شده بود: «به مناسبت چهلمین روز حادثه خونین شهادت فضلا و طلاب حوزه علمیه قم...».
نقیب، با بیان اینکه با انتشار این اعلامیه، برای روز شنبه دهم ربیعالاول مطابق با ۲۹ بهمن ۶۵، اعلام عمومی شد که برای گرامیداشت چهلم شهدای قم، ساعت ۱۰ تا ۱۲ در مسجد حاج میرزا یوسف واقع در اول خیابان فردوسی جمع شوند، افزود: این اعلامیه به امضای جامعه روحانیت تبریز در رأس آن آیتالله قاضی طباطبایی و همچنین حضرات آیات شربیانی، واعظی، انگجی، اشراقی، هاشمی، دینه وری و عبدالحسین غروی رسید.
وی با بیان اینکه صرفاً یک بخش از قیام مردم تبریز برنامهریزی شده و با دعوت علما بود و بخش بعدی نیز حرکت خودجوشانه و غیرتمندانه خود مردم بود، افزود: مردم تبریز با دعوت علما برای گرامیداشت چهلم شهدای قم جمع شدند و تا این جای کار، طبق برنامهریزی بود، اما زمانی که خون محمدتجلا به ناحق میریزد، مردم به خروش آمده و شهر را تسخیر میکنند.
نقیب با بیان اینکه در روز ۲۹ بهمن، جمعیت انبوهی در تبریز به سمت مسجد قزللی که در حوزه استحفاظی کلانتری شش تبریز بود، حرکت میکنند، اما قبل از این حرکت دربهای مسجد بسته شده بود و شهربانی هم آماده بود، گفت: در این حال سرگرد حقشناس، رئیس کلانتری وقتی میبیند که جمعیت قصد ورود به مسجد را دارند و مسجد در شرف باز شدن است، به میان آمده و با کلماتی نامناسب به مسجد جسارت میکند.
وی بیان کرد: اینگونه بود که غیرت دینی محمد تجلا و مردم به جوش آمد و بود و به او اعتراض کرده و سپس بینشان درگیری فیزیکی رخ میدهد و سرگرد حقشناس برای نشان دادن خباثت درونی خود، به سینه محمد تجلا تیراندازی میکند؛ با شهادت این جوان دلیر، مردم به خروش آمده و او را بر روی دستان خود گرفته و شعار دادند. این جا بود که مردم تبریز به جوش و خروش آمده و با درهم شکستن مراکز فساد و...، شهر را تسخیر کردند.
نقیب، با بیان اینکه تبریز از صبح تا ظهر ۲۹ بهمن ۶۵ دگرگون میشود، افزود: در آن زمان، اسکندر آزموده، استاندار وقت که شخصی بسیار بددهن بود و علیالظاهر در پارس آباد بود که به وی اطلاع میدهند به تبریز بیاید؛ صبح فردای ۲۹ بهمن که گویا در حالت عادی نبوده و مست بود، به او میگویند که در تبریز چنین و چنان شد و او در پاسخ میگوید: تا اسکندر هست، مگر کسی جرئت دارد در تبریز چنین و چنان کند؟.
مدیرکل اسبق اسناد ملی شمالغرب کشور، گفت: آری، تبریز تا ظهر همان روز کار خود را کرده بود، به گونهای که عصر آن روز رسانههای خارجی این وقایع را منعکس کرده و فردا و پس فردا نیز روزنامههای کیهان و اطلاعات خبرهایی منتشر کردند و شاه گیج شد، چراکه بدون هیچ شناخت درستی از مردم تبریز، خیال نمیکرد تبریز چنین به پا خیزد.
وی با اشاره به اینکه طبق اسناد و مدارک در قیام ۲۹ بهمن تبریز ۵۸۱ نفر دستگیر شده که ۵۴۸ نفرشان زندانی میشود، اضافه کرد: ۱۴ نفر نیز در مجموع شهید شده و در روایتی ۱۱۸ نفر و در روایتی دیگر، ۱۷۵ نفر نیز زخمی میشوند.
نقیب، با اشاره به خوف و هراس رژیم طاغوتی بعد از واقعه ۲۹ بهمن تبریز، اضافه کرد: بر این اساس، در ۳۰ بهمن ۵۶ دادستان تبریز به شعبه چهارم دادگاه جنحه(دادگاه اطفال) مینویسد: «در جریان اخلال نظم، غارت و تخریب دیروز، عدهای افراد صغیر نیز به عنوان شرکت و دخالت در این جریان دستگیر شدهاند که فعلاً در زندانی شهربانی تبریز تحت نظر میباشند. مراتب به لحاظ اهمیت موضوع و اقدام قانونی، اعلام میگردد».
وی با اشاره به اینکه طبق تحقیقاتی که داشتم، این افراد صغیر حدود ۷۰ نفر بودند، اضافه کرد: این نکات بسیار مهم بوده و خوف و هراس رژیم تا جایی پیش رفت که خود شاه مستقیماً پیگیر میشد که با آنان چه کار کردند؟ خود سرگرد حق شناس نیز یک گزارش بلند بالا نیز از اعترافاتی که با کتک و شکنجه گرفته بود ارسال میکند و انقدر ترس داشتند که حتی رژیم مجبور میشود اکیپی برای حل این قضیه از تهران به تبریز بفرستد.
