منشاوی در مقامات و نغم استعداد ذاتی داشت / صوت استاد به عمق جان نفوذ می‌کرد + فیلم

به گزارش ایکنا، در آستانه صد و دومین سالروز ولادت محمدصدیق منشاوی، قاری مشهور مصری، وبیناری با حضور جمعی از فعالان قرآنی شامل سیدمحسن موسوی‌بلده، پیشکسوت قرآنی و ارتباط تصویری با طلال المسار، رئیس جمعیت قرآنی هرمل لبنان، حسین حمدان، قاری برجسته لبنانی، یحیی الصحاف، استاد قرائت عراقی و رضوان درویش، مبتهل برجسته سوری عصر امروز،  29 دی انجام شد.

طلال المسمار، استاد قرائت اهل لبنان طی سخنانی با اشاره به اینکه خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «این سنّت خداوند است در حق آنان که تبلیغ رسالت خدا کنند و از خدا می‌ترسند و از هیچ کس جز خدا نمی‌ترسند و خدا برای حساب به تنهایی کفایت می‌کند.» افزود: همچنین پيامبر خدا (ص) در حدیثی در پاسخ به اين سؤال كه چه كسى قرآن را از همه خوش‌تر مى‌خواند، فرمود: «كسى كه هر گاه قرآن خواندن او را بشنوى، ترس و خشيت از خدا را در او ببينى».

وی توضیح داد: حقیقتاً باید اذعان کرد استاد محمد صدیق منشاوی (خدا او را بیامرزد) از جمله کسانی بود که به سوی خداوند تبارک و تعالی فرامی‌خواند. او در حقیقت معلم، مربی و توجیه‌گری بود اما از طریق قرائت کتاب خداوند عزو جل.

المسار گفت: استاد منشاوی(ره) به واسطه تلاوت ممتاز و تجویدی که دارد شناخته می‌شود و قاری قرآن کسی است که ما را با خواندن قرآن متوجه خداوند تبارک کند و احساس و درک حلاوت و شیوایی کلام خداوند تنها از درون حنجره‌هایی صوتی شنیده می‌شود که خداوند متعال آن را به بندگانی خاص ارزانی داشته است.

این استاد قرائت لبنان با بیان اینکه در تلاوت‌های استاد منشاوی شاهد درس‌های متنوعی هستیم، گفت: در قرائت قرآن او درس‌هایی از تفسیر، تربیت ایمانی و درس‌هایی از قرائات و وقف و ابتدا و دروسی در مقامات متنوع و حتی دروسی از به تصویر کشیدن معانی و تبدیل آن به صحنه‌هایی متحرک را شاهد هستیم؛ تصاویری که از میان آن حلاوت و شیوایی معانی واژگان قرآن به وضوح لمس و عظمت و عزت خداوندی عملاً درک می‌شود.

المسمار با اشاره به اینکه با تلاوت استاد منشاوی با عظمت کلام خداوندی آشنا می‌شویم و درمیابیم که قرآن دستور زندگی است و برای بشریت آمده تا او را از حیرت، شک و نگرانی نجات دهد. همچنین با شنیدن تلاوت منشاوی(ره) درمی‌یابید که چیزی شما را به استماع تا آخرین کلمه‌ای که تلاوت می‌کند، وا می‌دارد و اینکه تلاوت او فقط با گوش شنیده نمی‌شود بله مستقیماً به عمق دل و جان نفوذ می‌کند و محبت و خضوع و تواضع در برابر خداوند را به منصه ظهور می‌رساند و قصاوت دل و قلب را همچون زبانه‌های آتش که آهن را ذوب می‌کند، نرم می‌نماید.

رئیس جمعیت قرآن هرمل لبنان تلاوت استاد منشاوی(ره) را دارای برخی ویژگی‌های خاص متمایز برشمرد و گفت: از جمله ویژگی‌ها اینکه منشاوی تلاوت را به اوج شکوه و عظمت و تأثیرگذاری می‌رساند و این امر به دلیل اختلاف در نحوه ادای آیات با تلاوت‌های گوناگون است.

نکته دیگر عدم وجود دو تلاوت شبیه به هم است از نظر اجرا ابداً دو تلاوت شبیه به هم را نمی‌بینید مثلا تلاوت استاد منشاوی از سوره زخرف با سوره قاف و تلاوت او از سوره توبه با اسرا فرق دارد و سبحان الله انگار در بین گلزاری از گل‌های رنگارنگ با رایحه‌هایی عطراگین و مختلف در باغی زیبا و پر گل قدم برمی‌داری و در عین حال اینها [زیبایی‌ها] از یک منبع واحد سرچشمه می‌گیرند.

