انتساب «صلح با معاویه» به امام حسن(ع) جفا در حق ایشان است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین حمیدرضا مطهری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، دهم مهرماه در نشست علمی «گروه‌ها و جریانات سیاسی اجتماعی دوران امام حسن مجتبی(ع)»، گفت: یکی از مظلومیت‌هایی که به امام مجتبی(ع) نسبت داده شده، انتساب صلح به ایشان است. ایشان واقعا دنبال صلح با معاویه نبود، بلکه نامه به معاویه نوشتند و از او خواستند که به حکومت امام(ع) گردن بگذارد، اما او زیر بار نرفت.

وی افزود: دلیل دیگر بر عدم تمایل امام(ع) به صلح با معاویه این بود که برخی جاسوسان معاویه در قلمرو حکومت امام دستگیر شدند و امام آنها را مجازات کردند، ضمن اینکه امام(ع) تصمیم به جنگ با معاویه گرفتند و قصد داشتند با نیروی نظامی او را مجبور به پذیرش حکومت کنند. بنابراین واژه صلح امام حسن(ع) با معاویه واژه درستی نیست و باید از تعبیر صلح اجباری استفاده کنیم.

مطهری تصریح کرد: به فرموده خود امام(ع) در این صلح خیری وجود ندارد. معاویه به امام(ع) قول داد که هر شرطی در عهدنامه باشد می‌پذیرد، اما باز هم امام(ع) پذیرش عهدنامه صلح را مشروط بر نظر کوفیان کردند و چون سخن آنها مبنی بر خسته شدن از جنگ را شنیدند، مجبور شدند صلح را بپذیرند و معاویه هم با وجود تعهداتی که داده بود، به مفاد صلح‌نامه عمل نکرد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به گروه‌های حاضر در لشکر امام حسن(ع)، تصریح کرد: یک گروه از سپاهیان امام مجتبی(ع)، شیعیان بودند که البته همه آنها هم شیعه اعتقادی نبودند و گروه اندک شیعه واقعی هم در اقلیت بودند، لذا امام(ع) برای حفظ جان ایشان مجبور به صلح شدند. گروه دیگر سپاهیان امام(ع) خوارجی بودند که در جنگ با امام علی(ع) حضور داشتند و نهایتاً ایشان را شهید کردند؛ حضور اینها در سپاه امام(ع) به خاطر بغض و دشمنی با معاویه بود، نه به خاطر حمایت از امام(ع). اینها وقتی شایعه صلح را شنیدند، حکم تکفیر برای امام صادر کردند و به ایشان حمله‌ور شدند و قصد داشتند ایشان را شهید کنند، اما نتوانستند و امام(ع) مجروح شدند.

استاد تاریخ اسلام حوزه علمیه گفت: در عصر امام مجتبی(ع)، عده زیادی از پیروان سران قبائل حضور داشتند و وقتی رئیس قبیله از سپاه امام(ع) جدا می‌شد، پیروان آنها هم انگیزه برای ماندن نداشتند. پیامبر(ص) بعد از فتح مکه تلاش کردند تا این سنت جاهلی را از بین ببرند ولی مع الاسف این مسئله وجود داشت. در جریان مسلم بن عقیل هم مسئله قبیله‌گرایی را شاهد بودیم.

وی افزود: عبیدالله بن عباس که پسر عموی امام مجتبی(ع) بود، وقتی از لشکر ایشان جدا شد، دوسوم سپاه امام(ع) یعنی هشت هزار نفر از امام(ع) جدا شدند و ضربه سنگینی بر لشکر امام(ع) وارد شد. گروه دیگری هم که در لشکر امام حضور داشتند، پیروان بنی امیه و طرفداران عثمان بودند که عمدتاً در بصره ساکن شده بودند و شاید همین‌ها بودند که به معاویه نامه نوشتند و گفتند حاضرند امام(ع) را دست بسته تحویل او بدهند.

مطهری بیان کرد: وقتی امام(ع) در مدائن بودند، نمایندگانی از طرف معاویه به حضور ایشان رسیدند، اما دقیقاً نمی‌توان فهمید که چه مطالبی بین آنها رد و بدل شده است، گرچه برخی گفته‌اند مذاکره برای صلح بوده است، اما چون ناقلان این روایت، طرفداران بنی امیه هستند، نمی‌توان به نقل آنها اعتماد کرد؛ البته اینها وقتی از مقر امام(ع) خارج شدند، شایعه کردند که امام(ع) صلح را پذیرفته‌اند، در حالی که این طور نبود و متعاقب آن خوارج به امام(ع) حمله بردند تا ایشان را بکشند.

مطهری گفت: خروج ابن عباس به هر دلیلی از جمله تطمیع، بیشترین ضربه را به سپاه امام مجتبی(ع) زد. البته معاویه قیس بن سعد را نتوانست به هیچ قیمتی همراه خود کند و به امام(ع) وفادار ماند، کما اینکه وی در دوره امام علی(ع) هم دست از یاری امام(ع) برنداشت و نسل و نوادگان او هم در دوره‌های بعد جزء ارادتمندان به اهل بیت(ع) باقی ماندند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار کرد: علی ای حال با رفتن ابن عباس، طرفداران امام(ع) 4 هزار نفر شدند و از طرفی امام مجتبی(ع) مجروح هم بودند، با این حال ایشان پذیرش صلح را منوط به مشورت با کوفیان کردند، بنابراین امام با حالت مجروح و بهم ریختگی سپاه باز زیربار صلح نرفتند و از کوفیان مشورت خواستند و به مردم تأکید کردند معاویه پیشنهاد صلحی را داده که خیری در آن نیست (از همین تعبیر درمی‌یابیم که امام(ع) باز تمایلی به صلح نداشتند) و از مردم کوفه خواستند که برای جنگ با معاویه بپاخیزند، ولی آنها تمایلی نشان ندادند، لذا صلح تحمیل شد.

وی افزود: البته کوفیان در دوره امام علی(ع) و امام مجتبی(ع) از ایشان حمایت کردند، اما سستی‌های مقطعی آنان حوادث بدی را ایجاد کرد؛ در اینجا اگر امام علی(ع) هم بودند مجبور می‌شدند صلح را بپذیرند کما اینکه حکمیت را پذیرفتند.