نقیب، در ادامه سخنانش با بیان اینکه هرچند حلقه ۲۹ بهمن از قم شروع شد، ولی ادامه این نقطه اصلی، ۲۹ بهمن تبریز بود که به نهضت چهلمها در شهرهای مختلف منجر شد تا به پیروزی انقلاب پیوند خورد، اضافه کرد: تبریز خط قرمز را شکست و وحشتی که از رژیم در جامعه بود، شکسته شد و میتوان گفت که قیام مردم تبریز جسارت سایر شهرها را نیز زیادتر کرد.
این نویسنده و پژوهشگر تاریخ، با بیان اینکه قیام ۲۹ بهمن تبریز راه برای پیروزی انقلاب، باز کرد و اگر قیام تبریز نبود، معلوم نبود چند سال این روند به طول بیانجامد، افزود: این قیام باعث شد تا تعداد کثیری از مقامات استان از استاندار گرفته تا سایر مقامات، یکی پس دیگری تعویض و منتقل شدند و حتی برای اولین بار شعار «مرگ بر شاه» در قیام مردم تبریز به گوش رسید.
وی با اشاره به اینکه ماهیت قیام ۲۹ بهمن تبریز، صددرصد اسلامی بود، گفت: غیرت و تعصب دینی مردم تبریز به گونهای است به ائمه معصومین بسیار تمسک میجویند و علاقه خاصی به مقام ایشان دارند، از این رو پشتیبان روحانیت هستند. مردم تبریز در رأس، به حضرت امام راحل بسیار علاقه و ارادت داشتند.
وی به هدیه جالب و شعر زیبای مهاباد به مردم تبریز بعد از قیام ۲۹ بهمن نیز اشاره کرد و گفت: محتوای شعر چنین بود: «کوبنده زهاک زمان ملت تبریز، رسوا کن قانون شکنان، ملت تبریز و...» که این شعر برای تشویق مردم تبریز سروده شد.
نقیب با معرفی کتابی که اخیراً در رابطه با نقش مؤثر مردم تبریز در پیروزی انقلاب اسلامی ایران تألیف کرده است، گفت: «تبریز در انقلاب اسلامی به روایت عکس و سند» شامل ۸۰ سند و ۸۰ عکس بوده و تصاویر و اسناد ۲۹ بهمن نیز در آن قید شده دارد.
وی به پیام تاریخی حضرت امام راحل که چند روز بعد از قیام ۲۹ بهمن خطاب به مردم تبریز فرستاده بود، بیان کرد: این پیام نیز نکاتی دارد که ماهیت ۲۹ بهمن تبریز و حرکت مردم تبریز را مشخص میکند. ایشان در بخشهایی از این نامه فرمودند: «سلام بر اهالی شجاع و متدین آذربایجان عزیز، درود بر مردمان برومند و جوانان غیرتمند تبریز، درود بر مردانی که مقابل دودمان بسیار خطرناک پهلوی قیام کردند و با فریاد مرگ بر شاه خط بطلان بر گزافهگوییهای او کشیدند. زنده باشند مردم مجاهد عزیز تبریز که با نهضت عظیم خود مشت محکمی بر دهان یاوه گویان زدند. من نمیدانم با چه زبانی به اهالی محترم تبریز و به مادران داغدیده و پدران مصیبت کشیده، تسلیت بگویم. من به شما اهالی محترم آذربایجان نوید میدهم، نوید پیروزی نهایی. شما آذربایجانیهای غیور بودید که در صدر مشروطیت برای کوبیدن استبداد و خاتمه دادن به خودکامگی و خودسری سلاطین جور به پا خواستید و فداکاری کردید...».
نقیب، با بیان اینکه امام راحل، دیدگاه خاصی نسبت به تبریز داشتند، متذکر شد: این سخنان بسیار اهمیت دارد و ایشان علاوه بر قدردانی از حرکت مردم، به داغدیدگان تسلیت گفته و با اشاره به گذشتههای پرافتخار تبریز و آذربایجان، نوید پیروزی نهایی را میدهد.
مدیرکل اسبق اسناد ملی شمالغرب کشور، ادامه داد: در ۱۲ بهمن سال ۵۷ نیز زمانی که هواپیمای حامل حضرت امام(ره) از آسمان تبریز رد میشود، شهید قاضی طباطبایی به رادار سردرود رفته و مستقیماً با هواپیمای حامل ایشان سخن میگوید و میفرماید که مردم آذربایجان از ورود شما استقبال کرده و آماده لبیک گویی هستند... ؛ در ۱۵ یا ۱۶ بهمن نیز که شهید قاضی طباطبایی به تهران رفته و با امام راحل دیدار میکنند، حضرت امام سخنان بلندبالایی در مورد غیرت والای دینی و ملی تبریز و آذربایجان و تاریخ درخشان این خطه اشاره کرده و مردم تبریز را تمجید میکند.
وی با بیان اینکه تمام حرکتها در تبریز توسط آیتالله قاضی طباطبایی هدایت میشد و ایشان به تعبیر خود ساواک، خمینی آذربایجان بودند، گفت: در نوشتهها و اسناد موجود است که ساواک از شهید قاضی طباطبایی به خاطر فعالیتهای مؤثرش، به عنوان خمینی آذربایجان نام برده و اطلاع میدادند که وی باید دستگیر و تبعید شود.
نقیب، با تأکید بر اینکه قیام مردم تبریز دو انگیزه داشت که یک مورد آن در ظاهر و برای بزرگداشت چهلم شهدای قم بود، افزود: اما انگیزه باطنی چیز دیگری تحت عنوان اعتراض شدید به استبداد دیکتاتوری و نفوذ استکبار جهانی بود که این نکته بسیار مهم است.
انتهای پیام