تطبیق دادن افراد و اتفاقات بدترین آسیب مهدویت است
حجت‌الاسلام روح‌الله شاکری زواردهی، با تاکید بر اینکه نیازمند زیبافهمی در بحث مهدویت هستیم، تصریح کرد: یکی از آسیب‌های جدی، تطبیق است، تا اتفاقی در سوریه و یمن می‌افتد می‌گویند مرتبط با ظهور است، یا برخی افراد را به سید یمانی و خراسانی نسبت می‌دهند؛ این نگاه از بدترین آفات مهدویت است.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین روح‌الله شاکری زواردهی، دانشیار دانشکده الهیات دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، شامگاه 24 اسفندماه در نشست علمی «آسیب‌شناسی آموزه‌های اجتماعی مهدویت با رویکرد اجتماعی» که از سوی پردیس فارابی دانشگاه تهران برگزار شد، گفت: احادیث فراوانی از لسان پیامبر(ص) و ائمه(ع) در منابع دست اول شیعه درباره مهدویت وجود دارد که از جهات مختلف قابل تامل است. در کتاب معجم احادیث امام مهدی(عج) که دو سه دهه قبل نوشته شده بیش از 500 روایت فقط از پیامبر(ص) و صدها روایت از ائمه(ع) داریم و بدون تکرار بیش از دوهزار روایت وجود دارد.
وی افزود: در منابع اهل سنت هم روایات فراوانی در این زمینه وجود دارد و فرقه‌ای نداریم که به مهدویت باور نداشته باشد، بنابراین از اصالت ویژه برخوردار است؛ مهدویت موضوعی است که از حیث تاریخی، اجتماعی، سیاسی و ... قابل تحقیق است و مهمترین وجه همین آموزه اجتماعی بودن است. ما تاکنون صرفا به اعتقادی بودن این آموزه توجه داشتیم ولی اینکه او چه نقشی در زندگی فردی و اجتماعی ما دارد خیلی مورد توجه نبوده است.
استاد پردیس فارابی دانشگاه تهران بیان کرد: این گفتمان مشترک بین همه بشر وجود دارد که آینده بشر تیره و تار نیست و درخشان است. ممکن است اندیشه و افرادی باشند که بگویند تاریخ دورانی است و آینده بشر روشن نیست ولی واقعا اکثریت افراد عالم و قریب به اتفاق ادیان و مذاهب آینده رونشی را برای جهان تصویر کرده‌اند. حتی در اسطوره‌ها زبان مشترکی وجود دارد و آن که آینده بشر تاریک نیست.
شاکری تصریح کرد: بحث عدالت اجتماعی، حکومت واحد و کمال بشر و ... ابعاد اجتماعی مهدویت است و این طور نیست که صرفا یک موضوع فردی باشد که متاسفانه در برخی اندیشه‌ها وجود دارد.
استاد پردیس فارابی دانشگاه تهران با اشاره به آسیب‌های مهدویت، تصریح کرد: گاهی بدفهمی و برداشت‌های نامناسبی از مهدویت وجود دارد و به تبعیت آن عملکرد ما هم غلط خواهد بود؛ معتقدم به تعبیر آیت‌الله جوادی آملی باید در حوزه مهدویت، زیبافهمی رخ دهد و سوء نظر نسبت به این موضوع را از بین ببریم.
شاکری اضافه کرد: اندیشه مهدویت نیازمند تخصص است و اگر کسی پژوهش و تحصیل نکرده باشد نباید وارد این عرصه شود؛ متاسفانه شاهد ورود عده‌ای به این مباحث هستیم که اطلاعات دقیقی ندارند و نمی‌توانند تعارضات روایی و برداشت از آیات را حل کنند. مهدویت، شاهراه بندگی است و می‌تواند نقش دین را در زندگی بشر نشان دهد و ورود افراد ناتوان به این عرصه نه تنها خدمت نیست بلکه ظلم است. امروزه متاسفانه کم نیستند کسانی که نگاه ذوقی و غیرعلمی به مهدویت دارند.
