بهره‌گیری امام(ره) از «کلمه توحید» برای پرکردن شکاف‌های خطرساز در نظام اسلامی
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: حضرت امام(ره) همواره بر وحدت کلمه، به ویژه در انتخابات تأکید میکردند و از آن با عنوان «کلمه توحید» نام برده‌اند و هر وقت خطری همانند شکاف‌های فعال و خطرساز برای جمهوری اسلامی ایران وجود داشت آن را مطرح میکردند.
به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست علمی «بررسی انتخابات 1400 در پرتو اندیشه امام خمینی(ره)» صبح امروز سه‌شنبه، 11 خرداد، از سوی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی با همکاری مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی(ره) و با حضور محمدباقر خرمشاد، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی؛ علیرضا شجاعی‌زند و علی‌محمد حاضری، اعضای هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، برگزار شد.
علیرضا شجاعی‌زند در این نشست اظهار کرد: با شکل‌گیری انقلاب اسلامی مردم با پدیده جمهوریت آشنا شدند. مفهوم جمهوریت معانی متفاوتی در موقعیت‌های مختلف دارد. ضمن اینکه عناوین دیگر را ذیل عنوان جمهوریت به آن افزوده‌ایم و وقتی نام آن را به زبان می‌آوریم چیزی غیر از لیبرالیسم را افاده می‌کنیم. حضرت امام(ره) هیچ تز حکومتی دیگری غیر از جمهوری اسلامی نداشت و نسبتی را که در بیانات خود در باب ترکیب جمهوری اسلامی مطرح کردند نسبت ظرف و مظروف است و جمهوری اسلامی ایران ظرف لااقتضایی نیست، بلکه واجد اقتضاست.
وی ادامه داد: برخی معتقدند حضرت امام(ره) از میانه راه به جمهوریت رسیدند و از ابتدا ایده دیگری داشتند. البته این ادعا هم که برخی مطرح کردند که ایشان به تدریج از تز حکومت دینی به جمهوری اسلامی رسیده حرف درستی نیست و این شائبه در مورد ایشان صدق نمی‌کند. حضرت امام(ره) از هر دو تعبیر استفاده کرده‌اند اما بیشتر آن را در قالب ترادف یا اجمال و تفصیل به کار برده‌اند. به طور مثال در صحیفه از تعبیر جمهوری اسلامی بیش از هزار موقعیت استفاده کرده‌اند. البته ایشان آن را نه بدیل حکومت اسلامی بلکه ذیل آن دیده‌اند.
شجاعی‌زند بیان کرد: ایشان در بسیاری از موارد از حکومت و جمهوری اسلامی به عنوان مترادف استفاده کرده‌اند و به عنوان مثال گفته‌اند: «اگر شاه برود و حکومت اسلامی و جمهوری اسلامی جایگزین شود.» این تفکیکی که امروزه برخی قصد القای آن را دارند اساساً مطمح نظر حضرت امام(ره) نبوده است. البته ایشان بین جمهوری و دموکراسی تفکیک قائل هستند. حضرت امام(ره) با جمهوریت مشکلی نداشتند اما در مورد دموکراسی تعریض‌ها و تأملاتی دارند و آن هم مواقعی که به عنوان ایدئولوژی مطرح می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس بیان کرد: با جست‌وجو در صحیفه امام 41 مرتبه دیدم که ایشان به تعبیر دموکراسی اشاره کرده‌اند که هیچ‌کدام در مقام معرفی ساختار حکومت نیست، بلکه ویژگی‌های آن ساختار را بیان کرده‌اند. در مواردی تعابیر امام(ره) درباره دموکراسی خنثی است و مثلاً بیان می‌کنند که ما دموکراتیک سرمان نمی‌شود، چراکه دموکراسی در دنیا معانی مختلفی دارد. در اینجا تعبیری خنثی را برداشت کردم اما در مواردی تعبیر منفی دارند و می‌گویند ما همانند مارگزیده‌ای هستیم که هرچه از غرب بیاید از آن می‌ترسیم.
وی در پایان اظهار کرد: حضرت امام(ره) در مواردی نگاه مثبتی به دموکراسی داشتند و منظورشان دقیقاً حکومت غیرمستبد و متکی بر آرای مردم است نه آن دموکراسی که امروزه برداشت می‌شود، مخصوصاً دموکراسی آمیخته با لیبرالیسم در بیان امام(ره) جایگاهی ندارد. از منظر ایشان این معنا هم در اسلام و هم در جمهوری وجود دارد و به همین دلیل معتقدند که جمهوری اسلامی کفایت دارد و نیازی به افزودن تعبیر دموکراتیک به جمهوری یا اسلام نیست. دموکراسی یا جمهوریت ما متفاوت از غرب است و حضرت امام(ره) تأکید زیادی بر آن دارند. البته در مواردی تأکید می‌کنند که ما دنبال دموکراسی مثبت و واقعی یعنی حکومت‌های نشئت گرفته از مردم و مورد تأیید مردم هستیم. در مواردی هم تعریضاتی به شاه و غرب دارند که شما مدعیان دموکراتیک وضعتان چنین بود.
