«نخل و همسایه‌ها»؛ روایتی از نمایشگاه کتاب عراق

به گزارش ایکنا به نقل از رایزنی فرهنگی ایران در لبنان، عباس خامه‌یار، رایزن فرهنگی ایران در لبنان در یادداشتی نگاهی دارد به رویداد فرهنگی بین‌المللی عراق که امروز، ۲۷ آذر به کار خود پایان داد.

عراقی‌ها، همسایگان غربی ما، به‌رغم بحران‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی، هفته گذشته طی مراسم باشکوهی سومين نمایشگاه بین‌المللی کتاب را در دوران کرونا، افتتاح کردند. به منظور تجلیل از غائب طعمه فرمان، نویسنده عراقی نام این رویداد فرهنگی بزرگ «نخل و همسایه‌ها ـ النخلة و الجيران»  انتخاب شده است که رمانی به قلم این نویسنده مشهور و یکی از صد رمان برتر عربی است. این رمان به پیامدهای زیان‌بار جنگ جهانی دوم بر مردم عراق می‌پردازد.

نمایشگاه بین‌المللی کتاب عراق با حضور جمعی از مسئولان، ادبا، نویسندگان، فرهنگیان، ناشران و علاقه‌مندان به این حوزه در محل نمایشگاه بین‌المللی بغداد افتتاح شد و تا امروز ادامه داشته است.

این نمایشگاه که با حضور ۳۰۰ ناشر از ۲۱ کشور ازجمله سوریه، مصر، اردن، لبنان، ایران و ... برگزار شده، حدود یک میلیون عنوان کتاب در زمینه‌های مختلف علمی، هنری، شعر، داستان و... در اختیار علاقه‌مندان قرار داده است. علاوه بر این، نمایشگاه میزبان صدها نویسنده، پژوهشگر، شاعر و هنرمند است و در کنار نمایشگاه، ده‌ها فعالیت هنری، فرهنگی و رسانه‌ای ازجمله شب‌های شعر، میزهای گفت‌وگو و سمینارهایی با موضوعات مختلف نیز برگزار می‌شود.

به نظر می‌رسد بغداد درصدد احیای این مثل دیرینه در جهان عرب است که «مصری‌ها می‌نویسند، لبنانی‌ها چاپ و منتشر می‌کنند و عراقی‌ها می‌خوانند». از سویی عشق دیرینه عراقی‌ها به کتاب و مطالعه را نیز می‌توان در «جمعه بازار كتابِ» هفتگى که در خيابان متنبى بغداد در طول سال برپاست، مشاهده کرد.

در این بازار صدها بساط فروش كتاب‌هاى گوناگون جديد و قديم وجود دارد كه كف و پياده‌روهاى این خیابان مشهور بغداد را از صبح جمعه تا غروب آن مى‌پوشاند. بازار هفتگی کتاب از ابتداى اين خيابان چند كيلومترى آغاز و تا پاى مجسمه متنبی، شاعر بزرگ و نامدار تاريخ عراق واقع بر کرانه رود دجله ادامه مى‌يابد و ناخودآگاه مشتريان و گردشگران را به «هايد پارک» عراقِ بعد از سقوط ديكتاتور هدايت مى‌كند؛ جايى كه همه جريان‌هاى سياسى و مذهبى به عرضه انديشه‌ها و گرايش‌ها و مواضع منطقى و بی‌منطق خود مى‌پردازند.

صحنه‌هاى تماشايى و شگفت‌انگيزى است و حقيقتاً نشان‌دهنده این سنت تاریخی است كه دیكتاتورها هرگز دوام نمی‌آورند.

در سفرى كه سه سال پیش در معیت جناب دكتر عباس صالحى، وزير سابق فرهنگ و ارشاد اسلامى به عراق داشتم و با برنامه‌ريزى دوست ارجمندم جناب اباذرى از اين خيابان بازديد كردم، چنین صحنه اعجاب‌آوری را یک رويداد هیستریک فرهنگى در حوزه كتاب خواندم!

آن موقع بود که باورم شد، چرا عراقى‌ها در اوج محاصره اقتصادى ظالمانه كشورشان توسط آمريكا در دهه 90 میلادی قرن گذشته و در چارچوب سياست تحميلى «نفت برابر غذا»، بعد از به حراج و فروش گذاشتن اهم وسايل زندگی خود و حتى پنجره‌هاى آلومینیومی خانه‌هايشان، كتاب، آخرين و عزیزترین کالایی بود كه از روی ناچاری دست به فروش آن مى‌زدند.

مبارزه با كتاب و کتاب‌خوانی توسط صدام و رژيم جاهل و ستمگرش، داستان غم‌انگیز ديگرى است كه پرده‌هايى از آن را در یک گپ خودمانى با دو سه کتاب‌فروش بازمانده بازارچه الحويش نجف در كنار بارگاه علی (ع) و در مركزيت حوزه علميه نجف در حاشیه یک سفر اربعینی و از روی حس کنجکاوی شنيدم.

بازارچه قديمى ویژه نشر و كتاب كه توسط رژيم بعث به بازارچه بقالى و خواروبارفروشی و كله‌پزى تبديل شده بود!!!

نکته بسیار مهم مورد نظر این‌جانب در این نوشتار، تأکید بر ضرورت حضورمان به عنوان «همسایه» شرقی «نخلِ» عراق است.

حضور پررنگ‌ و قوی نویسندگان و ادیبان و شاعران و ناشران ایران‌زمین در نخلستان‌های فرهنگ و ادب عراق و در این رویداد مهم، باید بیش‌ازپیش مورد نظر نهادهای رسمی و به‌ویژه بخش‌های خصوصی حوزه نشر و نهادهای علمی، پژوهشی و معرفتی جمهوری اسلامی باشد و به‌هیچ‌وجه نباید به حضور نمادین رسمی اکتفا کرد.

زیبنده کشورمان است که امروزه در جشنواره‌های هنری و ادبی، همچون جشنواره زنده‌یاد محمدمهدی جواهری، شاعر بزرگ و نامدار تاریخ معاصر عراق که توسط رژیم صدام سلب تابعیت شد و روزی جمهورى اسلامى میزبانش بوده است، باشیم و در بزرگداشت آن شخصیت شهیر، مشارکت فعالانه‌تری رقم بزنیم.

قطعاً‌ خالی کردن عرصه فرهنگ در کشوری که روابط راهبردی همه جانبه‌ای با آن داریم و رها کردن میدان گفت‌وگو به نفع بدخواهان و رقیبان و دشمنان روابط دو ملت ایران و عراق، اقدام خردمندانه‌ای نیست.

به قلم عباس خامه‌یار