فرهنگ اراک؛ زیر تیغ بی‌مهری/ جای کربلایی ساروقی در هفته فرهنگی خالی بود
پرونده هفته فرهنگی اراک با تمام تلاش‌ها از سوی شهرداری و شورای شهر بسته شد، اما برای سال‌های آینده بهتر است از ظرفیت دستگاه‌ها استفاده و این هفته مشارکتی برگزار شود.
اراک، شهری با جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی حتی بین مردمان خود نیز غریب و ناشناخته است. این شهرستان و البته دیگر شهرستان‌های استان مرکزی نزدیک به یک چهارم مفاخر کشور را در دل خود جای داده است و از این نظر بر تارک افتخارات ایران اسلامی می‌درخشند. بعد صنعتی این شهر همچون هپکو، واگن پارس، آذراب، کابل‌سازی، آلومینیوم و ... را نباید از نظرها دور نگه داشت که متأسفانه در سال‌های اخیر شاهد تعطیلی و تعدیل نیروی این صنایع بودیم. از این رو نام‌گذاری هفته‌ای تحت عنوان هفته فرهنگی اراک اقدامی نو و اثرگذار به نظر می‌رسد که باید از این زمان طلایی بهترین بهره را برد.
این شهر مهد مفاخر و مشاهیر بزرگ دینی همچون آقانورالدین عراقی، شیخ ملافتحعلی سلطان‌آبادی، آیت‌الله اراکی و حائری‌ها است که با جوشش انقلابی خود سهم بسیاری در کمک به امام راحل برای تغییر نظام از شاهنشاهی به اسلامی داشتند، اما متأسفانه معرفی این مشاهیر کمتر مورد توجه است و هفته فرهنگی اراک فرصت خوبی بود تا این مفاخر دینی به بهترین شکل معرفی شوند. نیک می‌دانیم معرفی این چهره‌های دینی فقط برای علما و جامعه روحانیت شناخته شده و نسل جوان از شناخت و آگاهی از سبک و شیوه زندگی آنان محروم هستند و عملاً هم گروه یا فردی قرار نیست این بار سنگین را بر دوش کشد. درست است که امام راحل زاده اراک نیستند، اما ایشان از بزرگان کم‌نظیر و یا بی‌نظیر جهان اسلام هستند و شایسته بود در هفته فرهنگی اراک با روشی جذاب و به‌روز مورد توجه قرار گیرد. سهم کودکان و نوجوانان نیز از شناخت مفاخر شهرشان تقریباً صفر بود.
در کنار مفاخر دینی، علما و روحانیون، معرفی واقفانی بنام که شهره برخی از آنان به دیگر کشورها همچون عراق نیز رسیده است و مردم آن دیار از وقف او متنعم هستند از دیگر مواردی است که باید در هفته فرهنگی به صورت جدی به آن پرداخته می‌شد. در روزگاری که به واسطه بروز مشکلات و شاید عدم اطمینان مردم به اوقاف شاهد وقف‌های کمتری هستیم، معرفی واقفان بزرگی همچون آیت‌الله محسن اراکی یکی از بزرگ‌ترین روحانیون مشروطه، سلطان حمید میرزا معروف به فرمان‌فرما، سیدرضا شکرایی و موقوفات مستوفی خالی از لطف نبود. مردم با اثرات مانای وقف آشنا نیستند و به دلیل عدم آگاهی از انجام این فریضه و سنت الهی سرباز می‌زنند.
امامزاده واجب‌التعظیم محمدعابد(ع) برادر امام رضا(ع) در چند کیلومتری اراک قرار دارد، با استناد به مطالبه مقام معظم رهبری مبنی بر تبدیل بقاع متبرکه به قطب فرهنگی، این امامزاده با توجه به ظرفیت و موقعیت مکانی می‌توانست در این هفته مورد اهمیت واقع شود که متأسفانه در هفته اراک مورد بی‌مهری مسئولان و متولیان امر قرار گرفت. معرفی مساجد مهم شهر، معرفی چهره‌های مهم فرهنگی و هنری همچون تعزیه‌خوانان، کارگردانان مذهبی و ... نیز از دیگر مواردی است که خاک بی‌مهری بر چهره آنان نشست. بهتر است به جای اجرای برنامه‌های بدون خروجی که اثری بر اشاعه فرهنگ مردم این دیار ندارد با استفاده از کارشناسان اهل فن و الهام‌گیری از دیگر استان‌ها به موضوع فرهنگ تخصصی پرداخته می‌شد و این طرح‌ها نیز تا هفته فرهنگی سال دیگر به اشکال مختلف تکرار می‌شد.
