اُخروی زندگی کنیم

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدابراهیم حجت‌پناه، مسئول کانون‌های خدمت رضوی در چهارمحال‌وبختیاری و حافظ کل قرآن در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری در تشریح دعای روز هفتم ماه مبارک رمضان و در تبیین علت خطاب خداوند با عبارت «یا هادیَ المُضِلّین» در این دعا، اظهار کرد: انسان هر چقدر در مسیر بالاتر و جلوتر می‌رود بیشتر بر عظمت خلقت پروردگار و کوچکی خود پی می‌برد. انسان‌ها در خانه‌ بسیار بزرگ خلقت قرار دارند که خود را در اتاق کوچکی حبس کرده‌اند اما وقتی که در این اتاق تنگ و تاریک را باز می‌کنیم و یک به یک فضای وسیع عالم و اجزای آن‌را وارسی ‌کنیم، بیشتر به عظمت خلقت پی می‌بریم و سیر ما به سوی معنویت رو به بالا می‌شود.

وی با تصریح اینکه انسان اگر به عظمت خلقت به قدر فهم خود پی ببرد حس نیاز به خدا و طلب هدایت از ذات اقدس الهی افزون‌تر می‌شود، ادامه داد: انسانی که همواره در یک مسیر مشخص و تکراری قدم بر می‌دارد نیازی به هدایت ندارد اما اگر بخواهد ایرانگردی یا جهانگردی و یا فضانوردی کند، بیشتر به هدایت محتاج خواهد شد و طبعاً بدون ابزار و نقشه، بلد راه و راهنمای سفر نمی‌تواند قدم از قدم بردارد. انسانی هم که عظمت خلقت را درک کند خودش را بیشتر نیازمند بهره‌مندی از آموزه‌های هدایت‌بخش قرآن کریم و روایات نورانی ائمه معصومین(ع) خواهد دید و مراجعاتش به این گنجینه‌های ارزشمند افزایش می‌یابد.

این حافظ کل قرآن در تبیین مفهوم ضلالت به معنی گمراهی و گمشدگی، گفت: انسان به تعبیر آیه 19 سوره مبارکه حشر، وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْسَاهُمْ أَنْفُسَهُمْ ۚ أُولَٰئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ، اگر خدا را فراموش کند، خود را گم و فراموش خواهد کرد و کسی که خود را گم می‌کند و نمی‌داند مبدأ و مقصدش کجاست و چه هدفی را از حیات در دنیای مادی طی می‌کند، طبعاً حتی در انتخاب راه صحیح بر سر دوراهی حق و باطل دچار اشتباه خواهد شد و بلکه توان طی طریق روشن حق را نمی‌یابد و از مسیر باز می‌گردد.

راهکار قرارگیری در محدوده هدایت الهی

حجت‌پناه با تأکید بر اینکه تعبیر «المُضِلّین» تنها شامل حال گمراهان و کجروان نیست، بیان کرد: اگر خداوند نظرش را حتی از اولیای الهی نیز بردارد آنان دچار ضلالت و گمراهی خواهند شد؛ گاه انسان راه را می‌یابد اما باز هم نیازمند هدایت خداست تا استقامت بورزد و در مسیر صحیح بماند لذا گمراهی ممکن است در قالب کوتاه آمدن، نبود صبر و استقامت، توقف و سستی در مسیر صحیح بروز و ظهور یابد. اما اگر انسان استقامت بورزد، به تصریح قرآن در آیه 30 سوره مبارکه فصلت، «إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ»، پروردگار متعال به واسطه ملائکه‌اش به او خدا قوت می‌گوید.

این کارشناس مذهبی با طرح این پرسش که برای قرار گرفتن در محدوده هدایت خداوند چه باید کرد؟ گفت: سهم خدا همیشه آماده است و خداوند منتظر است تا ما نیز سهم خود را به میدان بندگی بیاوریم و مصداق آیه مَن جَاء بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا (انعام/۱۳۰) یا مَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ ۗ وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَنْ يَشَاءُ ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ (بقره/۲۶۱)، پرسودترین معامله را انجام دهیم، درست مانند تجارتی پرسود که با یک سرمایه‌گذاری اندک بیشترین سود نصیب انسان شود.

حجت‌پناه با اشاره به فراز كَتَبَ عَلَىٰ نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ از آیه ۱۲ سوره مبارکه انعام و با تأکید بر اینکه خداوند برای خود یک آیین‌نامه داخلی تصویب کرده است، گفت: خداوند بر طبق این آیه، بر خویش رحمت و بخشایش را فرض و لازم کرده است و اگر انسان قدمی به سوی خدا بردارد و حرکت کند، خدا به سوی بنده پرشتاب می‌رود؛ اعلام صداقت ما این است که در این روز بر روزه و نماز خود همت کنیم و پای کار بایستیم. خداوند در آیه شریفه يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ از انسان می‌خواهد که عدد روزه را تکمیل کرده و خدا را به عظمت یاد کنند. لذا گام‌های ما باید محکم باشد اما خدا نیز از ما توقعات بالایی ندارد و کار را بر ما آسان گرفته است تا به آن‌عمل کنیم و مشمول هدایت الهی قرار گیریم.

