نگاه هوشمندانه روزه‌دار به نظام هستی

ایکنای چهارمحال‌وبختیاری در سلسله گفت‌وگوهایی با یک کارشناس مذهبی در استان به شرح و بسط محتوای دعاهای روزانه ماه مبارک پرداخته است که بخش دوم این گفت‌وگوها را در خصوص شرح دعای روزهای سوم و چهارم، با هم می‌خوانیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدابراهیم حجت‌پناه، مسئول کانون‌های خدمت رضوی در چهارمحال‌وبختیاری و حافظ کل قرآن کریم در گفت‌وگو با ایکنا در تشریح فراز ابتدایی دعای روز سوم ماه مبارک مضان و با اشاره به کلامی از امیرالمؤمنین(ع) در حکمت 145 نهج‌البلاغه، اظهار کرد: ایشان فرمودند: «حَبَّذا نَومُ الأکیاسِ و إفطارُهُم»، یعنی چه خوب است خواب عارفان زیرک و افطارشان. انسان اگر به هوش و بیداری دست یافت و قدم در راه عقل و فلسفه نهاد، نظم عالم را درک خواهد کرد و بر طبق صریح قرآن در آیات آغازین سوره مبارکه مُلک، خواهد فهمید که ذره‌ای جابجایی، بی‌نظمی و خدشه بر نظام عالم راه ندارد. انسان بیدار خواب و افطارش نیز عین بیداری و روزه‌داریست و باعث تعالی و ترقی او می‌شود.

وی ادامه داد: بر طبق آیه وَمَا رَبُّكَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ (فصلت/۴۶)، خداوند بسیار ظلم کننده نیست چرا که به تعبیر علامه جوادی آملی اگر تسبیح را حرکت دهیم، تمام دانه‌ها حرکت می‌کنند لذا اگر ذره‌ای بی‌نظمی در عالم وجود داشت این بی‌نظمی به تمام عالم تسری می‌یافت و اگر ذره‌ای ظلم از جانب پروردگار وجود می‌داشت، این ظلم به تمام عالم سرایت می‌کرد اما خداوند ظلام نیست و هیچ ظلم کوچک و بزرگی نمی‌کند چراکه در اینصورت کل عالم تحت تأثیر قرار می‌گرفت.

مشاهده هوشمندانه نظام عالم

حجت‌پناه با یادآوری حکمت ۱۴۵ نهج‌البلاغه و در تبیین واژه الذِّهْنَ در فراز اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ الذِّهْنَ وَ التَّنْبِیهَ وَ بَاعِدْنِی فِیهِ مِنَ السَّفَاهَ از دعای روز سوم ماه رمضان، بیان کرد: اگر انسان علاوه بر عقل از هوش سرشار نیز بهره‌مند باشد، قادر خواهد بود به خود و دیگران ثابت کند که عالم دارای نظم است؛ در این فراز از دعا از خدا می‌خواهیم که گام را فراتر نهاده و بتوانیم عالم را با هوش و دقت و هنرمندی مشاهده کنیم، در اینصورت علاوه بر اینکه بر نظم عالم پی می‌بریم، متوجه زیبایی آن نیز خواهیم شد.

این کارشناس مذهبی در استان بیان کرد: انسان مجهز به هوش و دقت حتی خوابش نیز خوابِ بیداری است و انسان مؤمن بیدار در وقت خود به تکالیف عمل می‌کند؛ انسان باید علاوه بر عقل و هوش به هنر نیز دست یابد، انسان‌ها خوبی و بدی را درک می‌کنند اما عنوانی بانام خیر وجود دارد که در فراز واجْعَلْ لِی نَصِیباً مِنْ کُلِّ خَیْرٍ تُنْزِلُ فِیهِ بِجُودِکَ از دعای روز سوم از خداوند نصیبی از خیر می‌خواهیم، دیدن و درک این خیر، کار انسان عارف است.

حجت‌پناه در ادامه با ذکر مثالی از مصداق خیر، گفت: نگاه و تحلیل فیلسوفانه و عاقلانه به یک ساختمان با نگاه یک عارف به آن متفاوت است؛ در نگاه فیلسوفانه نظم معماری و بنایی و مهندسی ساختمان مدنظر قرار می‌گیرد حال آنکه یک عارف زیبایی‌های ساختمان را می‌بیند و هنرنمایی معمار را که علاوه بر نظم منطقی و خشک در ساختمان به کار رفته است، می‌ستاید. عده‌ای هستند که علاوه بر نگاه درست به دنیا، درک می‌کنند که از پس این دنیا آخرتی در پیش است لذا عاقبت نیک اخروی را از بطن این حیات دنیوی استخراج می‌کنند لذا اینان به دنیا و عقل و منطق صرف اکتفا نمی‌کنند بلکه پا را فراتر نهاده، هنر به خرج می‌دهند و آخرت خود را در دنیا تضمین می‌کنند.