از همه گفتیم و به کربلایی کاظم ساروقی، اعجوبه قرن و حافظ کل قرآن رسیدیم. کربلایی کاظم انسانی بی‌سواد است که با عنایت خداوند متعال در امامزاده 72 تن ساروق مفتخر به درجه حفظ کل شد، بسیار دردآور است که در برنامه‌های فرهنگی پرداختن به این شخصیت بی‌نظیر جهان اسلام کم‌ترین توجهی نمی‌شود. برخی شخصیت‌ها نظیر کربلایی کاظم مورد تأیید علما و جامعه روحانی زمان خود و حتی مقام معظم رهبری است و هیچ توجیهی برای نپرداختن به این مهم نمی‌توان یافت. حق نوجوانان و جوانان امروزی است که با شخصیت‌های قرآنی شهر خود آشنا شوند و این شناخت‌ها باید سینه به سینه به نسل‌های بعد منتقل شود. امسال هفته فرهنگی را قدر ندانسته از دست دادیم و امید است برای سال آینده برنامه‌ها با خروجی بهتری همراه باشد تا گرد فراموشی بر آن ننشیند.
برنامه‌های هفته فرهنگی اراک از 28 مهرماه همزمان با صدارت امیرکبیر آغاز و تا 4 آبان‌ماه ادامه داشت، اما متأسفانه آنچه کمتر مورد توجه است قدمت تاریخی و فرهنگ این دیار بود و فقط به برنامه‌های کلیشه‌ای و بدون خروجی بسنده شد. تا چه زمان باید نشست و فرصت‌ها را یکی پس از دیگری به امید برگزاری برنامه‌ای قوی از دست داد. این فرصت طلایی با اجرای برنامه‌های تلویزیونی، پخش کلیپ یا استقرار ماکتی تحت عنوان «محله قلعه» در پیاده‌راه امیرکبیر، چند مسابقه ورزشی، راه‌اندازی کارناوال عروسکی، جشنواره غذا و برنامه‌هایی از این دست گذشت که خروجی قابل توجهی هم نداشت و نگاه شهروندان اراکی را به هفته‌ای دیگر در سال 1401 به انتظار گذاشت.
درست است که هفته فرهنگی با مدیریت شهرداری و شورای شهر اراک برگزار شد، اما بهتر بود برای برگزاری برنامه‌های قوی و گرفتن طرح و نظر از ظرفیت سایر دستگاه‌ها نیز استفاده می‌شد، البته برخی دستگاه‌ها همچون بنیاد شهید برای برگزاری گلباران گلزار مطهر شهدا سهیم بود، اما متأسفانه برنامه‌ای قوی برای معرفی شهدای شاخص همچون شهدای قرآنی و ... صورت نگرفت و این برنامه فقط به سخنرانی کوتاه فرماندار، اجرای سرود و تقدیر و در نهایت گلباران محدود شد. اجرای برنامه‌های بدون خلاقیت مبحث تازه‌ای نیست، چراکه نام‌گذاری روزهای این هفته با تدوین برنامه‌های مختص به همان روز هیچ‌گونه سنخیتی ندارد. به طور مثال روز چهارم از این هفته به نام «اراک شهر عالمان و مهد فرزانگان» نام‌گذاری شده بود که برنامه‌های پیش‌بینی شده در این روز خاص و مهم بدین شرح است: «جشنواره فتیر، برنامه‌های فرهنگی در پیاده‌راه امیرکبیر، جشن روز اراک، تجلیل از مفاخر و بزرگان، ورزشکاران و خانواده شهدا، کارناوال عروسکی، برنامه شبانه تلویزیون، پخش کلیپ مستند و جشنواره غذا».