وی با اشاره به فراز جَنّبنی فیهِ من هَفَواتِهِ و آثامِهِ از دعای روز هفتم، بیان کرد: انسان حق انتخاب دارد که ظرف روز خود را پر از گناه و غفلت یا مملو از اطاعت و هدایت کند؛ در ادامه دعا نیز از خداوند ذکر و یادش را طلب می‌کنیم چرا که به تعبیر امام علی(ع) مؤمن دائم‌الذکر و همیشه به یاد خداست.

تبیین واژه توفیق

حجت‌پناه در تبیین واژه توفیق در فراز پایانی دعای روز هفتم و با اشاره به مضمون آیات ۸۴ تا ۸۸ سوره مبارکه هود، بیان کرد: در این آیات به اعزام حضرت شعیب پیامبر به سوی مدین توسط خداوند اشاره دارد که وقتی این پیامبر در میان مردم قرار می‌گیرد در وهله نخست آسیب‌شناسی می‌کند تا اینکه متوجه می‌شود این قوم در خرید و فروش کم می‌گذارند و غش در معاملات دارند و در حوزه اقتصاد مسیر را درست طی نمی‌کنند.

این کارشناس مذهبی افزود: شعیب با ادبیاتی خیرخواهانه هدایت آنان را آغاز می‌کند و سپس به این آیه مشهور می‌رسیم که آن‌را منتسب به حضرت ولی‌عصر(عج) می‌دانیم بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ ۚ وَمَا أَنَا عَلَيْكُمْ بِحَفِيظٍ یعنی (و بدانید که) آنچه خدا بر شما باقی گذارد برای شما بهتر است (از آن زیادتی که به خیانت و کم و گران فروشی به دست می‌آورید) اگر واقعاً به خدا ایمان دارید.

حجت‌پناه با تصریح اینکه مردم مدین در مقابل حضرت شعیب که مانع کسب و کارشان می‌شد، موضع گرفتند و گوشه کنایه زدند، گفت: شعیب در پاسخ به اعتراضات آنان گفت که إِنْ أُرِيدُ إِلَّا الْإِصْلَاحَ مَا اسْتَطَعْتُ ۚ وَمَا تَوْفِيقِي إِلَّا بِاللَّهِ ۚیعنی من اولین عامل به این قوانین الهی هستم و در حد توانم تلاش می‌کنم که جامعه را اصلاح کنم و خواهان صلاح شما هستم. پیداست که هر فردی به قدر توان خود تکلیف دارد و اگر انسان این فراز از آیه ۸۸ سوره هود را چراغ راه قرار دهد، با توکل بر خدا قادر خواهد بود که خود را در مسیر بندگی خدا بازیابی و ماندگار کند.

این کارشناس مذهبی در تشریح نکات و آموزه‌های دعای روز هشتم ماه رمضان و با اشاره به اینکه اسلام دینی جهانی بوده و محدود به تاریخ و جغرافیای خاصی نیست، اظهار کرد: برای داشتن تمدن جهانی و زندگی مسالمت‌آمیز مردم دنیا در کنار هم، نیازمند فضایی فراتر از این یا آن قانون هستیم؛ امام علی(ع) در حدیثی فرمودند: الدُّنيا لِمَن تَرَكَها، وَالآخِرَةُ لِمَن طَلَبَها یعنی دنیا از آن کسی است که ترکش کند و آخرت از آن کسی است که طلبش کند. خداوند نیز در آیه ۹۶ سوره مبارکه نحل می‌فرماید: مَا عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ ۖ وَمَا عِنْدَ اللَّهِ بَاقٍ آنچه نزد شماست همه نابود خواهد شد و آنچه نزد خداست (از ذخائر اعمال نیک و ثواب آخرت، تا ابد) باقی خواهد بود، یا در آیات ۲۶ و ۲۷ سوره الرحمن می‌فرماید: کلُّ مَنْ عَلیها فَان وَ یبقَی وَجْهُ رَبَّک ذوالجلالِ والاکرامِ یعنی هر چه بر روی زمین است دستخوش فناست و زنده ابدی ذات خدای با جلال و عظمت است.

مانا و اُخروی زندگی کنیم

وی با ذکر اینکه خدا و انسان‌های خدایی‌ باقی ماندنی و ماندگار هستند، ادامه داد: برای تداوم‌بخشی، گسترش و تعمیق تمدن مانا و فناناشدنی که پیامبر(ص) آن‌را پایه‌گذاری کرده‌اند و برای ریشه دواندن این تمدن بزرگ در جای جای دنیا و رسوخ آن به زندگی تمام انسان‌ها در جوامع بشری در عالم، باید اخروی زندگی کنیم و با قوانین آخرت که ماندگار و ماندگار کننده هستند، به حیات بپردازیم. تمدن‌ها یا انسان‌های ماندگار در طول تاریخ آنانی هستند که مزین به خوبی‌های اخروی بوده یعنی بخش‌های الهی و اخروی آنان اعم از عدالت، خیرخواهی، دستگیری از نیازمندان و غیره ماندگار شده است.

