با خادمان فرهنگی ایران - ۸/ علی‌اکبر والایی
نویسنده‌ای با سبک و سیاق جلال آل‌احمد
کامران پارسی‌نژاد از منتقدان ادبی کشورمان در یادداشتی درباره علی‌اکبر والایی معتقد است: تاریخ قادر به ثبت تمام حقایق و رویداد‌ها نیست و بخشی از رویداد‌های مهم را ادبیات داستانی می‌تواند ثبت کند. به همین دلیل داستان‌های گروه سنی بزرگسال والایی با سبک و سیاق داستان‌نویسی جلال شبیه می‌شود.
به گزارش خبرنگار ایکنا، کامران پارسی‌نژاد، نویسنده و منتقد ادبی در ادامه سلسله یادداشت‌های خود با عنوان «با خادمان فرهنگی ایران» به بررسی آثار و فعالیت‌های علی‌اکبر والایی نویسنده پیشکسوت و توانای کشورمان در عرصه داستان‌نویسی پرداخته است. یادداشت‌های پیشین به نویسندگان و فعالان فرهنگی همچون حسین قرایی، یوسف قوجق، مجتبی رحماندوست، مهدی حجوانی، راضیه تجار، محسن مؤمنی شریف و محمد حنیف اختصاص یافته بود. یادداشت پارسی‌نژاد درباره علی‌اکبر والایی از نظر مخاطبان می‌گذرد.علی اکبر والایی، متولد ۱۳۴۴، هنر داستان‌نویسی در حوزه نوجوان و بزرگسال را به صورت حرفه‌ای از سال ۱۳۶۴ آغاز کرد. یکسال بعد والایی به فعالیت در برنامه ظهر جمعه رادیو پرداخت. وی پیش از این در آموزش و پرورش در نقش مربی هنری به قصه‌گویی و تدریس داستان و نمایشنامه می‌پرداخت. والایی به مدت دوازده سال ضمن بروز وقفه‌هایی، به کار نوشتن داستان در این برنامه مشغول بود. همزمان با داستان‌نویسی، خلق سی‌صد نمایشنامه برای رادیو در همان دوران شگفت‌انگیز است و علاقه و توانمندی والایی را در این وادی می‌رساند. از ویژگی‌های بارز والایی خلق آثار داستانی منطبق با حال و هوا و فضای فکری دو گروه سنی متفاوت نوجوان و بزرگسال است. تعداد آثار منتشر شده در این گستره آنقدر چشمگیر است که نتوان والایی را صرفاً جزء گروه نویسندگان نوجوان یا بزرگسال به صورت مجزا در نظر گرفت.
وی آثار گروه سنی نوجوان خود را معمولاً پیش از انتشار در نشریه‌هایی، چون رشد، سوره نوجوان، سروش نوجوان و آینده‌سازان منتشر می‌کرد. آثار والایی علی‌رغم اینکه کاملاً به قالب و ساختار داستانی پایبند است، دارای مضامین و بن‌مایه‌های دلالت‌گری و مستندسازی است. بی‌شک خلق داستان‌هایی از این دست که نویسنده بر عنصر دلالت‌گری براساس بازنمایی جامعه بومی ایرانی تأکید دارد بسیار حائز اهمیت است چرا که این قبیل آثار ضمن آنکه جذابیت داستانی دارند می‌توانند برای آیندگان در بازشناسی جامعه دوران خاص مفید باشد.
قابل ذکر است که تاریخ، قادر به ثبت تمام حقایق و رویداد‌ها نیست و ادبیات داستانی می‌تواند بخشی از رویداد‌های مهم تاریخی، سیاسی و جامعه‌شناسی را ثبت کند. به همین دلیل داستان‌های گروه سنی بزرگسال او به سبک و سیاق داستان‌نویسی جلال شبیه می‌شود. «خلوت مدیر» برجسته‌ترین رمان والایی شباهت‌هایی از جنبه سبک به «مدیر مدرسه» جلال دارد. توجه به این مسئله ضروری است که جلال باوجود اینکه منتقدان برای او سبک خاصی را در نظر گرفتند، در آثار داستانی‌اش نقایص زیادی دارد و به تناسب نام و آوازه‌اش قوام یافته و عاری از خطا نیست. این در حالی است که آثارعلی‌اکبر والایی دارای قوت و استحکام بیشتری نسبت به داستان‌های جلال دارد. داستان‌های گروه بزرگسال والایی حکایت از این دارد که نویسنده به خوبی می‌تواند در غور اندیشه‌ها، حس‌ها و باور‌های شخصیت‌های داستانی ورود پیدا کند.