متأسفانه در هیچ‌یک از روزهای هفته برنامه‌های قرآنی جایگاهی نداشت و با وجود اینکه رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر اراک خود از نام‌آشنایان حوزه قرآنی است، اما تدبیری برای فعالیت‌های این حوزه اندیشیده نشده بود و انتظار از این مجموعه بیش از برنامه‌های اجرایی بود و جامعه قرآنی نیز از این امر گلایه‌مند بودند. محتواسازی یکی از مهم‌ترین ارکانی است که در هفته فرهنگی باید به آن توجه شود و کمتر محتواسازی و جریان‌سازی فرهنگی را در برنامه‌ها شاهد بودیم.
برای ارزیابی میزان رضایت مردم و تعدادی از غرفه‌داران محله قلعه، خبرنگار ایکنا گفت‌و‌گویی انجام داده است که در ادامه می‌خوانید:
ضرورت ایجاد نشاط اجتماعی در برنامه‌های فرهنگی
زهرا نظام‌آبادی، کارآفرین و تولیدکننده سمنو در اراک، ضمن قدردانی از مجموعه شهرداری و شورا، اظهار کرد: معرفی محصولات و سوغات این شهرستان به مردم فقط یک بعد از ابعاد فرهنگ‌سازی است، معرفی سوغات خوب است، اما قطعاً کافی نیست و برای نهادینه شدن و شناساندن فرهنگ اراک باید اقدامات دیگری نیز در کنار معرفی محصولات انجام داد.
وی استقبال مردم از برنامه‌های برگزار شده در پیاده‌راه امیرکبیر را خوب توصیف کرد و گفت: ایجاد نشاط اجتماعی باید در دستور کار مسئولان فرهنگی قرار گیرد، در قالب برنامه‌های متنوع می‌توان هم مردم را شاد کرد و هم فرهنگ اراک را معرفی کرد، اما متأسفانه به نظر می‌رسد کمتر به این امر توجه می‌شود.
شیرین‌آبادی وجود کارآفرینان در غرفه‌های هفته فرهنگی اراک را گامی به سوی معرفی هرچه بیشتر آنان به مردم دانست و اظهار کرد: جای خالی احیای سنت و فرهنگ اراک احساس می‌شود و هفته فرهنگی زمان مناسبی است تا به این امور در ابعاد مختلف پرداخته شود.
جوانان علاقه‌ای به مشاغل سنتی ندارند
علی ملکی، فعال در حوزه پخت فتیر سنتی و کَسمه، بیان کرد: تقریباً 35 سال در این حرفه مشغول به کار هستم و متأسفانه به دلیل نبود حمایت و اعتبار برای بزرگ شدن کارگاه جوانان علاقه‌ای برای ادامه این‌گونه مشاغل ندارند. باید قبول کنیم که شهروندان با فرهنگ و پیشینه این شهر آشنا نیستند و برگزاری جشنواره‌های متعدد به معرفی آثار تاریخی، مفاخر، مشاهیر و ... کمک می‌کند. برای آگاهی مردم با فرهنگ اجداد و نیاکان خود باید دغدغه ایجاد کرد، اگر دغدغه وجود نداشته باشد برگزاری این جشنواره‌ها فقط به خرید و گرفتن قیمت محدود می‌شود.
وی با اشاره به بی‌توجهی مسئولان استان به صنایع دستی و محصولات سنتی اراک، ادامه داد: اولویت فرهنگ شهری خارج ازدستورکار مسئولان است و فقط در ظاهر سخن از فرهنگ و سنت‌ها است، اگر صاحبان کارگاه‌های سنتی مورد حمایت قرار نگیرند و نتوانند مجموعه خود را تأمین کنند مجبور به مکانیزه کردن کارگاه هستند و این امر نیز از کیفیت کار می‌کاهد.
