خطبه فدکیه مورد قبول فریقین است/ گفت‌وگوی مرحوم هاشمی با خادم مسجدی در نخلستان فدک

به گزارش ایکنا، سعید طاووسی مسرور، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، 12 دی در نشست علمی «بررسی خطبه فدکیه» گفت: در ارائه خطبه فدکیه و مطالعه و تدبر در آن کوتاهی کرده‌ایم، در حالی که بی‌تفاوتی به این مسائل، بی‌تفاوتی به تشیع است و انسان خود را در معرض شبهات قرار می‌دهد. مخالفان اعتقادی ما خطاب به شیعه می‌گویند که سقیفه دموکراسی بود و مردم به ابوبکر رأی دادند یا می‌گویند که فدک اموال حکومتی بود که پیامبر(ص) به دخترش داد. بنابراین اگر کسی نداند که در سقیفه چه گذشت و فدک چیست گرفتار شبهه می‌شود.

طاووسی مسرور اظهار کرد: در غزوه خیبر وقتی پیامبر(ص) یهود را به دست امام علی(ع) شکست دادند، فدک هم به عنوان غنیمت به دست مسلمین افتاد و اهل فدک خودشان با پیامبر(ص) مصالحه کردند و جنگی رخ نداد؛ حکم قرآن این است که اگر مسلمین بدون جنگ غنیمتی به دست آوردند آن غنیمت به خدا و رسول می‌رسد و مسلمین سهمی در آن ندارند و فدک این گونه بود. همچنین در قرآن بیان شده: «وآت ذی القربی...» و زهرا(س)، امام علی(ع) و حسنین(ع) خویشاوند و اهل بیت او هستند و حضرت فدک را به دخترش بخشید. پس فدک ارث نبود که آقایان می‌گویند انبیا از خود ارث مادی بر جا نمی‌گذارند.  

وی با بیان اینکه چرا حضرت زهرا(س) به شبهه ارث بودن فدک پاسخ دادند، گفت: چون آنان مبنای استدلال خود را بر ارث نهادند، حضرت پاسخ دادند و فرمودند که چطور سلیمان از داود به فرموده قرآن ارث می‌برد، ولی ما ارث نبریم؟ در منابع اهل سنت از جمله ابن ابی الحدید نقل کرده است که خلیفه اول به حضرت گفت که شاهد بیاور که فدک برای توست. حضرت فرمودند که شوهرم علی(ع) و ام ایمن؛ و در اینجا آنها به علی(ع) جسارت کردند و تعبیر زشتی به کار بردند و گفتند که ام ایمن زن است و شوهرت هم نمی‌تواند شاهد باشد. حضرت فرمودند که هنوز دو روز نگذشته که شما جایگاه خلافت را غصب کرده‌اید و این‌طور خلاف نظر پدرم سخن می‌گویید، زیرا شهادت ام ایمن هم در این مورد پذیرفتنی بود.

چرا پیامبر(ص) فدک را به امام علی(ع) نداد

طاووسی مسرور با طرح این پرسش که چرا پیامبر(ص) فدک را به امیرالمؤمنین(ع) نداد، گفت: اگر این کار را می‌کردند، می‌گفتند چون قرار بود که علی خلیفه شود پیامبر(ص) به او داد. پس امروز به ما می‌رسد. اینها در طول تاریخ نتوانستند مسئله غصب فدک را برای پیروانشان توجیه کنند. لذا وقتی که عمربن عبدالعزیز خلیفه شد، آن را به اهل بیت(ع) برگرداند و بعد از دوره او هم مجدداً خلفای بنی امیه به فدک دست‌درازی کردند. وقتی مأمون به خلافت رسید فدک را به علویان تحویل داد و گفت که حق مادر شما بود.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: دولت آل سعود حتی نام فدک را هم تغییر داده است. وقتی مرحوم هاشمی رفسنجانی به آنجا رفت مسجدی در نخلستان فدک وجود داشت، خادمی هم در مسجد مشغول کار بود که آقای هاشمی از او نام مسجد را پرسید و او جواب داد مسجد فاطمه(س)، یعنی نام مسجد هنوز برقرار و نام چشمه هم به نام حضرت زهرا(س) است. او از این خادم در مورد وجه تسمیه این نامگذاری پرسید و او توضیح داد که اینجا برای فاطمه بود و حضرت در زمان پدرشان به اینجا تشریف می‌آوردند و نماز می‌خواندند و سرکشی می‌کردند. این مسئله در ذهن یک خادم سنی حک شده است و این مطالب در ده‌ها منبع آمده و قابل حذف نیست.

وی اضافه کرد: فدک و درآمد آن می‌توانست قدرت اقتصادی اهل بیت(ع) را بالا ببرد و تصور خلفا این بود که اگر این خاندان قدرت مالی داشته باشند برای حکومت خطرآفرین هستند. همچنین فکر می‌کردند که آنچه در دست شماست برای خلافت است و چون شما خلیفه نیستید، پس برای ماست؛ بعد از خطبه فدکیه ابوبکر پشیمان شد و گفت که آن را رد کنیم، ولی عمر مخالفت کرد و گفت که امروز فدک را بدهیم فردا از خلافت شوهرش مطالبه خواهد کرد یا وقتی آن خلیفه عباسی از امام پرسید که فدک کجاست تا به شما پس بدهیم. حضرت فرمودند که از یمن تا آذربایجان و از اندلس تا حدود چین یعنی کل جهان اسلام آن روز. امام به او فهماند که مشکل ما نخلستان نبود، بلکه غصب خلافت و امامت بود.