او به جامعه و مسائل پیرامون مردم بی‌تفاوت نیست و نگاه کاونده‌ای به مناسبات، فرهنگ و خصلت‌های فردی و درونگرایانه افراد دارد. جدای از مسائل مطروحه، والایی به خوبی در به کارگیری عناصر داستانی، چون کشمکش، شخصیت‌سازی، مضمون، فضا‌سازی و حادثه تبحر خود را نشان داده و میان این گونه سازه‌های داستانی پیوندی اندام‌وار ایجاد کرده است.
در رمان «خلوت مدیر» تعلیق‌های متعدد را از ویژگی‌های اثر می‌توان برشمرد. اگرچه این اثر خیلی حادثه‌محور نیست. اما رویداد‌های شکل گرفته در بستر داستان روان و منسجم پشت سر هم روایت می‌شود. رمان «خلوت مدیر» این ظرفیت را دارد که در مجلدات دیگری ادامه یابد. والایی خود به این مسئله اشاره کرده است که پایان داستان عمداً، باز گذاشته شده تا قابلیت ادامه یافتن داشته باشد. وی می‌گوید: «من طرح سه‌گانه را از ابتدا داشتم و اینگونه نوشتم تا در جلد دوم بتوانم شخصیت‌ها را ادامه بدهم.»
«خلوت مدیر» را می‌توان الگو و شناسنامه داستان‌های رئالیستی دانست که در فضای دبیرستان‌ها و نقش‌آفرین محصلان و دبیران خلق می‌شوند. در این اثر تمام رویداد‌ها و کنش و واکنش شخصیت‌ها براساس اصول و مبانی علت و معلولی رخ می‌دهد. به همین دلیل نقش‌آفرینی شخصیت‌ها در این اثر باورپذیر است و مخاطب به خوبی می‌تواند ضمن غرق شدن در محیط داستانی با شخصیت‌ها رابطه حسی برقرار کند.
از جمله فعالیت‌های والایی می‌توان به مدیریت داخلی مجله سوره نوجوان در سال ۱۳۷۲، عضویت در شورای بررسی کتاب سال سوره نوجوانان، کارشناسی و عضویت در شورای داوری داستان‌های انقلاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان و نیز کارشناسی و داوری کتاب فصل اشاره کرد.
علی‌اکبر والایی توانسته جوایز بسیاری را نصیب خود کند و این نشانه استحکام نظام درونی و بیرونی داستان‌هایش است. از جمله آثار برگزیده او می‌توان به موارد زیر اشاره داشت: مشق خاکی منتخب چهارمین جشنواره کتاب کانون پرورش فکری و رتبه اول کتاب سال ماهنامه سوره نوجوانان، باد در گیسوان آتش کتاب منتخب جشنواره رشد، رسته سنگ‌اندازان کتاب منتخب جشنواره کانون پرورش فکری، اثر برگزیده نخستین همایش فرهنگی تهران_فلسطین و اثر منتخب سازمان بسیج هنرمندان، خلوت معبد اثر منتخب جشنواره رشد و ایستگاه کتاب منتخب جشنواره داستان‌های انقلاب کانون پرورش کودکان و نوجوانان.
برخی آثار مطرح والایی عبارتند از؛ سرزمین خدایان، غریب دریا، دستی از دور، فرزندان صحنه، باد در گیسوان آتش، رسته سنگ‌اندازان، مردی از مدینه فاضله، آوای پرستو‌ها، آن سوی تاریکی، پرستوی سال‌های جنگ، نغمه‌ساز فاراب، علامه مجلسی، نشان سیمرغ، پرنده‌ای که تبعید شد، خلوت معبد، سال‌های ارغوان، ما اختراع کردیم، روزی روزگاری دوستی، ناگهان آن پر رقصان افتاد، خلوت مدیر، راز‌های ننگین یک قرارداد و ایستاده در کمند.
والایی نویسنده کوشا و توانمندی است و بعد از «خلوت مدیر» می‌طلبد تا سه‌گانه مد نظر او هر چه زودتر راهی بازار کتاب شود.
انتهای پیام مطالب مرتبط