معرفی مشاهیر در دستور کار مسئولان باشد
بهرام سعیدی، کارشناس مباحث فرهنگی، اظهار کرد: این جشنواره‌ها اگر به صورت درستی برگزار شود، قطعاً خروجی خوبی خواهد داشت. فرهنگ فقط شامل سوغات و محصولات فرهنگی نمی‌شود، بلکه فرهنگ ریشه در اصالت منطقه دارد و با تحقیق در مورد پیشینه اجداد متوجه سنت‌ها خواهیم شد. به‌طور مثال شیره انگور مخصوص هزاوه است، اما مردم در مورد قدمت آن چیزی نمی‌دانند. متأسفانه اغلب مردم، اراک را شهری صنعتی دانسته و با فرهنگ و قدمت آن آشنایی ندارند، این شهر دارای مشاهیر و مفاخر بنامی است که مورد بی‌مهری قرار گرفته و معرفی نشدند و لازم است مسئولان فرهنگی به این امور بیشتر پرداخته شود. حتی بسیاری از مردم اطلاعی ندارند امیرکبیر در کربلا مدفون است و این امر نشان از ضعف و کم‌کاری مسئولان دارد. از این رو باید اجرای برنامه‌های بدون خروجی را کنار گذاشت و به نهادینه شدن فرهنگ درست اقدام کرد.
سعیدی ضرورت فرهنگ‌سازی ویژه خود فرهنگ را مورد تأکید قرارداد و افزود: متأسفانه گسترش فرهنگ نیز فرهنگ‌سازی نشده است. فرهنگ فقط پرداختن به جنبه‌های نمایشی نیست، چراکه بزرگ‌ترین و مهم‌ترین اولویت زندگی انسان‌ها است. لازم است برای فرهنگ‌سازی برنامه‌های مدون و پیوسته در نظر گرفته شود.
اجرای برنامه‌ها در حد ظاهر باقی مانده است
مجتبی قائم‌مقامی، بازنشسته آموزش و پرورش، نیز به خبرنگار ایکنا گفت: جهان‌بانو قائم‌مقامی، مادر بزرگ پدری بنده دختر قائم‌مقام وزیر بود و با فرهنگ اراک بیگانه نیستم. در 72 سالی که از خدا عمر گرفتم تهیه بسیاری از سوغات این شهر و روستای هزاوه را به چشم دیده‌ام، اما متأسفانه این فرهنگ‌ها و سنن از بین رفته است و با برگزاری چنین جشنواره‌ای سنن ناب اراکی‌ها باز نمی‌گردد. حتی سوغات دست‌خوش تقلب شده است و صداقت در تهیه محصولات از بین رفته است.
وی ضرورت احیای سنت‌های قدیمی را خواستار شد و افزود: اجرای برنامه‌ها بیشتر در حد ظاهرسازی باقی مانده است. تعزیه‌خوانی یکی از سنت‌های زیبای این شهر است، اما متأسفانه این امر نیز دست‌خوش تغییرات شده است. نهادینه کردن فرهنگ‌های فراموش شده کاری بسیار سخت است، افرادی باید در مسند مسئول قرار گیرند که برای میراث این شهر، استان و کشور دلسوز باشند.
هفته فرهنگی به اجرای برنامه‌های تکراری خلاصه نشود
زینب‌السادات میرحسینی، کارشناس ارشد روانشناسی و خانه‌دار، نیز در خصوص برگزاری هفته فرهنگی اراک، گفت: انجام این طرح فی‌نفسه عالی است، اما نباید این هفته را به اجرای برنامه‌های تکراری خلاصه کرد، اگر قرار است هفته‌ای فرهنگی باشد باید به تمامی ابعاد فرهنگ توجه شود، تا جایی‌که برنامه‌های این هفته را دنبال کردم خروجی مناسبی ندیدم.
پرونده هفته فرهنگی اراک با تمام تلاش‌ها از سوی شهرداری و شورای شهر بسته شد و جا دارد به این مجموعه خسته نباشید بگوییم که جای خالی این هفته را در تقویم تاریخی این شهر پر کردند، اما برای سال‌های آینده بهتر است از ظرفیت دستگاه‌ها استفاده و این هفته مشارکتی برگزار شود. لازم است ماه‌ها قبل از برگزاری هفته فرهنگی اراک فراخوانی به دانش‌آموزان و دانشجویان و حتی اساتید دانشگاه و حوزه با محوریت پژوهش در مورد شخصیت‌های مهم این شهر اعلام و مورد داوری قرار گیرد و به نفرات برتر جوایزی اهدا شود. اصحاب رسانه نیز می‌توانند در این هفته نقش پررنگ‌تری داشته باشند و فعالیت آنان فقط به حضور فیزیکی در مراسم محدود نشود. امید است سال آینده شاهد برنامه‌های بهتر و وقوی‌تری باشیم.
انتهای پیام
