خلق نبوی در پیروی از ارزش‌های قرآنی حاصل می‌شود

به گزارش خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلین محمد‌علی رضایی‌اصفهانی، محقق و نویسنده در آیین اختتامیه مرحله نهایی بیست‌ویکمین دوره مسابقات قرآن کریم کارکنان و خانواده‌های شاغل ارتش که امروز، اول آبان‌ماه در ستاد نزاجا برگزار شد، طی سخنانی گفت: افتخار می‌کنم که خدمت اشراف امت هستم که در کلام نبوی آمده است «اشراف امتی حمله القرآن و اصحاب اللیل».

وی با اشاره به اینکه سخنانش را در چهار محور پیامبر اکرم(ص)، وحدت، مراحل استفاده از قرآن و جایگاه حاملان و بانوان قرآنی خواهد داشت، افزود: در آیه 21، سوره احزاب آمده است «لَكُم فی رَسولِ اللَّهِ أُسوَةٌ حَسَنَة» و در ادامه آمده است «لِمَنْ کانَ يَرْجُوا اللَّهَ وَ الْيَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثيراً» افرادی که به خداوند و روز قیامت امید داشته باشند و افرادی که ذکر کثیر داشته باشند (که یکی از مصادیق آن خود قرآن کریم است).

رضایی‌اصفهانی با اشاره به آیه چهارم سوره قلم «وَ اِنَّکَ لَعَلَی‌ٰ خُلُقٍ عَظیم»، گفت: فردی به پیامبر(ص) می‌گوید عظیم که خودش اعظم و اکبر کل شی است و نکته جالب اینکه خدایی که کهکشان و آسمان‌ها و زمین را آفریده است، درباره پیامبرش(ص) چنین می‌گوید.

این پژوهشگر قرآنی اظهار کرد: اگر اخلاق نبوی می‌خواهید، قرآن بخوانید و دستورات قرآن را انجام دهید و ارزش‌های قرآن چون ایمان، جهاد، بصیرت را در خود پیاده کنید تا خلقتان نبوی شود. پیامبر(ص) الگوی کامل بود، چون با قرآن بود، لذا بزرگان چون فیض کاشانی این مطلب را گفته‌اند که «خداوند پیامبر را با قرآن آداب آموخت و سپس فرمود: «اِنَّکَ لَعَلَی‌ٰ خُلُقٍ عَظیم». احادیث پیامبر(ص) نیز مشابه این موضوع است، اما اخلاق پیامبر(ص) گاهی شامل بخش فردی چون صورت ظاهری، خندیدن و غذا خوردن و سکوت و کلامشان و ... است که علامه طباطبایی در کتاب سنن النبی(ص) تمام اخلاق و رفتار شخصی پیامبر(ص) را جمع کرده است و گاهی نیز اخلاق اجتماعی پیامبر چون معاشرت با دیگران(خوش‌خلقی و جذابیت و رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ)، اخلاق سیاسی (عزت‌مداری و أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ)، اخلاق نظامی(عفو و گذشت در حال قدرت) و ... مطرح است.

وی با اشاره به اینکه خداوند در توصیف پیامبر(ص) فرموده است «أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ» ادامه داد: یعنی در برابر دشمن، محکم می‌ایستاد و در بین خود (مسلمانان) مهربان بود که نمونه آن ارتش جمهوری اسلامی ایران و مقام معظم رهبری است که در مقابل آمریکا، اسرائیل و ... با قاطعیت می‌ایستد و با مسلمانان با مهربانی برخورد و از آنها حمایت و دفاع می‌کند. سران عربستان را می‌بینید که «أَشِدَّاءُ عَلَى الیمن رُحَمَاءُ مع اسرائیل و آمریکا» هستند، دقیقاً خلاف اخلاق پیامبر لذا این ملاک خوبی است که فردی اخلاقش نبوی است که أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ باشد.

عضو هيئت علمی جامعةالمصطفی با اشاره به اینکه پیامبر(ص) از محورهای وحدت است، گفت: همانطور که در آیه 103 سوره مبارکه آل‌عمران آمده است «وَاعتَصِموا بِحَبلِ اللَّهِ جَميعًا وَلا تَفَرَّقوا». در احادیث آمده است مراد از این حبل الهی، ارتباط برقرار کردن با خدا و عدم داشتن تفرقه است. قرآن کریم، پیامبر اکرم(ص) و امام علی(ع)(که متفق همه مذهب اسلامی است) و محبت اهل‌بیت(ع) است. حداقل دو نفر از بزرگان مذهب اسلامی نزد امام صادق(ع) و جزو چهار هزار شاگرد امام صادق(ع) هستند و لذا از ایشان حدیث نقل می‌کنند.

وی با تأکید بر اینکه باید به محورهای وحدت توجه داشته باشیم، افزود: مراقب باشیم نه در محیط جامعه و نه در محیط ارتش، مسئله تفرقه‌انگیز مطرح نشود که به مانند سم است و موجب متلاش شدن و ضعف و ذلت است.

