ایجاد تفکر «مخاطب غیرمردمی تئاتر» بزرگترین خیانت است

به گزارش ایکنا، نشست «چهل سال تئاتر مقاومت و چشم‌انداز پیش رو» با حضور نصرالله قادری، محمودرضا رحیمی و مهدی متولیان عصر امروز هفتم مهر در مرکز همایش‌های سپهر برگزار شد.

در ابتدای این نشست حمید نیلی؛ مدیر انجمن انقلاب و دفاع مقدس در سخنانی اظهار کرد: به‌ عنوان مخاطب و کسی که آثار دفاع مقدسی را دوست دارد این حوزه را به سه دسته تقسیم‌بندی می‌کنم. مخاطبان، هنرمندان و مدیران این سه بخش می‌توانند با عملکردهای خود شرایط تئاتر دفاع مقدس را رقم زنند.

وی افزود: در دهه اول و دوم آثاری که در تئاتر دفاع مقدس تولید می‌شود برگرفته از واقعیت‌های جنگ هستند چون هنرمندانش آن فضا را تجربه کرده بودند. در دهه سوم با تغییر سلیقه مدیران هنرمندان با دفاع مقدس فاصله گرفته و شکافی در این زمینه به وجود آمد. در دهه چهارم نیز به کل، موضوعات دفاع مقدسی فراموش شد! درصورتی‌که اگر هنرمندان به کتاب‌های دفاع مقدسی رجوع کنند کارهای بسیار خوبی تولید خواهد شد.

دور کردن مخاطب مردمی از تئاتر بزرگترین خیانت است

بعد از سخنان نیلی، نصرالله قادری کارگردان تئاتر اظهار کرد: تئاتر دفاع مقدس در ۴۰ سال اخیر به چند دوره دسته‌بندی می‌شود. دوره اول آثار پروپاگاندا را در برمی‌گیرد. این امر نیز به‌هیچ‌وجه امری مذموم نیست چون در زمان جنگ نیاز است چنین کارهایی تولید شود تا روحیه رزمندگان بالا رود. در همین رابطه نیز کارهای بسیار ماندگاری تولید شد و متأسفانه بعدازآن سال‌ها دیگر روی صحنه نرفت! در دوره دوم که مربوط به دوران سازندگی می‌شوند اولین بار راه‌های شک و تردید به وجود آمد این شک نیز برگرفته از عقلانیت نبود، بلکه تحت تأثیر یک حزب بخصوص شکل می‌گرفت که تا به امروز بر تئاتر سایت افکنده است. در این دوره این تصور به وجود آمد که تئاتر مخصوص خواص است و به مردم عادی ربطی ندارد. این بزرگترین خیانتی بود که می‌شد به تئاتر کرد. در دوره سازندگی ممیزی شکلی شعارگونه پیدا کرد بدون اینکه در آن تحقیق عملی مدنظر باشد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه هیچ اندیشه‌ای بدون هنر ماندگار نمی‌شود، تصریح کرد: اگر در عاشورا خطیب هنرمندی چون حضرت زینب (س) وجود نداشت امروز به این نحو عاشورا نداشتیم. با این توضیح باید بگویم متأسفانه در سینمای دفاع مقدس ما زنان حضور ندارند، این در حالی است که ما حدود چهار هزار زن رزمنده داشتیم. دوره چهارم را باید دوران مهرورزی دانست یعنی در این زمان بازگشت به سال‌های 60 را شاهد هستیم. در دوره پنجم که مربوط به مقطع تدبیر و امید می‌شود به صورت کلی دفاع مقدس فراموش شد.

این کارگردان تئاتر متذکر شد: در دوران فراموشی، جانبازان از یاد رفتند. افرادی که جان خودشان را برای آبروی این سرزمین گذاشتند اما کسی امروز سراغ آنها را نمی‌گیرد. هر یک از ایثارگران قادرند الهام‌بخش کارهای بسیار خوبی باشند.

این پژوهشگر تئاتر تأکید کرد: خلاف فلاسفه غرب، فلاسفه ما از ابتدا با تئاتر مخالف بودند این مسئله از زمان ابن‌سینا وجود داشته و تا به امروز نیز ادامه پیدا کرده است. جدا از فلاسفه، جامعه شناسان، روانشناسان و علمای دینی نیز با تئاتر قهر هستند. در این میان تنها یک امام (ره) بود که با نظرش، حامی هنر شد.

