نهادهای تمدنی و جهانی تهدیدی برای منجی نیستند

به گزارش ایکنا؛ نوبت عصر همایش مجازی «اندیشه منجی‌گرایی» هفتم فروردین‌ماه با سخنرانی مهدیه پاکروان، پژوهشگر مطالعات اسلامی، مجتبی لشکر بلوکی، استاد دانشگاه صنعتی شریف، یونس حمامی لاله‌زار، رهبر دینی کلیمیان ایران، مژگان آهنگر، پژوهشگر مطالعات اسلامی، مهدی نساجی، عضو هیئت علمی پژوهشکده علم و دین در دانشگاه کلیسای مسیح کانتربری، کرت ریچاردسون، استاد مطالعات ادیان ابراهیمی در آمریکا و غلامحسین دینانی، استاد دانشگاه تهران برگزار شد.

مهدی نساجی، عضو هیئت علمی پژوهشکده علم و دین در دانشگاه کلیسای مسیح کانتربری، در سخنانی با موضوع «مهدویت و باورپذیری عقلانی»، گفت:  آیا باور به منجی با خوانش شیعی امری عقلائی است؟ البته در اینجا وقتی سخن از عقل به میان می‌آید مراد عقل فلسفی، استدلالی و منطقی نیست بلکه عقل سلیم و عرفی مدنظر است.

وی با طرح چند سؤال و پاسخ به آنها، افزود: اولین سؤال این است که منجی چه زمانی قرار است بیاید و در چه شرایطی می‌آید؟ پاسخ این است که منجی باید منتخب اکثر مردم باشد و چون هنوز نیست بنابراین امروز نخواهد آمد؛ او وقتی خواهد آمد که زمینه پذیرش او فراهم باشد؛ امروز مردم دنیا به این مسئله نیندیشیده و احساس نیاز ندارند و از جهان موجود راضی هستند.

نساجی با بیان اینکه در روایت امام صادق(ع) آمده که این اتفاق رخ نمی‌دهد تا اینکه همه بیایند و کالا و متاع خود را معرفی کنند، افزود: ممکن است کسی بپرسد که منجی که می‌خواهد برای اقامه عدل و قسط بیاید، چرا زدوتر نمی‌آید؟ آیا این برای تنبیه مردم است؟ پاسخ می‌دهیم که مسئله، مسئله تنبیه نیست، بلکه مسئله رشد افکار و عقول است و باید زمینه ظهور منجی ایجاد شود. خود اینکه منجی در زمان آمادگی بیاید، یعنی اینکه انسان‌ها باید افت و خیز داشته باشند و جامعه انسانی بزرگ شود و به بلوغ برسد و هر کسی بیاید کالای خود را عرضه کند، بشر افکار و مکاتب را تجربه و رشد کند و جلو بیاید و منتظر اندیشه متفاوت الهی و معصومانه باشد.

نهادهای تمدنی تهدیدی برای منجی نیست

وی اضافه کرد: ممکن است کسی بپرسد که آیا منجی آغازگر جنگ است و خونریزی ایجاد خواهد کرد؟ در پاسخ می‌گوییم به نظر می‌آید نیازی به جنگ نیست، زیرا وقتی منجی بیاید، فرایند تجربه بشر به جایی رسیده که منجی، منتخب اکثریت مردم هست و نیازی به جنگ چندانی ندارد؛ فرض کنید منجی در همین دوره بیاید که ما سازمان‌های جهانی و مدنی داریم، لذا بعید نیست که منجی از همین ساختارها استفاده کند. کسی که حرفی برای گفتن دارد، ترسی از عرضه سخنانش به جامعه ندارد. لذا سازمان‌های مدنی و دموکراسی فرصتی برای منجی است و نه تهدید و نیازی نیست که این ساختارها تخریب شود.

