سخن‌سرایی كه قرآن و احادیث را به زبان نظم و نثر درآورد / منابع الهام سعدی چه بود؟
عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز ضمن برشمردن منابعی كه شیخ اجل از آنان برای سرودن اشعار و نثرهای خود الهام گرفته است، گفت: سراسر بوستان و گلستان پر از تلمیحات قرآنی است بنابراین اگر کسی بتواند بوستان و گلستان را بخواند، گویا که قرآن و احادیث را به زبان نظم و نثر می‌خواند.
محمدجواد سلمان‌پور، عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز در گفت‌وگو با ایكنا از فارس، ضمن تبریک فرارسیدن یادروز سعدی، به بیان ارتباط شیخ اجل با قرآن كریم پرداخت و گفت: اگر سعدی را شاعر معارف قرآنی و نبوی نام ببریم، اغراق نکردیم، چراکه یک روحانی و طلبه مکتب قرآن و حدیث بوده و قبل از اینکه به شعرسرایی روی آورد، یک طلبه مدارس علمیه اسلامی به‌ویژه در بغداد بوده است.
وی افزود: سعدی در محضر اساتید خودش به دروس تفسیر، معارف قرآنی اشراف و تسلط پیدا کرد و مهم‌تر اینکه سعدی در ضمن تحصیلات حوزوی، بعد از فراق نسبی از مکتب، مسافرت‌هایی به بلاد اسلامی داشت و مکتب‌های مختلفی که در تفسیر و حدیث در قرن هفتم بوده مورد بررسی قرار داده است.
سلمان‌پور با بیان اینکه اگر سفرهای سعدی را دنبال کنیم، غالباً توقف وی در شهرهایی با حوزه‌های علمیه و مکاتب اسلامی بوده است، افزود: سفر سعدی به این‌گونه مراکز نشان از این دارد که علاوه بر اینکه سعدی در مدرسه نظامیه بغداد با احادیث و مکاتب آشنا شده، به مکاتب تفسیری مختلف اسلام سر زده است تا بتواند معارف خود را از این طریق تکمیل کند.
رئیس سابق دانشكده علوم قرآنی شیراز، شروع شعرسرایی سعدی را پس از پایان سیر و سفرهای وی دانست و گفت: پس از پایان سفر سعدی و استقرار در شهر شیراز دست به سخن‌سرایی، شعر سرایی و نثرپروری می‌زند؛ طبیعی است که حاصل علمی عمر خودش و یافته‌های علمی در این سفرها مدنظر قرار داده؛ لذا شعر و نثر او حاصل روح و روان اوست که با همدلی با قرآن و احادیث شکل گرفته است.
وی تصریح کرد: اگر دقت کنیم، بوستان و گلستان که مهم‌ترین اثر ادبی شیخ سعدی و مهم‌ترین سرمایه‌های ادبی فارسی زبان بلکه مهم‌ترین سرمایه ادبی مسلمانان است، از چهار منبع الهام گرفته که اولین آن دانش قرآنی و معارف حدیثی است.
سلمان‌پور، یافته‌های سعدی در سفرهای علمی خودش به بلاد و مراکز تعلیم و تربیت مراکز مهم اسلامی قرن هفتم را دومین منبع آثار سعدی دانست و افزود: سومین منبعی که شیخ سعدی از آن الهام گرفته، روح پاک خودش در پرتو معارف قرآنی و احادیث اهل البیت(ع) است؛ می‌توان ادعا كرد که بوستان و گلستان، برون‌ریز روح شکل گرفته سعدی در مکتب قرآن و احادیث است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه طبع شعری سعدی هم لطیف، ظریف و همچنین حکیمانه بوده است، گفت: چهارمین منبع، طبع لطیف و روان و آغشته به حکمت سعدی است که می‌توان آن را موهبتی از جانب پروردگار به این شاعر بزرگ قرن هفتم دانست.
به گفته این استاد دانشگاه، طبع حکیمانه از جانب ماخذ و منبعی است که قرآن هم نشئت گرفته از ذات پروردگار است، لذا اگر دقت کنیم چهار منبعی که منشأ تراوش کلمات و نظم و نثر آثار سعدی است، یک منشأ وحیانی، الهی و نورانی است و حاصل این است که خداوند سعدی را ظلمت به سوی نور هدایت کرد.
