روزه‌داری؛ فرصت گردگیری فطرت

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدابراهیم حجت‌پناه، مسئول کانون‌های خدمت رضوی در چهارمحال‌وبختیاری و حافظ کل قرآن در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری در تشریح دعای روز یازدهم ماه مبارک رمضان با اشاره به اینکه خداوند انسان را به عدل و احسان دستور داده و از فحشا و منکر نهی کرده است، اظهار کرد: تذکرات خدای موعظه‌کننده باعث یادآوری فطرت و سرشت ماست و به تصریح آیه فطرت، آیه ۳۰ سوره مبارکه روم، فطرت بخشی از خلقت ماست که هیچ تغییر و تبدیلی نمی‌یابد و از بین نمی‌رود، اگرچه انسان‌ها گاه فطرت را پنهان می‌کنند یا در چینش وجود خود آن‌را در رده نازلی قرار می‌دهند و فطرتش پست می‌شود.

وی ادامه داد: این قبیل انسان‌ها جایگاه غرایز و نفسانیات را بالاتر از فطرت قرار می‌دهند و به این فراز قرآنی در آیه ۹ سوره مبارکه شمس که می‌فرماید «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاها» توجهی نکرده‌اند. لذا اگر به تعبیر آیه ۱۰ از همین سوره، فطرت پاک در لابلای پندارها و نفسانیات پنهان شود، انسان محروم است و زیان خواهد دید. در ادامه این سوره مبارکه این مضمون مورد تأکید است که فطرت خودبخود از بدی‌ها پرهیز دارد و به خوبی‌ها متمایل است لذا هر انسان گنهکار از درون درک حس و می‌کند که کارش اشتباه است.

حجت‌پناه با تأکید بر اینکه در روز یازدهم ماه مبارک رمضان، انسان روزه‌دار فطرت به دست به سوی خدا می‌رود، بیان کرد: از خدا طلب می‌کنیم که جایگاه درستی به فطرت بدهیم و در جایگاه خودش آن‌را قرار بدهیم و امیال و نفسانیات را بر آن ارجح نگیریم. در فراز اللَّهُمَّ حَبِّبْ إِلَيَّ فِيهِ الْإِحْسَانَ، وَ كَرِّهْ إِلَيَّ فِيهِ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْيَانَ روزه‌دار به این نکته اشاره می‌کند که نظام فطری انسان خود به‌خود گرایش به نیکی و از بدی‌ها اکراه دارد اما جایگاه فطرت به دست انسان نزول کرده و دستکاری شده است.

بر صدر نشاندن فطرت به جای غرایز

این کارشناس مذهبی در استان گفت: انسان گنهکار به جای جایگاه والا بخشیدن به فطرت به غرایز توجه کرده و آن‌را بر صدر نشانده است. بر طبق آیه ۲۳ سوره مبارکه جاثیه، کسی که غرایز را در اولویت قرار دهد، اسیر جنگ و جدل‌های تعلقات دنیوی، حب ریاست، تنازع قدرت و غیره می‌شود، احساسات و عواطفش نیز زیر پای این غرایز لگدمال می‌شود. همچنین فرصت فکر و اندیشه برای انسان باقی نمی‌ماند و اگر هم باشد به سوی غرایز جهت‌گیری می‌شوند.

حجت‌پناه تأکید کرد: اگر جهت‌گیری انسان الهی باشد، تمام جهاز و تشکیلاتی که در وجود انسان قرار دارد در این جهت مقدس تلاش می‌کنند و حتی مأموریت‌های دنیوی بشر از قبیل خوردن، خوابیدن، احساسات و عواطف، تولید نسل و غیره در جهت معنویت فرار می‌گیرد و اعتلابخش خواهد بود.

این حافظ کل قرآن در استان با ذکر اینکه طبق مهندسی الهی و خلقت ضمانت‌‌نامه‌دار به تاریخ حیات انسان در دنیا، فسق و عصیان در نزد فطرت انسان مکروه است، ادامه داد: اما انسان این فطرت را خراب کرده است لذا روزه‌دار در روز یازدهم ماه مبارک فطرت خاک‌گرفته خود را از زیر گرد و غبار بیرون می‌آورد و گرد فسق و عصیان را از آن می‌زداید، حال خوب فطری خود را به یاد می‌آورد و اولین تجارب معنویت به خاطرش می‌آید که چه تجربه شیرینی از احسان و نیکی بوده است. لذا از خدا طلب می‌کند فطرت را از جایگاه پست به نقطه‌ای والاتر ارتقا دهد تا به درک شیرینی طاعت و تلخی معصیت برسد.

حجت‌پناه در خصوص فراز وَ حَرِّمْ عَلَيَّ فِيهِ السَّخَطَ وَ النِّيرَانَ از دعای روز یازدهم، بیان کرد: طبیعی است که وقتی فطرت در جایگاه واقعی خود نشست و ماشین بندگی انسان در مسیر خود حرکت کرد، آتش جهنم به او دسترسی نخواهد داشت و موعد گذر از پل صراط به یک چشم بر هم زدن عبور می‌کند و تعجب جهنم و جهنمیان را بر خواهد انگیخت، بعنی بر طبق آیه ۷۱ سوره مبارکه مریم، مشرف بر جهنم می‌شود اما وارد آن نمی‌شود.

