مفاهیم باطنی قرآن در استنباط فقهی مرجعیت ندارد

به گزارش ایکنا؛ آیت‌الله مهدی هادوی تهرانی، نهم خردادماه در ادامه سلسله مباحث تفسیر سوره مبارکه طارق، گفت: همانطور که بیان شد، یکی از معانی طارق به معنای کوبیدن و دیگری به معنای ستاره‌ای است که در شب می‌آید؛ ولی معنای نخست مورد توجه دانشمندان فیزیک و نجوم قرار گرفته است. 

وی با اشاره به آیات 11 «وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الرَّجْعِ» به بعد، افزود: این آیات باز مورد توجه زیاد دانشمندان قرار گرفته است؛ مفسران گذشته رجع را به معنای باران دانسته و «وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الرَّجْعِ»؛ یعنی آسمان دارای باران؛ صدع را هم به معنای شکاف معنا کرده‌اند، لذا «وَالْأَرْضِ ذَاتِ الصَّدْعِ» یعنی زمین دارای شکاف که گیاهان از درون این شکاف‌ها بیرون آمده و رشد و نمو می‌کند.

وی اضافه کرد: دانشمندان علوم تجربی در دوره معاصر گفته‌اند که مفهوم این آیات در دوره معاصر واضح‌تر شده است؛ یعنی آسمانی را که ما می‌بینیم در حقیقت چند لایه هست و هر لایه یک اثر و کاری دارد؛ طبقه اول اتمسفر بخار آبی را که از زمین و دریاها و رودخانه‌ها و اقیانوس‌ها بلند می‌شود. وقتی به لایه اول آسمان می‌رسد، بازگشت آن به سوی باران است. لذا یکی از معانی «وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الرَّجْعِ» همین است.

استاد حوزه علمیه افزود: گفته شده بالاتر از این لایه هم لایه‌های دیگری از جمله استراتسفر است که کار آن حفظ زمین از شهاب‌سنگ‌ها و اشعه‌های کشنده است که زمین را مانند سپر حفظ می‌کند و بالاتر از آن، ترمسفر قرار دارد که در واقع لایه‌ بازگشت‌دهنده امواج رادیویی است.

آیت‌الله هادوی تهرانی با تأکید بر اینکه آیه 11 «وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الرَّجْعِ» ناظر به سه لایه موجود در آسمان است و برخی آن را نشانه اعجاز علمی می‌دانند، بیان کرد: در آیه 12 «وَالْأَرْضِ ذَاتِ الصَّدْعِ» باز دانشمندان علوم تجربی گفته‌اند ناظر به پوسته‌های مختلف زمین است؛ یعنی زمین بر خلاف تصور موجود که فکر می‌کنیم، یک لایه دارد نیست و دارای چندین لایه است.

استاد حوزه علمیه اظهار کرد: بزرگترین شکافی که میان لایه‌های زمین وجود دارد، «حلقة النار» در عربی یا دایره آتش در فارسی گفته می‌شود؛ گفته شده طول این شکاف 40 هزار کیلومتر است و از سواحل غربی آمریکا تا الاسکا و ژاپن و نیوزلند را در بر می‌گیرد و 90 درصد زلزله‌ها و آتشفشان‌ها در همین محدوده انجام می‌شود.

وی اضافه کرد: این مطالبی که امروز از سوی دانشمندان بیان می‌شود، قطعاً مبحثی نیست که مخاطبان عصر نزول قرآن از آن مطلع بوده‌اند و اساساً تصوری از آن نداشتند، از این جهت هم اعجاز علمی گفته می‌شود، زیرا در آن دوره شناخت این مباحث از راه‌های معمول علمی آن زمان امکان نداشت؛ البته بحث بنده این است که معتقدیم ظهورات قرآنی در دوره نزول باید از سوی  مخاطبان فهمیده می‌شد. ظهوری که در زمان صدور امکان فهم ندارد، ملاک برای استظهارات ما نیست.

استاد حوزه علمیه اضافه کرد: این نکته‌ای که بیان شد، مربوط به استظهارات فقهی است، زیرا حکمی که شارع بیان می‌کند، مربوط به زمان و افراد و مکان خاصی نیست و برای همه بشر است، لذا حکم برای مخاطبان دوره پیامبر هم بوده است؛ چنین حکمی نمی‌توانسته طوری باشد که امکان فهم آن برای مردم ممکن نبوده است.

آیت‌الله هادوی تهرانی اظهار کرد: بنابراین آیات سوره طارق چون فقهی نیست، مصداق بحث ما قرار نمی‌گیرد. مخاطبان اولیه فهم اولی و ابتدایی از آن داشتند و مخاطبان امروز فهم علمی‌ عمیق‌تری دارند. فهم آنها مستند به دانش آن روز بوده و ما فهم جدیدی از نص داریم و این فهم هم می‌تواند درست و مدنظر قرآن باشد، زیرا قرآن یک ظاهر و تا 70 بطن دارند.

وی اضافه کرد: مقصود از ظاهر همان مدلول ظاهری آیه است، ولی باطن مواردی است که نیازمند اطلاعات بیرونی است و باطن مرجع ما در استنباط احکام نیست، ولی می‌تواند مورد نظر قرآن باشد، پس منافاتی میان این مبحث وجود ندارد. البته کسانی که از علم الهی برخوردار بودند، مفاهیم باطنی را در همان دوره هم درک می‎‌کردند.

هادوی تهرانی اظهار کرد: قرآن چیزی نفرموده است که مخاطبانش نفهمند، ولی اینکه این معانی باطن قرآن باشد و کسانی در آینده مطالب بیشتری کشف کنند، منافاتی با دارابودن لایه‌های معرفتی و معنایی قرآن ندارد. البته 70 بطنی هم گفته شده حصر در این عدد نیست، بلکه در واقع بی‌شمار لایه‌های معرفتی و معنایی و بطنی برای قرآن وجود دارد.