وی افزود: مسئله دیگر استفاده از منابع در بحث مهدویت است؛ وقتی قرار است آیه و روایتی را استدلال کنیم باید مستند به منبع معتبر باشد. الان مجلات تخصصی، علمی و پژوهشی خوبی در کشور داریم ولی مثلا اگر به دو یا سه دهه قبل برگردیم نقش داستان‌ها و تشرفات و ... پررنگ بود. کتاب کمال‌الدین صدوق، الغیبه نعمانی و الغیبه شیخ طوسی و باب الحجه کتاب کافی، مطالب جدی در عرصه مهدویت دارند، مرحوم مجلسی هم در بحار مطالب ارزشمندی بیان کرده و مرحوم آیت‌الله صافی هم منتخب الاثر را در باب مهدویت نوشته‌اند که بسیار ارزشمند است.
استاد پردیس فارابی دانشگاه تهران اضافه کرد: آسیب دیگر ورود برخی روایات جعلی و اسرائیلیات در حوزه مهدویت است؛ گاهی می‌بینیم کسی در علائم ظهور و توقیت به سادگی ورود کرده و تطبیق می‌دهد در صورتی که فرد باید، حدیث‌شناس کاملی باشد تا بتواند این کار را بکند همچنین عدم مهارت از دیگر آسیب‌های جدی است. ادعاهای دروغین هم ازدیگر آسیب‌ها در این زمینه است که کم هم نبوده‌اند.
وی با اشاره به موارد آسیب، اضافه کرد: اولین آسیب در حوزه مفهوم انتظار است؛ چرا باید کسی که متدین است چنین نگاه‌هایی داشته باشد؛ مثلا برخی در تفسیر انتظار گفته‌اند وظیفه منتظر، دعاکردن و انس با ادعیه مشهور و مرتبط با ظهور و فرج است یعنی هیچ وظیفه عملی وجود ندارد؛ برخی گفته‌اند ما در دوره غیبت، هیچ تکلیفی نداریم و بنشینیم تا خود حضرت بیاید و این حالت ایستا و بی رمقی که در جوامع اسلامی وجود دارد ناشی از چنین تفکری است. برخی هم گفته‌اند انتظار یعنی رهاکردن جامعه به حال خودش تا فساد و تباهی آن را فرابگیرد.
برداشت نادرست درباره تشکیل حکومت در دوره غیبت
استاد پردیس فارابی دانشگاه تهران با بیان اینکه برخی می‌گویند ما در دوره غیبت، حق تشکیل حکومت نداریم و اگر حکومتی به نام دین ایجاد شود طاغوت خواهد بود که گاهی استناد به یکی دو روایات هم می‌شود، گفت: این در حالی است که محققان معتقدند 300 آیه قرآن در باب مهدویت است، بنده نمی‌گویم این تعداد بلکه ده تا یا حداقل یک آیه مشهور که علامه طباطبایی گفته است بدون نگاه به مهدویت این آیه تفسیر نمی‌شود «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ»(55 نور). این اندیشه پایدار است که انسان را تا مقام خلیفة اللهی می‌رساند. در این آیه، چندین وعده از سوی خدا داده شده است؛ از جمله تمکن و قدرت، امنیت و گسترش توحید و ... . حال چنین وعده‌هایی با اینکه بگوییم باید اجازه دهیم فساد زیاد شود سازگار است؟
شاکری تصریح کرد: در آیات شریفه بر امر به معروف و نهی از منکر توصیه فراوانی وجود دارد و آن را دلیل برتری امت برشمرده است، همچنین فرموده است: وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ(71 توبه) یعنی مؤمنین و مؤمنات وظیفه امر به معروف دارند؛ الان ظلم زیادی در جهان وجود دارد و ما نمی‌توانیم سکوت کنیم، وقتی به یک کشوری تجاوز می‌شود صدای همه بلند می‌شود ولی کسی برای تجاوز چندین ساله به یک کشور دیگر دل نمی‌سوزاند.
