«حسن ظن» کلید خیر دنیا و آخرت است

به گزارش ایکنا، جلسه شرح دعای ابوحمزه ثمالی توسط آیت‌الله سیدعلی میلانی شب گذشته، بیستم فروردین‌ماه در دفتر ایشان برگزار شد.

خلاصه متن جلسه را در ادامه می‌خوانید؛

اجمالا عرض شد که امام در دعای ابوحمزه اولا از خداوند متعال برای حصول مراتب بیشتر قرب الهی مسئلت می‌کنند. ثانیا التماس می‌کنند بابت اینکه خداوند از آنچه مانع وصول امام به مراتب قرب بالاتر است گذشت کند. بنابراین امام در عبارات دعا هم طلب مغفرت نسبت به قصوراتشان به درگاه الهی را مطرح می‌کنند و هم طلب قرب به فضل الهی. این ملخص خیلی از عبارات امام در دعای ابوحمزه است.

امام در ادامه دعا می‌فرمایند: «عَظُمَ یا سِیِّدِی اَمَلِی وَ سآءَ عملی فَاَعْطِنی مِنْ عَفْوِکَ بِمِقْدارِ اَمَلی وَلا تُؤاخِذْنی بِاَسْوَءِ عَمَلی». «امل» در زبان عربی به معنای امید است. امام می‌فرمایند خدایا من به تو امید زیادی داریم؛ مقصود امید به گذشت از تقصیرات و امید قرب در مقامات است.

در جلسات گذشته عرض شد امام و همه ائمه اطهار(ع) و پیامبر اکرم(ص) اشرف خلائق هستند. حتی ائمه ما از انبیای اولوالعزم هم افضلند. این مقام ائمه(ع) و پیامبر اکرم(ص) است ولی در درگاه الهی این ائمه‌ای که دارای چنین مقامی هستند عبد هستند و خودشان را قاصر و مقصر می‌بینند. واقعیت است این است که پیامبر(ص) و ائمه(ع) افضل خلائق و اعرف و اعبد خلائق هستند ولی در برابر خداوند متعال عبد هستند.

امام در این فراز می‌فرمایند درخواست من درخواست بزرگی است. کسی که چنین امیدی به خدا دارد لازم است متناسب با امیدش حرکتی کند تا آن امید محقق شود ولی حضرت می‌فرمایند: «وَ سآءَ عملی» یعنی با وجود چنین امید بزرگی، عمل من سیئه و بد است، عمل من عملی نیست که مرا به آن امید برساند. پس باید از آنچه از من سر زده است گذشت کنی تا زمینه امید برای من فراهم شود.

عطا از ناحیه خداوند معنای خاص خودش را دارد که مفسرین ذیل آیه «انا اعطینا الکوثر» بیان می‌کنند یا ذیل آیه «هَذَا عَطَاؤُنَا فَامْنُنْ أَوْ أَمْسِكْ بِغَيْرِ حِسَابٍ» بیان می‌کنند. درخواست امام مبنی بر عدم مواخذه به سوء عمل به این جهت است که عمل انسان مانع پیشرفت انسان شود لذا از خداوند می‌خواهیم این سد را بردارد. بعد امام می‌فرمایند: «فان کرمک یجل ٌعن مجازات المذنبین و حلمک یکبر عن مکافات المقصرین». یعنی شأن تو اجل است که مذنبین را مجازات کنی. همه گناهکاران هرچه گناه می‌کنند در برابر عفو متعال لاشی است.

حسن ظن، عامل حرکت انسان به سوی خدا

«هارِبٌ مِنْکِ إلِیْک»، یعنی به خاطر قصورها و تقصیرها از درگاه تو فراری هستم ولی باید به سوی تو فرار کنم چون کسی نیست انسان را از خداوند متعال نجات دهد مگر خود خداوند متعال. «مُتَنَجِّزٌ مَا وَعَدْتَ مِنَ الصَّفْحِ عَمَّنْ أحسَنَ بِکَ ظَنَّاً» یعنی تو وعده دادی و من عمل به وعده می‌خواهم. خداوند وعده داده هر کس به خداوند متعال حسن ظن داشته باشد خداوند متعال از او می‌گذرد. انسان در هر مرتبه‌ای باشد باید نسبت به خداوند متعال حسن ظن داشته باشد. معنای حسن ظن این است انسان هرگز خیال نکند خداوند از عبدش انتقام می‌گیرد، عبد هیچ وقت خیال نکند خداوند با عبدش دشمنی دارد، هیچ وقت خیال نکند خداوند نسبت به عبدش بخل دارد. خدا نه بخل دارد، نه ظلم دارد بلکه خداوند دنبال آن است که به هر بهانه‌ای عبدش را بیامرزد. ما کمترین ارتباطی را با خدا پیدا کنیم، خداوند همان ارتباط ضعیف را بزرگ می‌بیند، همان ارتباط ضعیف را ارزش می‌دهد.

اگر انسان به خداوند حسن ظن داشته باشد به سوی او می‌رود. اگر ما به کسی حسن ظن نداشته باشیم به سوی او نمی‌رویم. حسن ظن است که برای انسان در همه افعال و تعاملات سرمایه است. اگر من به کسی سوء ظن داشته باشم به او سلام هم نمی‌کنم. اگر انسان به خداوند حسن ظن پیدا کرد، به برکت آن سعی می‌کند بیشتر بندگی کند، سعی می‌کند بیشتر به سوی خداوند حرکت کند. در روایت دیگری داریم که امام قسم می‌خورند: «وَاللّه ِما اُعْطِىَ مُوْمِنُ قَطَّ خَيْرَ الدُّنْيا وَالآْخِرَةِ، اِلاّ بِحُسْنِ ظَـنِّهِ بِاللّه ِعَزَّوَجَلَّ وَ رَجائِهِ لَهُ وَ حُسْنِ خُلْقِهِ وَالْكَفِّ عَنِ اغْتياب الْمُؤمِنينَ».

حسن ظن کلید خیر دنیا و آخرت است. اگر کسی بپرسد حسن ظن یعنی چه باید بگویم در روایت آمده است حسن ظن یعنی عمل انسان بااخلاص باشد. قبلا عرض کردم همیشه عمل خوب تابع معرفت خوب است. اگر انسان اخلاص در عمل داشته باشد، اخلاص در معرفت دارد. اخلاص در عمل فرع اخلاص در معرفت است. وقتی انسان اینچنین شد عملش خالص می‌شود. تا انسان خداوند را به عنوان کریم و غفور و کریم نشناسد نسبت به او امید پیدا نمی‌کند. در روایت آمده است: «حُسنُ الظَّنِّ أن تُخلِصَ العَمَلَ». ما باید عمل درست به مولی تحویل بدهید. وقتی عمل درست تحویل دهیم حق داریم به او امید داشته باشیم که از گناهان ما گذشت کند.