معنویت را از دل دنیا استخراج کنیم

وی با ذکر اینکه رزمندگان و شهدای ما در زمره این انسان‌های باهوش و دقت هستند که از دل گلوله و توپ و خمپاره و حتی با از بین بردن دشمنان خدا و رسول خدا(ص) و اهل‌بیت(ع) که به ظاهر خونریزی است، معنویت را استخراج کردند و خیر و حُسن عاقبت را برای خود مهیا ساختند. لذا در دعای روز سوم از خداوند این قسم هوش و بیداری را طلب می‌کنیم.

حجت‌پناه با تأکید بر اینکه فعالیت‌ها و رفتارهای تو‌أم با هوش و بیداری مورد پسند اهل‌بیت(ع) است، ادامه داد: انسان بدون هوش و دقت حتی اگر بیدار هم باشد باز اسیر خواب غفلت است و از فضیلت بهره‌ای ندارد و چنین انسانی پیوسته دچار اشتباه می‌شود، آفتی که در فراز بَاعِدْنِی فِیهِ مِنَ السَّفَاهَةِ وَ التَّمْوِیهِ‏ از خدا می‌خواهیم از ما دور کند؛ انسان وقتی خیر کثیر و تمام خیرها را می‌خواهد، سراغ کسی می‌رود که همه خیرها را عطا می‌کند که خالق اهل جود و أَجْوَدَ الْأَجْوَدِینَ‏ است. امام حسین(ع) در کربلا نشان دادند که در یک مدت بسیار کوتاه صبح تا عصر انسان‌ها اعم از زن و مرد و در همه رده‌های سنی می‌توانند خیر کثیر و عاقبت نیک اخروی را برای خود رقم بزنند.

بایسته‌های اقامه امر خدا

این حافظ کل قرآن کریم با اشاره به دعای روز چهارم ماه رمضان و با تصریح اینکه در این روز از خدا می‌خواهیم که ما را در اقامه امر خداوند قوی کند، بیان کرد: الگویی چون پیامبر(ص) به تصریح قرآن کریم به‌عنوان اسوه حسنه عالمیان معرفی شده تا انسان‌ها با الگوگیری از ایشان برای خدایی شدن و شبیه این الگو شدن و کسب محبت خداوند و نیز سنخیت یافتن با ذات اقدس الهی تلاش کنند و تسلطی که خداوند بر عالم دارد نصیب انسان شده و به تعبیر آیه وَسَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا مِنْهُ (جاثیه/۱۳) جهان در تسخیر و تسلطش قرار گیرد و قوی گردد.

وی با تصریح اینکه صفات الهی از ذات سرچشمه می‌گیرند، ادامه داد: این دو منطقه به تعبیر آیت‌الله جوادی آملی دو منطقه ممنوعه است که هیچ کسی را حتی وجود نازنین پیامبر(ص) به آن راهی نیست، اما خداوند یک محدوده صفاتی دارد که امام علی(ع) که شاگرد پیامبر(ص) است تمام معرفت به این محدوده صفات را به دست آورده و لذا مانند حضرت ابراهیم و دیگر پیامبران الهی نیازی به ازدیاد یقین و تحکیم باور ندارد؛ اگر ما نیز بخواهیم در این مسیر قدم بگذاریم و مربی خود و اطرافیان شویم باید اقامه‌کننده اوامر الهی باشیم و در ابتدای دعای روز چهارم ماه مبارک از خدا طلب می‌کنیم که اللهمّ قوّنی فیهِ علی إقامَةِ أمْرِکَ یعنی خدایا نیرومندم نما در آن روز به پا داشتن دستور فرمانت.

حجت‌پناه با تأکید بر اینکه اقامه کردن با ادا کردن یکی نیست، بیان کرد: وقتی انسان کاری را انجام می‌دهد اگر آن کار در زمان و مکان خود انجام شد بخشی از اقامه آن کار محقق شده است، همچنین اگر با اولویتی که دارد به انجام برسد بخش دیگر اقامه انجام می‌شود. شهید مرتضی آوینی در جمله‌ای گفته است که وقتی اباعبدالله(ع) در صحرای کربلا گودال قتلگاه قرار دارد، اقامه امر خدا در آن است که شمشیر به دست در رکاب حضرت باشیم و خون خود را با خون خدا بیامیزیم؛ لذا اقامه کار خدا تنها انجام و ادای ظاهری آن کار نیست.