این کارشناس مذهبی در استان گفت: يَا غِيَاثَ الْمُسْتَغِيثِينَ عبارتی آشنا برای همه ماست، امام حسین(ع) در گودال قتلگاه و در اوج ارتفاع بندگی و اوج عشقبازی حضرت با پروردگار و نجوای عاشقانه‌اش این تعبیر زیبا را زمزمه می‌کنند.

حجت‌پناه در ادامه با تصریح دعای روز دوازهم ماه مبارک رمضان با اشاره به اینکه این عالم ظاهر و باطنی دارد، بیان کرد: در ظاهر عالم، زینت‌های دنیوی قرار دارند که در آیه ۱۴ سوره مبارکه آل‌عمران با عنوان متاع زندگانی فانی دنیوی از آن یاد شده است اما زینت واقعی و اصلی که به انسان زیبایی عطا می‌کند ایمان است که در آیه هفت سوره مبارکه حجرات وَلَٰكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ به آن اشاره می‌شود. در دعای روز دوازدهم از خدا می‌خواهیم که ما را به پوشش و عفاف زینت دهد، پیداست فردی که اهل عفاف باشد زیباست و اگر این فرهنگ و نگاه در بین مردم نهادینه شود، با زینت پوشش و حجاب در فضای مجازی و حقیقی خود را زیباتر می‌کنند.

مصادیق زیبایی واقعی

وی ادامه داد: مردم به کسی که پوشش و عفاف دارد به‌عنوان یک انسان زینتی و ارزشی و زیبا توجه می‌کنند، فرد پاکدامن شاید از حیث چهره و ظاهر زیبایی نداشته باشد اما نزد مردم زیبا دیده می‌شود لذا در این روز از خدا طلب این زیبایی واقعی را داریم.

حجت‌پناه در تشریح فراز واسْتُرنی فیهِ بِلباسِ القُنوعِ والکَفافِ، گفت: پس از آنکه از خداوند طلب پوشش و عفاف در این روز کردیم، قناعت و خودداری را از درگاهش می‌خواهیم. به تصریح آیه ۲۶ سوره مبارکه اعراف، لباس برای پوشاندن و در امان ماندن جسم است و این لباس و پوشش ظاهری ما را زیباتر می‌کند اما وَلِبَاسُ التَّقْوَىٰ ذَٰلِكَ خَيْرٌ یعنی تقوا نیکوترین لباس‌ است. وقتی انسان به لباس قناعت و خودداری پوشیده شود، زینت و زیبایی واقعی را خواهد داشت و از حیث معنوی و فکری فقیر نیست؛ چنین فردی از دارایی دنیا به‌قدر کفاف دارد و قناعت کرده تا به اهداف بزرگ‌ دست یابد.

این کارشناس مذهبی در استان با اشاره به اینکه عدل و انصاف امری نیست که انسان به‌راحتی به آن تن دهد، تصریح کرد: در دعای روز دوازدهم از خدا می‌خواهیم که ما را «وادار» به عدل و انصاف کند؛ امام علی(ع) پدر همه ما و شهید ماه رمضان در خطبه ۲۱۶ در خصوص عدالت می‌فرمایند «العدل اوسع الأشیاء فی التواصف و أضیقها فی التناصف» یعنی به تعبیر مقام معظم رهبری «عدالت این‌گونه است که در شعار و در گفتن خیلی شیرین و جالب است و همه می‌گویند و خوششان می‌آید؛ اما وقتی بنای عمل و انصاف دادن شد، آن وقت خیلی مشکل می‌شود. خیلی از کسانی که می‌بینید گاهی به نفع عدالت شعار هم می‌دهند، وقتی که پای عمل برسد، لنگ می‌مانند و شاید از شعار دادن هم پشیمان شوند».

حجت‌پناه ادامه داد: عدالت به این است که تمام دانش‌آموزان یک کلاس به یک میزان تکلیف و امتحان برایشان لحاظ شود، اما انصاف از این فراتر است و پیشرفت اندک یک دانش‌آموز ضعیف هم باید دیده شود و مورد تشویق قرار گیرد، همانطور که یک دانش‌آموز قوی اگر پیشرفت کند مورد تشویق قرار می‌گیرد. آیه شریفه وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَىٰ (نجم/۳۹) تایید می‌کند که خداوند به‌قدر تلاش ما به ما توجه می‌کند و پاداش می‌دهد حتی اگر از آن تلاش پیشرفت و تعالی و نتیجه‌ای نیز حاصل نشده باشد.

این حافظ کل قرآن در استان تصریح کرد: عدل و انصاف دو مرکب چابک و سریع هستند که روزه‌دار از خدا می‌خواهد او را بر این مرکب‌ها سوار کند و با این دو بال به پروازش درآورد تا سیر بندگی‌اش سرعت گیرد.

حجت‌پناه با تأکید بر اینکه انسان دائماً در خوف و رجا به سر می‌برد، گفت: اگر خدا لحظه‌ای نگاهش را از ما بردارد ضرر کرده‌ایم و چه بسیار اعمال و رفتارها که در یک لحظه دین انسان را بر باد فنا می‌دهد و یک عمر اعمال عبادی او را باطل می‌کند، لذا از خدا در روز دوازدهم می‌خواهیم که خوف دائمی ما با خفاء تعدیل و تنظیم شود و آسوده‌خاطر باشیم. وقتی بنده به درگاه عِصْمَةَ الخائِفین پناه می‌برد، خداوند نیز آغوش پرمهر خود را برای بنده می‌گشاید و دستگیری می‌کند.