مؤسس مركز پژوهشی قرآنی كشور درباره استفاده از قرآن، یکی از محورهای وحدت، حدود چهل مرحله گفته شده است که در کتاب مراحل انس با قرآن بیان شده است، گفت: مؤانست با قرآن از نگاه و نظر به قرآن آغاز می‌شود و با قرائت قرآن، حفظ، تفکر و تعقل، تدبر، ترجمه و عمل به قرآن ادامه پیدا می‌کند. می‌خواهم بیان کنم که تنها به حفظ قرآن نپردازید این گام اول است چنانکه پیامبر(ص) فرمود: «اَشرافُ امتی حملة القرآن وَ اصحاب اللیل»، اصحاب‌اللیل را برخی گفته‌اند مراد افرادی هستند که نماز شب می‌خوانند، اما اصحاب اللیل لفظ اعم است و حافظان امنیت در شب نیز هست تا ملت در امنیت باشد و اینها نیز اشراف امت هستند. بنابر این می‌توان گفت اصحاب اللیل شامل طیف وسیعی از مرزداران جهان اسلام که شب‌ها بیدار هستند و از امنیت مردم محافظت می‌کنند و نگاه بیدارشون دشمن را به هراس می‌اندازد که اگر در کنار آن ذکر خدا را بگوید، نماز بخواند و قرآن بخواند، آن هنگام عبادت در عبادت خواهد بود. نکته دوم حاملان قرآن هستند که برخی گفته‌اند مراد این است که قرآن کریم را همراه خود داشته باشیم، اما ظاهرا بحث عمق دارد بلکه حفظ قرآن و حمل قرآن در ذهن که موجب نورانیت می‌شود و موجب می‌شود انسان معنویت پیدا کند، یکی از مصادیق حاملان قرآن هستند.

حجت‌الاسلام رضایی‌اصفهانی با اشاره به اینکه عاملان قرآن یعنی افرادی که قرآن را می‌خوانند، حفظ می‌کنند و عمل نیز می‌کنند، چنانکه در سوره جمعه آمده است «مَثَلُ الَّذِينَ حُمِّلُوا التَّوْرَاةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوهَا كَمَثَلِ الْحِمَارِ يَحْمِلُ أَسْفَارًا» و این آیه درباره یهود است، اما یک مسئله کلی را بیان می‌کند که اگر قرآن را خواندید، باید به آن عمل کنید، کما اینکه در سوره صف آمده است «لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ».

وی ادامه داد: حفظ قرآن که روشن است چنانکه از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است «خداوند فردی که حفظ قرآن کند، به اندازه‌ای برای او احترام قائل است که آن جایگاه و ذهن در آتش سوخته نمی‌شود و اهل دوزخ نخواهد شد». اما مراتب بالاتر آن نیز هست، اینکه انسان تنها استفاده‌اش تنها خواندن از قرآن نباشد، بلکه تفکر نیز کند، یکی از مراحل استفاده از قرآن تفکر است، چنانکه در آیه 44 سوره مبارکه نحل آمده است. مشابه این تعبیر را درباره تعقل دارد، چنانکه در سوره یوسف، آیه 2 آمده است «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ».

این پژوهشگر قرآنی اضافه کرد: قرآن زمینه‌ساز تعقل ماست و در جای دیگر آمده، قرآن نازل شده است برای اینکه در آن تدبر کنید «كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ...». مفسران می‌گویند این سه با هم تفاوت دارد. تفکر در قرآن یعنی ریشه کردن در جزئیات و مقدمات، تعقل در قرآن یعنی اندیشه در کلیات و اصول حاکم بر مباحث قرآنی و تدبر در قرآن یعنی اندیشه در آثار و پیامدها و عاقبت.

وی با تأکید بر اینکه قرآن برای رشد اخلاقی بشر آمده است، گفت: طبق این سه آیه، هدف نزول، رشد اخلاقی بشر است. بنابر این تنها به حفظ و قرائت اکتفا نکنیم، بلکه به بالاتر از آن نیز بی‌اندیشیم. یکی از بانوان شاخص که یک دوره تفسیر کامل نوشته است، بانو امین اصفهان است. ایشان یک دوره کامل تفسیر به عنوان مخزن‌العرفان دارد. ایشان کتابی به عنوان تأملات دارد. در آن آمده است «هنگامی که یک صفحه قرآن می‌خواندم، نکاتی به ذهنم می‌رسید که آنها را یادداشت می‌کردم» و بعدها اینها کتاب شد. بنابر این بانوان راه بانو امین اصفهانی را بروند و به سمت تأمل، تدبر، تفکر و تعقل قرآن بروند و به این هم اکتفا نکنند.

رضایی اصفهانی با تأکید بر اینکه حامل قرآن هم باید حافظ قرآن باشد و هم قرآن‌دان شود، تصریح کرد: حامل یکی از معانی‌اش حفظ، عمل و دانستن مطالب قرآنی است، دانستنی که از راه ترجمه و تفسیر تحقق پیدا می‌کند.  بنابر این تفسیر مخزن‌العرفان بانو امین اصفهانی برای بانوان می‌تواند منبع خوبی باشد، کاری که یک بانوی دانشمند انجام داده است و می‌تواند برای ما در جهان اسلام الگو باشد.