خیالی‌نگاری در پرده‌های عاشورایی
نمایشگاه «پرده‌های خیالی‌نگاری عاشورا» در عمارت تاریخی سعدی اصفهان میزبان علاقه‌مندان است.
به گزارش ایکنا از اصفهان، به نقل از روابط عمومی سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان، نمایشگاهی از پرده‌های عاشورایی به مناسبت ایام سوگواری شهادت امام حسین(ع) با همکاری موزه هنرهای معاصر اصفهان و حوزه هنری استان، در عمارت تاریخی سعدی برپا شده است.
این نمایشگاه از 14 شهریورماه با رونمایی از سه پرده خیالی‌نگاری از گنجینه موزه هنرهای معاصر اصفهان اثر زنده‌یاد عباس گیاهی آغاز به کار کرده و تا هشتم مهرماه در عمارت سعدی میزبان علاقه‌مندان است.
به گفته آزاده کوفگر، مدیر واحد تجسمی و گالری‌های حوزه هنری استان اصفهان، این نمایشگاه با نگاهی به میراث ناملموس و رفتارهای اجتماعی مذهبی مردم اصفهان و تجلی آن در هنرهای تجسمی در سه بخش برپا شده است؛ پرده خیالی‌نگاری عاشورایی اثر داوود زندیان در گالری تک اثر، سه پرده خیالی‌نگاری متعلق به گنجینه موزه هنرهای معاصر اصفهان اثر استاد عباس گیاهی در گالری گلستان و دو پرده دیگر از زنده‌یاد گیاهی نیز در گالری بوستان به نمایش درآمده که از مجموعه شخصی علیرضا بطلانی و علی عطریان در اختیار حوزه هنری استان اصفهان قرار گرفته است. همچنین مستند «مروری بر زندگی استاد عباس گیاهی» به کارگردانی مصطفی حیدری در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دارد.
محمد عیدی، معاون فرهنگی شهردار و رئیس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان نیز در این زمینه، گفت: پرده‌خوانی تلفیقی از سه هنر شامل هنر کلامی نقالان، شاهنامه‌خوانان و تعزیه‌خوانان، هنر تجسمی و دیوارنگاره‌های حماسی است. امیدوارم در این نمایشگاه‌ها در کنار نگاه هم‌زمانی، نگاهی در زمانی هم داشته باشیم، تا تبدیل به فرآیندی فرهنگی در جامعه امروز شود و دست‌مایه‌ای افتخارآفرین از گذشته برای آینده فراهم کنیم.
پیشینه نقالی و پرده‌خوانی
به گفته مجتبی شاهمرادی، رئیس حوزه هنری استان اصفهان، پیشینه نقالی و پرده‌خوانی با همه انواع و اشکال آن به پیش از اسلام می‌رسد. تأثیر این شیوه اجرایی بر مخاطب به قدری بوده که از آن برای تهییج و برانگیختن سپاهیان ایرانی مدد می‌جستند. نشانه‌هایی از اشکال گوناگون نقالی از قرون چهارم و پنجم روایت شده، ولی رواج و توسعه پرده‌خوانی، چنان که در سفرنامه‌های جهان‌گردان نیز می‌خوانیم، به دوره‌های صفویه و قاجاریه برمی‌گردد. «پیترو دلاواله»، جهانگرد ایتالیایی دوره صفویه از مجلس روضه‌ای در اصفهان یاد می‌کند که فردی روحانی در هنگام خواندن روضه، متناسب با موضوع، شمایل‌ها و پرده‌هایی را که بر آنها چهره‌هایی نقاشی شده بود، به مخاطبان حاضر در پای منبر نشان می‌داده است. نقالی هم در فضای بسته مانند قهوه‌خانه و هم در فضای باز صورت می‌گرفته و متناسب با فضای اجرا، مشتریان ثابت یا متغیری داشته است.
وی تأکید کرد: ظرفیت‌های این هنر ترکیبیِ رو به فراموشی به قدری زیاد و جاذبه‌های آن چنان منحصر به فرد است که حتی در این قرن سرشار از نور و حرکت و صدا با جلوه‌های گوناگون و شعبده‌وارش هنوز جایگاهی در میان علایق و تفریحات مردم دارد و اگر ضمن احیای آن به مقتضیات زمان و نیازهای زمانه توجه بیشتری شود، می‌تواند در قامت یک رسانه تأثیرگذار به حیات فرهنگی هنری خود ادامه داده و همچنان بستری برای انتقال فرهنگ از دیروز به امروز و فردا باشد.
مهدی تمیزی، مدیر موزه هنرهای معاصر اصفهان نیز سابقه تاریخی نقش انداختن روی پارچه در ایران را مربوط به دوره ساسانیان دانست و گفت: در پرده‌های خیالی‌نگاری نوعی تنوع تکرار وجود دارد. برای پرداختن به تنوع تکرار در پرده‌های خیالی‌نگاری نخست باید به وعظ اشاره کرد. واعظ روایتی را قرن‌ها تکرار می‌کند و ارزش آن وعظ، غیر از مغز و معناگرایی رویداد مدنظر واعظ، تنوع در ارائه است. شیوه روایت کردن، حزن و فراز و فرود، فربه یا مختصر بیان کردن و بسیاری از فرم‌ها، واعظ را از واعظان دیگر متفاوت می‌کند، هر چند که روایت همچنان یکی باشد. پرده‌های خیالی‌نگاری نیز چنین کارکردی دارد.
همچنین محمد ایزدخواستی، مدیر دفتر نمایندگی کمیسیون ملی یونسکو در اصفهان نیز اظهار کرد: ذهن انسان در مواجهه با پرده‌های عاشورایی به شدت درگیر عالم خیال هنرمند صاحب‌اثر می‌شود. انتقال پیام عاشورا اصلی‌ترین کارکرد این پرده‌ها است، ولی جدا از این موضوع با ساختاری پیچیده مواجه می‌شویم که فراتر از تحلیل هنری این آثار را می‌طلبد.
وی افزود: رموز نهفته در این آثار در گستره فرهنگ، اجتماع و تاریخ نهفته است، در نتیجه در بررسی آنها به مجموعه پاسخ‌هایی می‌رسیم. اگر بخواهیم این پیچیدگی‌ها را در کنار مفهوم و پیام نهفته در اثر تحلیل کنیم، می‌بینیم نگاهی بینارشته‌ای و بینافرهنگی در ذات این آثار وجود دارد که شاید این پیچیدگی‌ها ناشی از آن باشد.
ایزدخواستی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین دلایل شکل‌گیری این ساختار پیچیده را باید در مسائل فرهنگی و اجتماعی جامعه ایرانی ردیابی کنیم. ایرانیان در طول تاریخ به‌دلیل شرایط زیستی همواره در ایجاد یک رویداد یا خلق یک اثر هنری به دنبال شیوه بیانی منحصر به‌فرد و خلاق می‌گشته‌اند، چون همواره نیاز داشتند به شیوه بیانی پیچیده‌تر از بیان ساده دست پیدا کنند.
وی تأکید کرد: پرده‌های عاشورایی تنها در یک اثر تجسمی خلاصه نشده و کهکشانی از معانی را در خود جای داده‌اند، به‌طوری که از کودکان گرفته تا افراد مسن با آن ارتباط برقرار می‌کنند.
انتهای پیام