این حافظ کل قرآن با اشاره به آیه وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ (توبه/۳۳)، گفت: دینی که تمام خوبی‌های اخروی را در خود جای داده اسلام است، اسلام این ظرفیت را دارد که بُعد همه انسان‌ها را با تمام ابعاد وجودی، در تمام شرایط و شاکله‌ها جلوه‌گر کند و تک‌تک ابعاد وجودی مانای اخروی آنان را شکوفایی بخشد و لذا تمام انسان‌های عالم می‌توانند تحت لوای اسلام زندگی خوب و مسالمت‌آمیز داشته باشند.

حجت‌پناه با تأکید بر اینکه اسلام دین قوانین خشک و بی‌روح و سختگیرانه نیست، ادامه داد: اسلام دین قوانینی نیست که در راهروی دادگاه‌ها و ازدحام پرونده‌های قضایی و حجم عظیم مصرف مخدرات و غیره مشاهده می‌کنیم؛ در دعای روز هشتم از خدا می‌خواهیم که اللهمّ ارْزُقنی فیهِ رحْمَةَ الأیتامِ و إطْعامِ الطّعامِ، بر یتیمان ترحم داشته باشیم. اگر نگاهمان این باشد که تمام انسان‌ها عیال و خانواده خدا هستند، طبعاً اگر انسان از کودکی بی‌سرپرست دستگیری کردیم در واقع دست عضوی از عیال‌الله را گرفته و یاری کرده‌ایم.

این کارشناس مذهبی در خصوص واژه اطعام در این فراز، بیان کرد: اطعام امری مازاد بر وظیفه تعریف شده و دنیوی انسان است که برای طعام کردن مردم قدمی بر می‌دارد. روزه‌دار در ادامه دعا از خدا طلب می‌کند که به او قدرتی عطا کند تا پرچم صلح و سلام را برافراشته سازد؛ نمی‌توان با درگیری و جنگ به آرامش دست یافت و از دل این زد و خوردها و زمین‌های سوخته نمی‌توان تمدنی شکل داد. پرچم صلح در عالم باید به اهتزاز در آید و اعلام شود که ما با کسی سر جنگ نداریم و پیام مهر و رحمت اسلام به گوش عالمیان برسد.

همنشینی با کریمان برای تحقق تمدن جهانی

حجت‌پناه لازمه شکل‌گیری تمدن جهانی را صُحْبَةِ الکِرامِ یعنی همنشینی با کریمان دانست و توضیح داد: برای جاری ساختن تمدن اسلامی در عالم بنا نیست با این متخصص و دانشمند یا آن عالم به قوانین به مذاکره بنشینیم، همچنان که این حجم متخصصان و عالمان نتوانستند مشکلی از مشکلات بشر را حل کنند و بشر امروز باوجود برخورداری از تمام امکانات و ابزار و فناوری باز هم سرگردان است و حس خوبی ندارد. پیداست که قوانین بشری نهایتاً می‌تواند دنیای مادی منظمی را برای ما ایجاد کند.

وی با تأکید بر اینکه انسان کریم جایز است توقع فضل و کرم الهی را داشته باشد، بیان کرد: انسان کریم می‌تواند عنایت ملجأ الآمِلین، پناهگاه امیدواران را شامل حال خود کند و اگر به سمت این تمدن حرکت شود، پیرزنی هم که با دو عدد تخم‌مرغ به جبهه حق علیه باطل و دفاع مقدس کمک می‌کند در زمره کریمان قرار دارد و شایسته عنایت پروردگار است چون به چرخه جهاد و مقاومت کمک کرد. امروزه چه بسیار انسان‌هایی که هم بزرگ‌ترین مراکز ساخت سلاح، هم رسانه‌های قدرتمند و هم مراکز بزرگ فحشا و فساد را در سیطره خود دارند اما این اراذل و اوباش عالم که برای جنگ‌افروزی هزینه‌های هنگفت می‌کنند، کریم نیستند.

حجت‌پناه با یادآوری تفاوت میان دو نگاه دنیاگرایی و توجه به آخرت، بیان کرد: میان کوثرگرایی و تکاثرطلبی تفاوت آن است که اگر مشغول تکاثر شویم به تصریح آیات أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ، حَتَّىٰ زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ خاک قبرستان نیز مایه عبرت ما نخواهد بود، اما اگر کوثرگرا شدیم، به تصریح سوره مبارکه کوثر، وجودمان خیر کثیر می‌شود، خداوند قربانی ما را قبول می‌کند، قربانی مسیر بندگی می‌شویم و خدا خریدارمان می‌شود و دشمن ما نیز نابود می‌شود.

وی گفت: در روز هشتم دل را به محبت امام هشتم علی بن موسی الرضا(ع) پیوند می‌زنیم و از امام رئوف می‌خواهیم که روزی‌های خوبی که در این روز طلب کردیم از خدا برایمان طلب کنند و چه کریمی والاتر از خانواده عصمت و کرامت و اهل‌بیت(ع) که اسلام عزیز را در طول تاریخ برای همگان تعمیق بخشیدند.