محدودیت اقتصادی برای اهل بیت(ع)

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: مسئله دیگر در غصب فدک این بود که خانه اهل بیت(ع)، خانه محرومان و فقرا و یتیمان بود. بنابراین خواستند که قدرت اقتصادی آنها را تنزل دهند تا نتوانند به مردم کمک کنند و اهل بیت(ع) منزوی شوند. البته اینها خیال باطلی داشتند، زیرا امام(ع) کشاورزی راه انداختند و چاه زدند. این مطالب را ما می‌گوییم و برخی می‌گویند شما اختلاف ایجاد می‌کنید، در صورتی که ما تاریخ را بازگو می‌کنیم و نمی‌توان تاریخ را حذف کرد.

طاووسی مسرور با بیان اینکه اعتراض حضرت زهرا(س) به فدک برای غصب خلافت بود، تصریح کرد: آقای ولوی، استاد ما، معتقد بودند که یکی از ظلم‌ها این است که می‌گوییم «خطبه فدکیه»، چون جامعه‌شناسی‌ سیاسی و دلایل انحراف امت پیامبر(ص) را ریشه‌شناسی کرده است و اشاره‌ای هم به فدک می‌کند. محور اصلی این خطبه دشمنی با خدا و پیامبر(ص) و غصب خلافت و طرح فدک هم در این راستاست. برخی می‌گویند که چرا حضرت زهرا(س) فدک را مطالبه کرد، بردند که بردند، ولی این حرف درست نیست. حضرت برآشفت تا حرام‌خوری از سوی خلفا و حکومت‌ها باب نشود. خلیفه حق ندارد که اموال مردم را به نام دین بالا بکشد. زهرایی که به فدک معترض است، همان زهرایی است که پدرش به او گفت؛ دخترم بدان اولین کسی که بعد از مرگ به من ملحق می‌شود تو هستی و او لبخند زد. او به ما آموخت که زیر بار ظلم نرویم، بایستیم و از حق دفاع کنیم.

این پژوهشگر ادامه داد: برخی می‌گویند چرا حضرت زهرا(س) وارد این قضایا شد، پشت در رفت و به خلافت اعتراض کرد، مگر شوهر او حاضر نبود. جواب این است که امام علی(ع) اولین کسی محسوب می‌شود که در این ماجرا مظلوم بود و مورد ظلم واقع شد. آنها از امام(ع) کینه داشتند و می‌گفتند که قریش را کشته و... ولی نمی‌توانستند این نسبت‌ها را به فاطمه(س) بدهند، زیرا دختر پیامبرشان و تنها یادگار ایشان بود. پیامبر(ص) هم فرموده بود که دشمنی فاطمه(س) و دوستی با او ملاک دشمنی و دوستی با پیامبر(ص) و خداست. کسانی که می‌گویند سقیفه را رها کنید، مگر ما از زیر بوته بیرون آمده‌ایم که آن را رها کنیم. زید و یحیی بن زید وقتی کشته شدند گفتند که تیری که امروز به ما خورد از سقیفه رها شد.

سند طلایی خطبه فدکیه

طاووسی مسرور با بیان اینکه خطبه فدکیه از طریق منابع فریقین بیان شده و حتی شواهدی دال بر تعلیم آن به شیعیان از سوی اهل بیت(ع) وجود دارد، اضافه کرد: در اسناد این خطبه سادات و فرزندان ائمه(ع) قرار دارند و یکی از آنها حضرت زینب(س) است. ابن عباس از عقیله بنی هاشم این خطبه را نقل کرده و عبدالله بن حسن مثنی از پدرش از امام حسن(ع) سند دیگری را آورده است. همچنین زیدبن علی بن الحسین از مشهورترین روایان این خطبه است. کتاب بلاغات النساء هم این خطبه را ذکر کرده است راویان و کتب اهل تسنن هم مستنداً این خطبه را آورده‌اند. سیدجعفر شهیدی قدیمی‌ترین سند مکتوب خطبه فدکیه، یعنی نسخه ابی تیفور را ذکر کرده است و اهل سنت هم این مورخ را قبول دارند. 

وی بیان کرد: خطبه فدکیه از امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، حضرت زینب(س)، امام باقر(ع) و امام صادق(ع) و حتی از عایشه و برخی دیگر نقل شده و صرفاً روایت ابن ابی تیفور نیست. سیدجعفر شهیدی هم تلاش کرده است که ترجمه آن ادبی باشد. این خطبه فراتر از زمان خود است و نوع بیانات و براهین حضرت(س) فراتر از فهم بسیاری از مخاطبان آن دوره بود. استدلالها مشابه استدلالهایی است که در نهج‌البلاغه وجود دارد. خطبه فدکیه کلام عصمت و حکمت و کلام کسی است که به تعبیر امام خمینی(ره) اگر زن نبود، چه‌بسا پیامبر(ص) بود.