طلال المسمار در ادامه به ویژگی‌های عمومی تلاوت منشاوی در کنار عظمت و شکوه آن اشاره کرد و گفت: اولاً درک استاد از علوم تجوید و به تبع آن علوم قرائات مهم است که باعث می‌شود در حین تلاوت آیات، سمفونی ای خلق و مشاعر و احساسات و حرکات و اصوات و خشوعی ایجاد شود که لفظ و واژگان را به صحنه‌ها و کائناتی متحرک تبدیل می‌کند. دوم اینکه استاد از آنچه تلاوت می‌کرد بسیار تحت تأثیر قرار می‌گرفت و این نکته مهمی است چراکه آنچه تلاوت می‌کرد در صوتش اثر می‌گذاشت و صوتش به اوج و قله خضوع و خشوع و اوج زیبایی می‌رسید. از تأثیری که از همان نقطه اوج می گرفت همان حس را در قلب‌ها منعکس می‌کرد.

وی با بیان اینکه مرحوم منشاوی از هیچ کس نغم و مقامات قرآنی را نیاموخت بلکه او استعدادی خدادادی در این زمینه داشت، تصریح کرد:‌ برخورداری از احساس ذاتی، ایمان عمیق و افق واسع و تربیت دقیق او نیازمند صوتی است که با این طبیعت و ذات حساس متناسب باشد و در نتیجه تلاوتی با شکوه و پرهیبت اجرا می‌شد که هدف والایی داشت و مافوق زمان و مکان بود به شکلی که قلب او مالامال عشق و محبت و توأم با خوف و رجاء مجذوب و شیفته خداوند می‌شد و این در تلا‌وت او آنگاه که خلق را به سوی خدا فرامی‌خواند، نمود می‌یافت.

صوت استاد منشاوی به عمق جان نفوذ می‌کرد

در ادامه این نشست وبیناری، رضوان درویش، مبتهل سوری طی سخنانی گفت: در ابتدا می‌خواهیم از صوتی بگوییم که در بین صوت‌های دیگری که برای تلاوت قرآن کریم در جهان استفاده شده یا همچنان می‌شود، نادر و در نوع خود منحصر به فرد است و آن صوت استاد محمد صدیق المنشاوی است. چه چیزی باعث شد سبک منشاوی ممتاز و برجسته شود؟ باید گفت از ابعاد مختلف، سبک او ممتاز است.

وی با بیان اینکه سبک استاد منشاوی بر اساس ملودی حرف درون کلمه است و مستمع در هر کلمه‌ای باید توجه کرده و با دقت گوش کند و از آن غفلت نکند، تصریح کرد: منشاوی همچنین از محدوده صوتی قرار و جواب در اجرای مقام‌های قرآنی استفاده کرده است؛ مثلاً از سطح صوتی بالا و متوسط به پایین‌ترین سطح صوتی مربوط به یک مقام می‌رسد تا مستمع حالتی از قرار و آرامش بگیرد و سپس دوباره به محدوده متوسط و بالای صوتی یعنی جواب بازمی‌گردد. همچنین مثلاً جمله‌ای که در سطح جواب است را با صدایی از سطح قرار آغاز می‌کند مثل زمانی که تلاوت «لو انزلنا» یا «هو الله» انجام می‌شود.

وی دلیل دیگر تمایز سبک استاد منشاوی را قفلات لحنی دانست و گفت: منشاوی نسخه ویژه‌ای به نام خود دارد و گفته می‌شود این  قفله منشاوی است، به خصوص در مقام رست و مقام‌های دیگری که او به کار گرفته است.

رضوان درویش در پاسخ به این سؤال که چرا صوت منشاوی را صوت گریان و ندبه‌وار می‌نامند؟ تصریح کرد: صوت منشاوی را به گونه‌ای می‌شنوی که گویی مستقیم از سینه‌اش خارج می‌شود، گویی از حنجره و تارهای صوتی او عبور نمی‌کند و وقتی صدا را از سینه می‌شنوی، گویی نفس‌ها و آه‌ها را مستقیماً از سینه می‌شنوی و صادقانه‌ترین حس‌ها از سینه بیرون می‌آید. هنگامی که انسان می‌گوید من آنچه در سینه داشتم گفتم، یعنی حرف راست و درست را زدم و آهی که از سینه بلند شده است احساس می‌شود، درک می‌شود؛ بنابراین هر کلمه‌ای از قرآن کریم در تلاوت منشاوی درک می‌شود زیرا از سینه او و ریه‌های او مستقیماً خارج می‌شود و به تو می‌رسد.

این مبتهل برجسته اهل سوریه در پایان سخنان خود گفت:‌ مسئله سوم اینکه استاد منشاوی به مقامات پیچیده متکی نبود و این در تلاوتش روشن است؛  اما با این وجود در مقامات تنوع به خرج می‌داد و فقط به یک مقام متکی نبود. او از مقام‌های رست، نهاوند، سیکا و صبا استفاده می‌کرد و در هر کدام از مقام‌های سرت و صبا حرکات (فتحه، ضمه و کسره) را تلاوت می‌کرد. همچنین سبک او به‌گونه‌ای بود که موجب پرت شدن حواس مستمع حتی از نظر ذهنی به جای دیگر نمی‌شد.

گزارش: اشرف بصیری