ایمان و عمل صالح؛ عامل نجات اهل کتاب

به گزارش ایکنا؛ جلسه درس تفسیر قرآن کریم آیت‌الله عباسی خراسانی، 12 خردادماه در حوزه علمیه قم برگزار شد. وی در این جلسه، به تفسیر آیات 62 و 63 سوره بقره پرداخت.

خداوند در این آیات می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالنَّصَارَى وَالصَّابِئِينَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا آتَيْنَاكُمْ بِقُوَّةٍ وَاذْكُرُوا مَا فِيهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ».

ترجمه آیه: در حقيقت كسانى كه [به اسلام] ايمان آورده و كسانى كه يهودى شده‏‌اند و ترسايان و صابئان هر كس به خدا و روز بازپسين ايمان داشت و كار شايسته كرد، پس اجرشان را پيش پروردگارشان خواهند داشت و نه بيمى بر آنان است و نه اندوهناك خواهند شد. و چون از شما پيمان محكم گرفتيم و [كوه] طور را بر فراز شما افراشتيم [و فرموديم] آنچه را به شما داده‏ ايم به جد و جهد بگيريد و آنچه را در آن است به خاطر داشته باشيد باشد كه به تقوا گراييد.

گزیده متن این جلسه از نظر می‌گذرد؛

بیان شد که مومنین، یهودیان، نصاری و صابئین کسانی هستند که به خدا ایمان آوردند و همچنین به معاد ایمان آوردند و عمل صالح کردند. برای اینها پاداشی نزد حضرت حق در نظر گرفته شده است و اینها خوف و حزن ندارند. به عبارت بهتر، ایمان و عمل صالح باعث نجات اهل کتاب است، چه مومنین باشند و چه یهودیان و چه صابئین. اینها عامل نجاتشان همین ایمانشان است. شاید بشود از عنوان عمل صالح بحث معاد هم استفاده شود. اینها کسانی هستند که به اصول ثلاثه یا اصول دین و مذهب خمسه قائل هستند. نکته قابل استفاده در آیه این است که اعتقاد به خدا و اعتقاد به قیامت و عمل صالح روش و سیره همه انبیای الاهی است.

در ضمن آیه شریفه، روایات مختلفی آمده است. از جمله در یکی از روایات از امام سوال می‌شود چرا به نصاری، نصاری می‌گویند؟ حضرت می‌فرمایند چون اسم آبادیشان ناصره بود و از بلاد شام بودند. همانطور که بنا بر بعضی از روایات اینکه به یهود، یهود می‌گویند به خاطر این است که اینها فرزندان یهودا هستند. به این جهت به پیروان حضرت موسی یهودی می‌گویند. در روایت امام حسن عسکری(ع) آمده است «الذین هادوا» یعنی یهود، صابئین هم کسانی هستد که گمان می‌کردند از دینی متمایل به دین دیگر شدند.

آنچه در اینجا قابل اهمیت است این است که باید بدانیم همانطور که پاداش ایمان و عمل صالح اجر عند ربهم است، کیفر کسانی که انحراف داشته باشند، جزایی سخت است. از روایات دیگری استفاده می‌شود که با توجه به آیات قرآن، دین حقیقی نزد خدا اسلام است. از این آیه می‌شود استفاده کنیم موحدان قبل از بعثت پیامبر هم عمل و ایمانشان بی‌پاداش نبوده است و حکمت و عدالت باری تعالی اقتضا می‌کند اینها جزا داده شود.

باز از آیه شریفه استفاده می‌شود ایمان و عمل صالح پیوند با هم دارند و جدای از هم نیستند. به قول امام صادق(ع) معلون است کسی که بگوید ایمان، قول بدون عمل است. ایمان همیشه قول با عمل است. از آیه استفاده می‌شود اعمال انسان‌ها از قدیم الایام اعم از عمل صالح و ناصالح بوده است. انسان‌های صالح کسانی هستند که راست گفتار، درست کردار هستند و بر اسا عقل و اعتقادشان حرکت می‌کنند. انسان‌های ناصالح کسانی هستند که اعمالشان از روی هوا و هوس است.

باز از آیه استفاده می‌شود خوف و رجا دو مرحله از سیر و سلوک هستند و خوف و رجا انسان‌ها را به نتیجه می‌رساند. ان‌شاءالله جزء کسانی باشیم که با دست پر از دنیا برویم. یکی از نشانه‌هایش این است که انسان مومن به آیات الاهی باشد که عنوان «ان الذین امنو» اولین متعلقش ایمان به آیات الاهی است.

در آیه 63 حضرت حق باز نعمت‌های دیگری که به بنی اسرائیل داده شده است، یادآوری می‌کنند. در آیات گذشته خطابات متوجه بنی اسرائیل شد و از الآن خطابات عام می‌شود. گرچه خطاب در ادامه خطابات بنی اسرائیل است، ولی خطاب، خطاب عام است. آیه می‌فرماید: «وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ» اعم از بنی اسرائیل و غیر بنی اسرائیل. میثاق هم از ریشه وثق است. میثاق یعنی قرارداد محکم.