وی تأکید کرد: نکته دردآور این است که همه مجاز هستند درباره تئاتر اظهارنظر کنند اما یک تئاتری می‌تواند در حوزه موضوعات دینی اظهار نظر داشته باشد؟ البته یک هنرمند متخصص امور دینی نیست اما افراد دیگر هم متخصص تئاتر نیستند که درباره آن حرف بزنند. دفاع مقدس برگرفته از فرهنگ عاشوراست چون امام حسین (ع) برای جنگ نرفت و تا آخرین لحظه سعی کرد از جنگیدن دور بماند. امام تنها از خود دفاع کرد.

تئاتر دفاع مقدس به دنیا نیامده درگذشت

در ادامه جلسه مهدی متولیان؛ مدیر مرکز مطالعات و رصد بنیاد روایت هم در سخنانی اظهار کرد: در طول چهار دهه گذشته تئاتر دفاع مقدس همانند فرزند نارسی است که به دنیا نیامده، مرده است، البته ما تئاتر جنگ داریم اما این آثار ربطی به دفاع مقدس ندارد. مفهوم عقیده و دین به آن شکلی که در فرهنگ ایرانی وجود دارد خیلی متفاوت است با دیگر جوامع، چون در دیگر جوامع مفهوم دفاع به معنای دفاع از ناموس و وطن است ولی در دفاع مقدس این تنها یک بخش را دربرمی‌گیرد. بخش اصلی دفاع مقدس به دفاع از عقیده و باور مربوط می‌شود که شکلی کاملاً انسانی به خود می‌گیرد.

وی با بیان اینکه انقلاب اسلامی در جهان نوع دیگری از حیات انسانی را معرفی کرد، گفت: متأسفانه تعریفی که از حماسه در کشورمان وجود دارد درست نیست. برای مثال به گل زدن یک فوتبالیست، حماسه می‌گویند و به ایثار یک رزمنده نیز حماسه! آیا این دو شکل با هم برابر است؟ لازم به ذکر است وقتی می‌گویم ما در حوزه دفاع مقدس موفق نبودیم به این معنا نیست که کاری در این حوزه تولید نشده زیرا هر ساله کارهای خوبی هم ساخته می‌شوند اما این آثار جریان‌ساز نبودند بلکه جزئی در مقابل کل بوده‌اند که نتوانستند جریان‌سازی داشته باشند.

وی با دفاع از تقسیم‌بندی خودی و غیرخودی بیان کرد: یک عده مفهوم دفاع مقدس را قبول دارند و نه دیگر نه، پس چرا باید دسته‌بندی خودی و غیرخودی را منطقی ندانیم؟ نقد دیگر من به مدیران است. از نگاه من مدیران فرهنگی در چهار دهه گذشته عملکرد فرهنگی نداشتند، بلکه مدیرانی سیاسی بودند که با برنامه‌ریزی‌هایشان اشتباهات بزرگی را در این حوزه رقم زده‌اند.

متولیان ارزیابی خود را از ۱۴ تئاتر دفاع مقدس را چنین توصیف کرد: در دهه شصت کارها شکلی تجربی دارند. جوایزی که به آثار این دوره داده شده گواه این امر است. در دهه هفتاد، دفاع مقدس شکل بهتری به خود می‌گیرد اما در این دوره تئاتر منتقد جنگ نیز به وجود می‌آید. در همین زمان تئاتر دفاع مقدس از دست اهالی این حوزه خارج شده و بر عهده کسانی گذاشته می‌شود که زیستی با دفاع مقدس نداشتند.

رویکردی که باعث ایجاد تفرقه شد

 محمودرضا رحیمی؛ استاد دانشگاه به عنوان آخرین سخنران این نشست بیان کرد: دوره اول تئاتر بعدازانقلاب به سال‌های شصت مربوط می‌شود که در آن کارهای مهیجی تولید می‌شد. در این دوره هم تماشاگر معتقد بود هم هنرمند. در این سال‌ها آثار بسیار خوبی ساخته شدند، چون هیچ‌کس به فکر مرزبندی نبود. در دهه ۶۰ اولین جشنواره تئاتری که برگزار شد «لاله‌های سرخ» اندیمشک بود. دوره دوم به سال‌های سازندگی مربوط می‌شود. من از دوران سازندگی به عنوان  دوران روابط جشنواره‌ها و همچنین رقابت نهادها برای گرفتن امتیاز از یکدیگر نام می‌برم! رویکردی که باعث ایجاد تفرقه شد. در دوره سوم شاهد رواج ممیزی زیاد هستیم. در نهایت در دهه نود، نسلی پرورش می‌یابد که می‌خواهد نگاه‌های تازه به جنگ و دفاع مقدس داشته باشند.