راغبی: ترجمه قرآن ضرورت عقلانی است / دیرباز: مباحث فلسفه زبان به کمک ترجمه قرآن بیاید

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی راغبی، عضو هیئت علمی دانشگاه قم 10 آبان‌ماه در مراسم رونمایی آثار همایش ملی «قرآن و ترجمه» که از سوی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه قم و با همکاری حوزه علمیه و برخی مراکز پژوهشی و حمایت مسئولان دانشگاه قم برگزار شد، با اشاره به نقش ترجمه در رشد و ترویج فرهنگ و معارف قرآن کریم، گفت: با توجه به اینکه دین اسلام جهانی است قرآن هم برای همه بشریت عرضه شده است؛ خداوند در آیه 19 سوره انعام «قُلْ أَيُّ شَيْءٍ أَكْبَرُ شَهَادَةً قُلِ اللَّهُ شَهِيدٌ بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَأُوحِيَ إِلَيَّ هَذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَمَنْ بَلَغَ أَئِنَّكُمْ لَتَشْهَدُونَ أَنَّ مَعَ اللَّهِ آلِهَةً أُخْرَى قُلْ لَا أَشْهَدُ قُلْ إِنَّمَا هُوَ إِلَهٌ وَاحِدٌ وَإِنَّنِي بَرِيءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ؛ بگو گواهى چه كسى از همه برتر است بگو خدا ميان من و شما گواه است و اين قرآن به من وحى شده تا به وسيله آن شما و هر كس را [كه اين پيام به او] برسد هشدار دهم آيا واقعا شما گواهى مى‏‌دهيد كه در جنب خدا خدايان ديگرى است بگو من گواهى نمى‏‌دهم بگو او تنها معبودى يگانه است و بى‏ ترديد من از آنچه شريك [او] قرار مى‏‌دهيد بيزارم» فرموده است که این قرآن بر من وحی شده تا شما را انذاز کنم و همه کسانی که قرآن به آنها می‌رسد.

وی افزود: قرآن به عربی مبین نازل شده و اگر همه انسان‌ها که مخاطب آن هستند، بخواهند از این قرآن بهره ببرند، ناچار باید با زبان خود از آن استفاده کنند و حق همه انسان‌ها است که بتوانند از کلام الهی بهره‌مند شوند. طبیعتا لازم است کسانی که توانایی دارند مفاهیم قرآن را از زبان مبدا به مقصد منتقل کنند و این انتقال مفاهیم جز با زبان ترجمه شده ثمر ندارد.

استاد دانشگاه قم تصریح کرد: بنابراین ترجمه قرآن یک ضرورت عقلی است؛ خداوند در آیه اول سوره فرقان فرموده است: تَبَارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعَالَمِينَ نَذِيرًا؛ قرآن باید برای همه جهانیان نذیر باشد و همه را به فکر روز قیامت و رسیدن به جهان ابدی بیندازد یا در آیه 52 سوره قلم «وَمَا هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ لِلْعَالَمِينَ» فرمود که قرآن ذکر برای همه جهانیان است؛ آیت‌الله خویی در تفسیر البیان فرموده است که فهم قرآن بر همه لازم است و ترجمه به این مسئله کمک می‌کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه قم بیان کرد: کسانی که قصد ترجمه قرآن را دارند باید به دو زبان مبدا و مقصد احاطه کامل داشته باشند به عبارت دیگر رحمانیت خدا اقتضاء دارد که همه مردم به متن قرآن دسترسی داشته باشند و اولین گام برای درک مفاهیم قرآن، ترجمه آن به عنوان یک ضرورت عقلی است واگر کسانی منع ترجمه کرده‌اند ناآگاه بوده و به این مسئله متوجه نبودند؛ درست است که در ترجمه همه مفاهیم و متن قرآن قابلیت انتقال ندارد، ولی نمی‌توان از حداقل‌ها دست کشیده و چشم پوشید.

راغبی با بیان اینکه گسترش مفاهیم قرآن مستلزم آن است که ترجمه به زبان‌های مختلف شکل بگیرد، تصریح کرد: گرچه ترجمه متن، آزاد و تفسیری سه روش برای ترجمه قرآن است، ولی مفاهیم باید به اشکال مختلف به همه مردم منتقل شود. ما وقتی به همه آیات بنگریم، قرآن کتابی نیست که فقط مختص جامعه عرب باشد، بلکه برای همه جهانیان است و باید به آنها برسد.

نقش کلیدی ترجمه در انتقال مفاهیم قرآنی

در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین عسکر دیرباز، رئیس دانشگاه قم در سخنانی با تشکر از همه سخنرانان و ارائه‌دهندگان مقاله از ایران و کشورهای دیگر اسلامی، گفت: قرآن کریم فرموده است که «قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لَا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيرًا؛ بگو اگر انس و جن گرد آيند تا نظير اين قرآن را بياورند مانند آن را نخواهند آورد، هر چند برخى از آنها پشتيبان برخى [ديگر] باشند» قرآن معجزه الهی و کتابی روان، متنوع است و خبر از آینده می‌دهد و بهترین داستان‌ها را دارد و در آن نیازهای اخروی و دنیوی برای همه افراد و همه زمانها را تأمین کرده است.

وی تصریح کرد: ترجمه قرآن می‌تواند بین علاقه‌مندان به قرآن و مشتاقان این کتاب ارتباط برقرار کند لذا نقش اساسی در انتقال مفاهیم قرآن دارد؛ بنابراین اگر به کمک صرف و نحو و بلاغت و مباحث فلسفی درباره زبان و تاثیر تفکر و زبان بر واقعیت سراغ ترجمه برویم، قطعا ارتباط بین قرآن و علاقه‌مندان بیشتر و بهتر خواهد شد.

دیرباز تصریح کرد: امیدوارم قدمی که همکاران بنده برداشته‌اند با مشارکت استادان کشورهای مختلف بتواند گام بلندی در ارتقاء و پیشرفت ترجمه در جهان اسلام باشد و دبیرخانه به صورت مستمر کار خود را ادامه دهد و همایش در ایران و کشورهای دیگر تشکیل شود و بتوانیم سهم خوبی در این کاروان طولانی ترجمه که از قرون قبل شروع شده داشته باشیم.

وی افزود: مجدداً صمیمانه تقدیر و تشکر از متولیان همایش و استادان داخل و خارج کشور دارم و امیدوارم خدا توفیق خدمت به قرآن را به ما عنایت بفرماید.