این کارشناس مذهبی افزود: امروزه در جهان مسلمین نماز زیاد خوانده می‌شود اما نمازی که از دل آن هیچ مبارزه اجتماعی علیه دشمن و هیچ خاری برای چشم دشمن از آن استخراج نمی‌شود. نماز مسلمانان گویی یک آیین و مناسک ظاهری است که فرد نمازگزار بر اهمیت و ارزش و قدرت تأثیرگذاری این سرمایه عظیم ناآگاه است لذا برای رسیدن به اقامه امر خدا باید قوت و قدرت را از خدا طلب می‌کنیم.

حجت‌پناه جمهوری اسلامی را مصداق قوت و قدرت مؤمنان برشمرد و توضیح داد: از خدا طلب قوت کردیم و خداوند این خواسته ما را اجابت کرد تا انقلاب اسلامی به عزت و اقتدار دست یابد. ذخیره‌هایی چون خون شهدا و خون دل خانواده‌های معظم شهدا، جهاد و تلاش همه مجاهدین در تمام ساحت‌های سیاسی و فرهنگی، اجتماعی و غیره نقاط قوتی هستند که خداوند به ما عطا فرمود تا اقامه‌کننده امرش باشیم. همچنان که در فراز دیگری از دعای روز چهارم از خدا می‌خواهیم که واذِقْنی فیهِ حَلاوَةَ ذِکْرِکَ، باید بتوانیم شیرینی این قوت را به خود و دیگران بچشانیم.

برافرازنده بیرق الهی باشیم

وی تصریح کرد: در این روز از خدا طلب می‌کنیم که قوت اقامه امر خدا را با کیفیت درست، به‌جا و به‌وقت انجام دهیم تا اثرات و برکات آن شامل حالمان شود و زندگی فردی و اجتماعی صحیحی پیش بگیریم، همچنان که اگر محصل تکلیف معلم را با دقت و با هدف ارتقا انجام دهد قطعاً انجام تکلیف او را برای روز آزمون آماده و ورزیده می‌کند، این خواسته از خداوند در این موقعیت مناسب بیان می‌شود که در مهمانی خداوند قرار داریم و چشم در چشم یا أبْصَرَ النّاظرین الهی قرار می‌دهیم و از او طلب قوت برای اقامه امرش می‌کنیم تا ما برافرازنده بیرق الهی باشیم.

حجت‌پناه با تأکید بر اینکه در این روز از خدا طلب می‌کنیم که دینداری ما فراتر از زبان باشد، تصریح کرد: آن دینداری که تنها در زبان جاری باشد حتی انسان را تا کربلا هم می‌برد اما در جبهه مقابل ولی خدا و امام معصوم قرار می‌دهد. وقتی بلا ظاهر می‌شود شمار متدینین تقلیل می‌یابد و لذا از خدا می‌خواهیم که حلاوت دینداری واقعی را نصیب ما کند تا در لغزشگاه‌ها نلرزیم. در اینجا باید علاوه بر ذهن، قلب نیز فعال شود، در اینجا تنها با خواندن و نوشتن و حوزه و دانشگاه نمی‌توان به ادای شکر الهی و اقامه امر خدا نائل شد بلکه می‌طلبد شیرینی ذکر خدا درک کنیم.

سرعت پیشرفت معنوی در ضیافت الهی بالاست

این کارشناس مذهبی گفت: بزرگ‌ترین ضرر این است که به دلیل دوری از معرفت‌الله شکر الهی را به‌صورت الهام دریافت نکنیم، به تعبیر مولوی تلاش کنیم که کمتر از ستون حنانه نباشیم: بنواخت نور مصطفی آن اُستُن حنانه را، کمتر ز چوبی نیستی حنانه شو حنانه شو. و یا سرمست چنان خوبی کی کم بود از چوبی، برخاست فغان آخر از استن حنانه. حیف است که خداوند بر طبق صریح قرآن در آیه ۶۸ سوره مبارکه نحل به زنبور وحی کند اما ما انسان‌ها از دریافت وحی بی‌نصیب بمانیم. روزه‌دار در ماه مبارک رمضان چنان می‌تواند اوج بگیرد و آنچنان سرعت پیشرفت معنوی در این ضیافت الهی بالاست که در روز چهارم از خداوند می‌خواهیم که توفیق شکرگزاری و راه و روش ادای شکر الهی را به ما الهام کند.

حجت‌پناه تصریح کرد: در دعای روز چهارم دعا کننده پس از طلب قوت برای اقامه امر الهی از خدا می‌خواهد حفظ کند، چشم در چشم أبْصَرَ النّاظرین می‌شود و از او می‌طلبد که روز به روز در مسیر بندگی خدا پیشرفت کند.