تجلی علم جواد الائمه(ع) در کودکی؛ اثبات علم لدنی امام

حجت‌‌الاسلام والمسلمین محمدرضا سبحانی‌نیا، عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث، در گفت‌وگو با ایکنا، ضمن تبریک میلاد با سعادت امام جواد(ع) در روز نهم ماه رجب، گفت: امام جواد(ع) جوان‌ترین امام شیعه در میان اهل بیت(ع) بودند؛ ایشان در سال 195 هجری قمری متولد و در سال 220 شهید شدند؛ طول عمر آن حضرت، 25 سال است و بعد از این امام، امام عسکری 28 سال عمر کردند که کوتاه‌ترین عمر مختص این دو امام است.

وی افزود: البته از نظر امامت، امام عسکری فقط شش سال امامت داشتند، ولی امام جواد(ع) 17 سال امامت داشتند؛ یعنی از سن هشت سالگی به امامت رسیدند؛ این دوره بسیار خاص و ویژه و مصادف با حاکمیت دو خلیفه یعنی مأمون و معتصم بود که این امام(ع) را خیلی آزرده کردند.

امامت در سن کودکی

سبحانی‌نیا با بیان اینکه سه امام شیعه یعنی امام جواد(ع)، امام هادی(ع) و امام زمان(عج) در سن کودکی به امامت رسیدند، افزود: این مسئله بهانه‌ای برای دشمنان اهل بیت(ع) شد که در مبحث امامت به صورت جدی تشکیک کرده و دستاویزی برای تبلیغ منفی علیه شیعه و اهل بیت(ع) قرار دهند.

استاد دانشگاه قرآن و حدیث تصریح کرد: این دو خلیفه تلاش کردند تا به مردم نشان دهند که امام جواد(ع) لیاقت و علمیت لازم را برای امامت ندارند و بلوغ لازم برای شان امامت را ندارد؛ لذا جلسات علمی و مناظرات زیادی برای امام با حضور علمای اسلامی و غیراسلامی تشکیل دادند تا امام را محکوم کنند. شبیه همان کاری که با امام رضا(ع) کرد که البته امام در همه موارد پیروز شد و درخشش خود را نشان داد.

وی اضافه کرد: بارها این دو خلیفه امام جواد(ع) را از مدینه به بغداد به بهانه اینکه داماد مامون است، آوردند، ولی در حقیقت سعی داشتند تا امام را در جلسات علمی در برابر صاحبان ادیان محکوم کنند و متعاقب آن مأمون، دخترش ام‌الفضل را به عقد ازدواج امام(ع) در آورد که در نهایت موجب شهادت این امام شد.

پیروزی امام جواد(ع) در مناظرات

سبحانی‌نیا اظهار کرد: در جلسات علمی تشکیل شده سؤالات دشواری از امام پرسیدند تا نتواند جواب دهد ولی امام از دانش و موهبت الهی برخوردار بودند و در گفت‌وگوها سربلند بودند؛ در احتجاج طبرسی و برخی کتب دیگر بخشی از مناظرات با علمای اهل تسنن و ادیان دیگر وجود دارد؛ به عنوان نمونه مناظره با یحیی بن اکثم است که این فرد بعد از مناظره با امام آرزو می‌کند که ای کاش من زنده نبودم. این عالم خیلی عصبانی و بداخلاق بود و وقتی علت را می‌پرسند می گوید سؤالی از علمای جلسه پرسیدند ولی علی بن محمد در حالی که نوجوانی بیش نبود چنان به سؤالات جواب داد که همه متعجب شدند.

وی افزود: موضوع مطرح شده در این مناظره حدشرعی قطع ید سارق است که اگر دزدی سرقت کند و شرایط قطع دست داشته باشد باید از کجا قطع کرد؛ برخی علمای اهل تسنن مچ و آرنج را گفته بودند، ولی امام جواد(ع) فرمودند که چهار انگشت باید قطع شود و دلایل قرآنی و روایی آوردند که باعث مفتضح شدن علمای آن جلسه شده بود. 