بنابه عقیده سلمان‌پور، جناب سعدی از نوری که دریافت کرد از قرآن، این سخنان را در غالب شعر و نثر عرضه داشته است و با مراجعه به دو آثار بوستان و گلستان سعدی در می‌یابیم که چیزی جز حکمت و موعظه‌های قرآنی نیست.
فراوانی تلمیحات قرآنی در آثار سعدی
وی با تشریح محتویات آثار سعدی، افزود: سراسر بوستان و گلستان پر از تلمیحات قرآنی است به این معنی که غیرمستقیم به آیات و معارف قرآن اشاره دارد. بنابراین، اگر کسی بتواند بوستان و گلستان را بخواند، گویا که قرآن و احادیث را به زبان نظم و نثر می‌خواند.
عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز دلیل تدریس کتاب گلستان در مکاتب قدیم ایرانیان را به‌دلیل نزدیکی این کتاب به قرآن کریم دانست و گفت: در مدارس قدیم ضمن یادگیری شاهکارهای ادبی زبان فارسی از طریق بوستان و گلستان، ادب و معرفت اسلامی نیز آموخته می‌شد؛ به‌همین دلیل کسانی که این دو اثر سعدی را در مکتب‌های قدیم می‌خواندند، یک شخصیتی مذهبی و دینی پیدا می‌کردند.
برای تربیت دینی كودكان به بوستان و گلستان بازگردیم
سلمان‌پور با تأکید بر اینکه امروز به قاطعیت می‌توان گفت که اگر بخواهیم ما یک کودک را از اول ابتدایی تا انتهای دبیرستان به‌صورت دینی تربیت کنیم، کافی است که بوستان و گلستان را به آن آموزش دهیم، بیان کرد: ای کاش بوستان و گلستان به مدارس ما باز می‌گشت. شاید اواخر دوران پهلوی که این دو کتاب ارزشمند را از لیست کتب مدارس خارج کردند، به این علت بود که شخصیت دینی و قرآنی پیدا نکنند.
وی غزلیات سعدی را مورد اشاره قرار داد و افزود: حتی غزلیات عاشقانه سعدی رنگ و بوی حکمت و قرآن می‌دهد. لذا، کسی نمی‌تواند ادعا کند که این عشق از جنس کوچه و بازار است. در دیوان حافظ، اشعار عاشقانه در خصوص شراب و عشق وجود دارد، اما برخی حافظ را خوب درک نکردند و مورد سوءاستفاده قرار گرفت، اما سعدی آنقدر خوب معارف را در این اشعار عاشقانه گنجانده که مجال سوءاستفاده به کسی نمی‌دهد که این موضوع نشان از قوت تأثیرپذیری سعدی از قرآن و روایات نبوی است.
بوستان و گلستان همچون قرآن سهل و دشوار است
به گفته این استاد دانشگاه شیراز زبان بوستان و گلستان الهام گرفته از زبان قرآن است. در دو کتاب بوستان و گلستان انواع اشعار وجود دارد اما بادقت می‌توان یافت که به قرآن از لحاظ محتوایی شبیه هستند. زبان قرآن سهل است چون به زبان عامیانه و عرفی است، هرکسی با مراجعه با قرآن بر حسب معرفت و ظرفیت خودش می‌تواند از این کتاب آسمانی کسب فیض کند.
وی ادامه داد: بخشی از قرآن سخت است و معارف ناب الهی تنها برای کسانی واضح است که طی طریقت کرده باشند. لذا، همین نوع زبان در گلستان و بوستان سعدی می‌توانیم دریابیم، شیخ اجل اشعار و حکایت را در مرتبه اول خیلی ساده و روان بیان کرده و هر کسی بر حسب سطح فهم خودش درک داشته باشد اما معارف و حکمت دقیق در این دو اثر وجود دارد که با سختی و طی کردن دوره‌های زبان فارسی قابل فهم است.
سلمان‌پور در پایان سخنان خود از مسئولان فرهنگی و تعلیم و تربیت کشور خواست تا توجه و عنایت ویژه به آثار سعدی داشته باشند و در ادامه گفت: متأسفانه آن‌طور که به سایر شاعران بزرگ توجه شده، به جناب سعدی که سرمایه مسلم و بی‌بدیل فارسی‌زبان است توجه نشده است و این موضوع جای تفکر دارد و باید در این راستا حرکت خوبی شکل گیرد.
انتهای پیام
