عراق و حوادث پیش‌ رو؛ کار سخت مقتدی صدر برای فاصله‌گیری از ایران

به گزارش ایکنا عبدالرضا فرجی‌راد، عضو هیئت علمی گروه ژئوپلیتیک واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی و سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان در یادداشتی به تحلیل وضعیت عراق پس از انتخابات اخیر پارلمانی و نسبت این اتفاقات با همسایگان از جمله ایران پرداخته که متن آن به شرح ذیل است:

بحران انتخاباتی عراق به تدریج از حالتی اعتراضی به نتایج انتخابات جنبه روشن‌تری به خود می‌گیرد و مخالفین شیعه نتایج به دست آمده انتخاباتی به تدریج خواسته‌های اصلی خود را بیان می‌کنند. نتیجه این انتخابات برای اکثریت گروه‌های شیعی تعجب‌انگیز بود. گروه‌هایی که معتقدند در حذف صدام از قدرت، شکست داعش توسط حشدالشعبی و خروج آمریکا از عراق نقش مهمی را به عهده داشته‌اند. از سوی دیگر مقتدا صدر، روحانی شیعه متمایل به ملی‌گرایی عراقی، از نتایج به دست آمده در وضعیت مناسب‌تری برای تشکیل دولت قرار گرفته که حساسیت اصلی وی حضور و نفوذ جمهوری اسلامی ایران در عراق است هر چند که در سیاست‌ها و بیانیه‌های خود نیز شعارهای ضد آمریکایی و پان‌عربی هم قابل مشاهده است. همین مخالفت اصلی وی با نفوذ جمهوری اسلامی باعث شده که بتواند رای افراد مردد ملی‌گرایی که خواهان عدم نفوذ جمهوری اسلامی در عراق بودند را هم جذب کند و حزب وی دست برتر را در این انتخابات برای تشکیل دولت به دست آورد.

از آنجایی که دولت الکاظمی سیاست‌هایش با جریان صدری بیشتر همخوانی دارد و نزدیکی به این گروه شانس وی را برای انتخاب مجدد به عنوان نخست‌وزیر بالا می‌برد طبیعی است که گروه‌های دیگر شیعی که به رغم اختلافات‌شان با یکدیگر هم اکنون در مقابل جریان صدر و دولت الکاظمی متحد شده‌اند حساسیت بیشتری نشان دهند و با اینکه در انتخابات رأی پایین‌تری را بدست آوردند ولی در تظاهرات خشن و با تلفات اخیر به طور روشن مخالفت خود را با انتخاب مجدد الکاظمی به عنوان نخست‌وزیر و حتی قرار گرفتن در پست قبل از نخست‌وزیری یعنی رئیس سازمان امنیت اعلام کنند. این حساسیت وقتی بیشتر شد که گروه‌های شیعی متحد احساس کردند مقتدا صدر اتحاد با گروه‌های کردی و سنی را دنبال می‌کند که از سویی هم قدرت اصلی را در اختیار داشته باشد و هم به نخست‌وزیری الکاظمی تداوم بخشد، مسئله‌ای که پذیرش آن برای گروه‌های شیعی غیر ممکن است و ترکیبی از مقتدا صدر، الکاظمی، حزب دموکرات بارزانی و گروه سنی الحبلوسی مورد حمایت کشورهای حوزه خلیج فارس و غرب حضور گروه‌های دیگر شیعی را در عراق به آرامی پایان می‌دهد.

دولت الکاظمی در طول زمامداری خود هر چند که سعی می‌کرد در ظاهر نشان دهد که روابط خوبی با جمهوری اسلامی دارد ولی آنچه که در عمل انجام می‌داد گسترش روابط با کشورهایی عربی بود که این کشورها سعی می‌کردند نفوذ ایران و جریانات متمایل به ایران را در سیاست‌های عراق کم‌رنگ و حتی قطع کنند و در این انتخابات نقش حمایتی سیاسی و مالی آرامی را از جریان صدری، دولت و جریان سنی الحبلوسی را دنبال می‌کردند. حتی در زمانی که جمهوری اسلامی ایران برای پرداخت هزینه‌های مربوط به خرید واکسن کرونا با مشکلاتی روبرو بود دولت الکاظمی در هر ملاقاتی به رغم قول‌های مساعد از آزاد کردن پول‌های میلیارد دلاری ایران که حتی بخشی از آن برای تأمین برق‌ و گاز مردم عراق باید به طرف ایرانی پرداخت می‌شد طفره می‌رفت در حالی که آمریکا در شرایطی نبود که بتواند در تحریم عراق و بانک‌های ان کشور سخت‌گیری‌های شدیدی به عمل آورد. در حالی‌که همزمان معاملاتی که ایران با کردستان عراق صورت می‌داد تبادلات مالی آسان‌تری بین ایران و اقلیم صورت می‌گرفت. به همین جهت گروه‌های شیعی عراقی که هم اکنون از نظر رأی‌آوری دچار مشکل شده‌اند نمی‌خواهند این فرصت را به جریان نسبتا هماهنگ صدر و الکاظمی بدهند که هم آنها را از صحنه حضور در قدرت حذف نمایند و هم دست کشورهای عربی در خلیج فارس، اردن و شمال آفریقا را که در صدد حذف خود و ایران از صحنه سیاسی عراق هستند شاهد باشند.

می‌توان گفت که به رغم رأی بهتر جریان صدر در انتخابات وی کاری بس مشکل را در پیاده کردن سیاست متصور خود در عراق در پیش رو دارد ضمن اینکه جریان سنی عراق که در سال‌های اخیر روابطش با ایران بهبود یافته و نیز جریان کردی نمی‌خواهند همچون مقتدا صدر بی محابا دست به کاری بزنند که به مقابله مستقیم با جریانات دیگر شیعی عراق کشیده شوند. ضمن اینکه سیاست‌های دمدمی مزاجی مقتدا صدر این اطمینان کافی را به آنها نمی‌دهد که در شراکت قدرت با وی می‌توانند تا پایان با وی همراه باشند.

با توجه به اوصاف بالا به نظر می‌رسد که کار تشکیل دولت در عراق به درازا بکشد و شاید تا ماه‌ها و حتی یک‌سالی طول بکشد. بعید هم به نظر می‌رسد که تمام احزاب و گروه‌های شیعی، سنی و کردی خواهان برگزاری مجدد انتخابات باشند زیرا که بخشی از آنها خواهان انتخاباتی با شمارش آرا و به روش‌های سنتی هستند که در این صورت هیچکدام از جریانات عراقی مطمئن نیستند که به خاطر مشارکت کم مردم در انتخابات و تحریم آن به ویژه از سوی شیعیان رأی بهتری را بدست آورند، لذا با طول کشیدن تشکیل دولت و خسته شدن مردم نهایتا تشکیل دولتی همه‌گیر که اکثر گروه‌ها در آن سهم داشته باشند بیشتر متصور است.