سبحانی‌نیا بیان کرد: امام جواد(ع) به علت کنترل‌های شدید متأسفانه دوره امامت نتوانستند ارتباط چندانی با شیعیان داشته باشند، لذا روایات زیادی از آن امام همانند امام عسکری(ع) و امام هادی(ع) به دست ما نرسیده است؛ امروز تنها 250 حدیث از این امام(ع) در دست داریم، ولی همین مقدار آن قدر درخشان است که کارنامه نورانی امام(ع) را به ما نشان دهد.

استاد دانشگاه قرآن و حدیث در پاسخ به این سؤال که گاهی این شبهه مطرح می‌شود که روایات ائمه(ع) به خصوص ائمه آخر اندک بوده است، ولی چرا ما ده‌ها هزار حدیث در کتب حدیثی شیعه داریم؟ اظهار کرد: این شبهه درست نیست، زیرا تقریباً 50 تا 70 هزار حدیث در کتب حدیثی داریم که اگر تکراری‌های آن را حذف کنیم، 50 تا 60 درصد آن متعلق به امامین صادقین(ع) است.

وی با بیان اینکه صادقین(ع) از ائمه(ع) پر روایت ما بود، اظهار کرد: در این دو دوره فرصت خوبی در اختیار ائمه(ع) بود که احادیث زیادی بیان فرموده و به شیعیان آموختند، ولی از دوره امام رضا(ع) به بعد هیچ وقت فرصت تدریس و سخنرانی عمومی برای ائمه(ع) پیدا نشد؛ بنابراین از امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) اندکی بیش از دو هزار روایت داریم، امام علی(ع) هم جزء امامانی هستند که احادیث زیادی دارند، ولی امام حسین(ع)، امام سجاد(ع) و چند امام(ع) آخر جزء امامان کم حدیث هستند.

سبحانی‌نیا بیان کرد: چهار امام آخر به شدت تحت کنترل خلفای عباسی بودند؛ زیرا روایات 12 امام زیاد رواج داشت و به خصوص حاکمیت، نسبت به تولد امام مهدی(عج) حساسیت زیادی داشت؛ لذا 25 سال قبل از تولد امام زمان، پدر و جد ایشان را به سامراء آوردند و تحت کنترل داشتند تا تولد امام را مطلع شوند.

دلیل وجود روایات اندک از برخی ائمه(ع)

وی افزود: صاحب کتاب بصائرالدرجات در سال‌های 270 و اوائل غیبت صغری فوت کرده است؛ وی جزء طبقات امام هادی و امام عسکری شناخته می‌شود ولی 40 حدیث از این دو امام نقل کرده است در حالی که مابقی احادیث این کتاب روایات امام باقر و امام صادق است. یعنی این فرد که یار امام هادی و امام عسکری است ولی آنقدر خفقان زیاد است که نمی‌تواند به امام نزدیک شود و روایات متعدد از ایشان ذکر کند.

سبحانی‌نیا تصریح کرد: از دوره امام جواد(ع) تا دوره غیبت صغری مجموعاً هزار حدیث نداریم؛ البته این اعداد، روایاتی است که به ما رسیده است و محتمل است که روایات زیادی هم در کتاب‌سوزی‌ها از بین رفته است.

توقیفی بودن القاب ائمه(ع)

استاد دانشگاه قرآن و حدیث در پاسخ به این پرسش که امام جواد(ع) به جود شناخته می‌شوند، در حالی که مثلا امام مجتبی(ع) در طول عمرشان دوبار اموال خود را با فقرا تقسیم کرد، با این اوصاف چگونه این مسئله قابل تبیین است، اظهار کرد: القاب مشهور ائمه(ع) توقیفی است، یعنی پیامبر(ص) و ائمه(ع) ماقبل آن را انتخاب کرده‌اند.

عضو انجمن حدیث حوزه علمیه تصریح کرد: البته وجود یک لقب مانند جود برای یکی از ائمه(ع) نافی وجود آن برای سایر ائمه(ع) نیست؛ این اسامی پرمعنا و زیبا هرکدام شعاعی از نور خداوند هستند و خداوند صفات کمالیه را در وجود ائمه(ع) تابانده است؛ لذا هم امام مجتبی و هم بقیه ائمه جواد هستند و هم سایر ائمه صادق و باقر و هادی هستند.