اجماع جهانی حول منجی

وی افزود: سؤال دیگر این است که ما از کجا بفهمیم منجی آمده است؟ زیرا هر کسی ممکن است مدعی شود؟ می‌توان گفت وظیفه ما نیست که منجی را بشناسیم، بلکه وظیفه منجی است که خود را به ما بشناساند؛ در آیات و روایات هم این گونه بیان شده است، در اصول کافی آمده آیا مردم باید تلاش کنند هر طور که هست منجی را پیدا کنند و نوعی اضطراب برای این کار داشته باشند؟ امام صادق فرمودند وقتی منجی بیاید از خورشید هم واضح‌تر است؛ اجماع جهانی بر حول منجی شکل خواهد گرفت، بنابراین اضطراب معنا ندارد. در این زمان اختلاف میان پیروان ادیان از بین خواهد رفت و منجی شخصیتی فراملیتی و فرادینی دارد و همه را به سمت واحدی سوق می‌دهد.

استاد دانشگاه کلیسای کانتربری تصریح کرد: برخی می‌گویند ممکن است با ظهور، جنگ رخ دهد که در برخی روایات هم آمده است، اما پاسخ این است که این جنگ از سوی مقابل امام است و نه از سوی منجی. البته امام وارد جنگ خانمان‌سوز و شهری مصیبت‌بار نخواهند شد. حتی در شهادت امام حسین هم شاهدیم که امام می‌توانست این جنگ را شهری و خانگی کند و احتمال موفقیت بیشتری هم داشت، اما اجازه ندادند دامن مردم عادی درگیر چنین مسائلی شود. در آخرالزمان هم به این معنا جنگ خونریزی وجود نخواهد داشت و اگر منجی خشونت‌طلب معرفی شده، تحریف در روایات است.

منجی همانند خورشید پشت ابر

نساجی با بیان اینکه می‌پرسند چرا مهدی در دوره آخرالزمان به دنیا نمی‌آید؟ اضافه کرد: خود منجی در دوره غیبت هم کارآیی دارد؛ تدبیر دورادور دارد و مانند خورشید پشت ابر، نقش خود را ایفا و به رشد عقلانی بشر کمک می‌کند. همچنین ممکن است سؤال شود آیا نمی‌شد این داستان به شکل دیگری رخ دهد؛ پاسخ این است که امکان آن وجود دارد، اما هر سناریویی باشد، در اصل مسئله یعنی رشد عقلانی بشر تغییری ایجاد نخواهد کرد و باید بشر به این رشد برسد که بتواند در هر دینی که باشد، همنوا باشند و به وحدت نظر بر روی اصل منجی برسند.

نساجی با بیان اینکه ما در عصر غیبت باید چه کنیم؟ اظهار کرد: ما باید به رشد عقلانی بشر کمک کنیم، زیرا تکامل تجربه بشری در نهایت منجر به ظهور خواهد شد و ما باید همراه بلوغ تاریخی جهان پیش برویم، البته باور به موعود سبب می‌شود تا زندگی مؤمنانه را در مسیر منجی تحقق ببخشیم.

پژوهشگر مطالعات ادیانی با طرح این سؤال که آیا عادلانه است ما فدا شویم تا به نقطه ظهور برسیم و نسل دیگری در رفاه ناشی از ظهور باشند؟ تصریح کرد: پاسخ این است که جریان بشری، جریان رشد است و ما در هر مرحله به سمت پیشرفت عقلی هستیم و هر فرد می‌تواند در هر دوره‌ای که باشد، در امر ظهور مشارکت کرده و لذت و ابتهاج داشته باشد. به خصوص این مسئله با باور به زنده بودن انسان بعد از مرگ هم سازگار است.

تلاش مستمر مؤمنانه

نساجی در پاسخ به این سؤال که اگر مردم هدایت نخواهند، آیا خدا دریغ نمی‌کند؟ تصریح کرد: اگر مردم هدایت نخواهند، خداوند انتهای خلقت را بی‌سرانجام نمی‌گذارد، زیرا خود خدا آغازگر هدایت است؛ او نشانه‌های روشن را می‌آورد، اما اگر مردم نخواهند، هدایت متوقف می‌شود، گرچه این مسئله در عالم واقع رخ نمی‌دهد و تلاش مؤمنانه همیشه هست و روند جهانی به سمت رشد حقیقت است.