سپس محمدباقر خرمشاد به ایراد سخن پرداخت و گفت: تبدیل کردن سلطنت به جمهوریت با اسلام سیاسی اتفاق افتاد. 21 بهمن 57 نظام مستقر اعلام کرد که هیچ کس از ساعت چهار به بعد از منزل بیرون نیاید، اما امام(ره) فرمود بیرون بیایید و مردم آمدند. این به تعبیر وبری نشانه کاریزمای امام(ره) و قداستی است که به امام(ره) و فرمایشات ایشان داشتند. می‌توان گفت جمهوریت در ایران هدیه امام(ره) و اسلام سیاسی به ایران بود و اگر ایشان نبود به هیچ وجه سلطنت به جمهوریت تبدیل نمی‌شد.
وی افزود: همچنین حضرت امام(ره) تأکید زیادی بر وحدت کلمه داشتند و در انتخابات بیشتر بر آن تأکید میکردند و از آن با عنوان «کلمه توحید» نام برده‌اند. مخصوصاً در هر جایی که خطری همانند شکاف‌های فعال و خطرساز برای جمهوری اسلامی و ایران وجود داشت و این موضوع را مطرح میکردند، اما بر وحدت نیروهای سیاسی اسلام‌گرا تأکید بیشتری داشتند و می‌گفتند که اگر 124 هزار پیامبر با هم زندگی کنند تفرقه‌ای ندارند، چراکه متکی بر وحدت کلمه هستند، لذا همه باید درک کنیم که وحدت کلمه رمز پیروزی است.
رئیس انجمن جامعه شناسی سیاسی ایران تأکید کرد: ایشان ضمن تأکید بر وحدت کلمه، تنوع و تکثر آرا و نظرات اسلام‌گرایان را مثبت و گریزناپذیر ارزیابی میکردند. حضرت امام(ره) میان اسلام سیاسی که به آن معتقد بودند و سکولاریسم مذهبی و غیردینی و سرمایه‌داری و کمونیسم فاصله‌گذاری میکردند. نکته دیگری که از سیره و آرای امام(ره) بر می‌‌آید این است که تحولات، تعاملات و رقابت‌های درون و برون‌گفتمان اسلام‌گرایی را تأیید میکردند و معتقد به تعامل با رقبایی همانند سوسیالیست‌ها و لیبرال‌ها بودند. این نقطه مقابل تحجر است. البته چیزی که از آن پرهیز میکردند همگرایی‌های درون‌گفتمانی یا ریزش‌های درون‌گفتمانی بود. منظور از همگرایی این است که نگران بودند یک گروه اسلام‌گرای متجدد تبدیل به لیبرال یا سوسیال مذهبی شود، هرچند با تعامل با آنها مشکلی نداشتند.
وی تصریح کرد: همچنین بر رعایت اخلاق و آداب اسلامی در انتخابات و بر نبود تخریب و توهین تأکید میکردند، چراکه آن را الهی نمی‌دانستند. ایشان به نامزدها می‌گفتند که قربة الی الله نامزد انتخابات شوید و رأی‌دهندگان نیز به نیت قربة الی الله رأی دهند، چراکه در این شرایط توهین و تخریب جایگاهی نخواهد داشت. هرچند یکی از مشکلات اساسی جامعه این است که قالب سیاسی مدنظر را فراموش کرده‌ایم.
خرمشاد اظهار کرد: آنچه به اسم جمهوری اسلامی از طرف حضرت امام(ره) مطرح شد به موفقیت رسید، زیرا با اسلام تزاحم نداشت و اگر هر کسی مدعی اسلام می‌شد و در اسلام او رضایت مردم دیده نمی‌شد و یک نوع اسلام واهی با ساختاری استکباری و اجبار بر مردم مطرح می‌کرد، پذیرفته نمی‌شد. هنر حضرت امام(ره) این بود که توانستند جمهوری اسلامی را با سرمایه مردمی معرفی کنند که نه تنها مورد پذیرش واقع شد، بلکه ایده ارتباط بین جمهوریت و اسلامیت در بخش‌های مختلف سامان یافت.
انتهای پیام