شاکری اضافه کرد: وقتی به سیره ائمه(ع) مراجعه شود می‌بینیم یکی از ایشان به مرگ طبیعی از دنیا نرفتند، زندان و تبعید و شکنجه متحمل شدند و این نشان می‌دهد سیره ائمه(ع) سکوت نیست ولی متاسفانه برخی با سوء برداشت از روایات بی تکلیفی و دعا کردن و یا کمک به افزایش فساد را توصیه می‌کنند؛ پیامبر(ص) مامور بود هم دعا کند و هم سپاه فراهم کند، پیامبر(ص) از خدا می‌خواهد: «انی مغلوب فانتصر» ولی در آیه‌ای دیگر خداوند دستور می‌دهد «واعدوا لهم ماستطعتم من قوه ...».
استاد پردیس فارابی دانشگاه تهران اظهار کرد: ده‌ها روایت در زمینه وظیفه فردی و اجتماعی منتظر واقعی وجود دارد و نشان می‌دهد ما نمی‌توانیم نسبت به بازار و روابط اجتماعی و اقتصادی و ... بی تفاوت باشیم.
آسیب تطبیق
وی تاکید کرد: یکی از آسیب‌های جدی، تطبیق است، تا اتفاقی در سوریه و یمن افتاد می‌گویند مرتبط با ظهور است، یا برخی افراد را به سید یمانی و خراسانی نسبت می‌دهند؛ این نگاه از بدترین آفات مهدویت است و باعث ضربه به اندیشه مهدویت شده است و برخی از آن سوء استفاده کرده‌اند. مثلا در بحث شعیب بن صالح، چندین نفر را بعد از انقلاب به وی منطبق کردند و اینها خوب نیست؛ در بحث شعیب، 17 روایت داریم که 14 روایت از کتاب نعیم بن حماد از علمای اهل سنت است و روایات این کتاب ضعیف است و حتی برخی از علمای اهل سنت هم آن را قبول ندارند. از سه روایت باقیمانده هم دو روایت، مشکل سندی دارد و همان یک روایت هم باز قابل اعتماد کامل نیست.
شاکری با تاکید بر اینکه مهدویت گفتمان بین‌الادیانی است و با چنین اندیشه‌هایی می‌توان زمینه را برای سوء استفاده افراد ایجاد کنند، افزود: تطبیق احتمالی ایرادی ندارد ولی اینکه روایتی را دقیقا بر یک فرد منطبق کنیم به هیچ وجه درست نیست. همچنین یکی دیگر از آسیب‌ها این است که در روایات توصیه شده توقیت نکنید؛ در ادیان مختلف هم این نوع توقیت‌ها محکوم شده است و فقط عده قلیلی چنین باوری دارند. در روایات با تاکید سه باره، و قانون، تکذیب شده‌اند. تعیین وقت موجب سوء استفاده افراد کلاش و سودجو می‌شود.
وی افزود: یکی دیگر از آسیب‌ها، چاهی است که قبلا در جمکران بود و جمع شد؛ انسان در خانه و هر یک از مساجد می‌تواند دعا بخواند و با امام مانوس شود و از ایشان بخواهد برای خود و جامعه دعا کند، برخی دنبال دیدن امام هستند در صورتی که از ما خواسته‌اند به وظایف دینی خود عمل کنیم و با همسایه خوب رفتار کنیم، در بازار و اقتصاد رعایت عدالت و انصاف داشته باشیم و اگر این کارها را به خوبی بکنیم منتظر واقعی هستیم و نیازی به برخی کارها روبیاوریم تا بخواهیم آن امام را ببینیم.
انتهای پیام
