ضعف نظام مالیاتی و راه‌های اصلاح آن
متأسفانه در ایران مالیات‌ستانی به جای اینکه به ابزار توسعه اقتصادی، کاهش شکاف اجتماعی و وحدت و همگرایی میان دولت و ملت تبدیل شود به یک فرآیند وقت‌گیر، هزینه‌ساز و مملو از حواشی تبدیل شده است.
مالیات در اسلام به صورت جدی مورد تأکید قرار گرفته است. امام علی(ع) درباره اهمیت مالیات در دوام حکومت اسلامی می‌فرمایند: «و لمْ یستقم أمْرُهُ الاَّ قلیلاً - حکومت، با نابودی مالیات جز اندکی، دوام نمی‌آورد.» واضح و مبرهن است اداره و دوام حکومت نیازمند بودجه است و یکی از راه‌حل‌های تأمین هزینه‌های دولت، اخذ مالیات است.
در علم اقتصاد مالیات عبارت است از بخشی از درآمد، ثروت، فروش یا بخشی از هر نوع پایه حقوقی دیگر که از سوی دولت از اشخاص حقیقی و حقوقی اخذ می‌شود. همچنین برخی نظریه‌پردازان اقتصاد اسلامی مالیات اسلامی را حقی معلوم عنوان می‌کنند که قانون‌گذار اسلامی بر دارایی افراد واجب کرده است. این حق به‌صورت نقدی و غیرنقدی بنا به شروط معین و با تکیه بر دستورالمعل‌های مالی دریافت می‌شود و هر فرد چه در حمایت دولت اسلامی یا خارج از این محدوده باشد، مکلف به پرداخت حقی است که بر ذمه دارد.
درواقع مالیات را باید نوعی هزینه اجتماعی تلقی کرد که شهروندان برای ایجاد امنیت، رفاه اجتماعی و گسترش خدمات متنوع اقتصادی و فرهنگی پرداخت می‌کنند تا دولت‌ها به واسطه آن بتوانند به وظایف قانونی خود در جهت توسعه اجتماعی و اقتصادی عمل کنند، لذا به همین علت نظریه‌پردازان حوزه اجتماعی و اقتصادی مالیات را ابزاری مناسب برای تحقق حکمرانی خوب و قرار دادن کشور در ریل توسعه تعریف می‌کنند.
بدون پرداخت مالیات پروژه‌های عمرانی و اقتصادی پیش نمی‌روند و در حکومت اسلامی شهروندان موظف به پرداخت مالیات هستند تا دولت بتواند برنامه‌ها و اهداف کلان اقتصادی خود را به پشتوانه مالیات اجرایی سازد. مالیات نقش مهم و تأثیرگذاری در تأمین درآمدهای عمومی کشور، گسترش عدالت یا همان بازتوزیع ثروت و تخصیص مجدد منابع از طریق توسعه اقتصادی و ثبات اقتصادی دارد.
متأسفانه در ایران مالیات‌ستانی به جای اینکه به ابزار توسعه اقتصادی، کاهش شکاف اجتماعی و وحدت و همگرایی میان دولت و ملت تبدیل شود به یک فرآیند وقت‌گیر، هزینه‌ساز و مملو از حواشی تبدیل شده است. اگر به یاد داشته باشید طی هفته‌های گذشته بخشی از کسبه و فعالان صنفی نسبت به شیوه و مبلغ دریافتی fh عنوان مالیات دست به اعتراضاتی زدند. دلیل این اعتراض این بود که پایانه‌های فروشگاهی و دستگاه‌های کارت‌خوان نباید ملاک سنجش مالیات قرار گیرند، زیرا با این دستگاه‌ها بعضاً اقداماتی از قبیل نقل و انتقال پول یا پرداخت بدهی انجام می‌شود و صرفاً به خرید کالا محدود نمی‌شود و به همین دلیل بعضاً مشاهده شده برخی کسبه دستگاه‌های کارت‌خوان خود را به بهانه خرابی از دسترس خارج کرده و از مشتریان درخواست انتقال وجه از دستگاه‌های خودپرداز یا همراه‌بانک‌ها کرده‌اند که این مسئله مصداق فرار مالیاتی است.
قطعاً یکی از اصول و شیوه دریافت مالیات در هرکشوری این است که اگر درآمد افراد یا مجموعه‌ای افزایش پیدا کند به تبع افزایش درآمد، مالیات پرداختی هم باید افزایش یابد اما متأسفانه چون در ایران فرهنگ‌سازی صحیحی نسبت به شیوه مالیات‌ستانی صورت نگرفته، مالیات‌دهندگان به اهمیت و اثرگذاری مثبت مالیات پی نبرده‌اند، پس باید با فرهنگ‌سازی مناسب مردم را از مزایای پرداخت مالیات آگاه کرد و به مردم تفهیم شود که مالیات را جزئی از بدهی خود به دولت دانسته و پرداخت به موقع مالیات باید در جامعه به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود.
ایراداتی نسبت به نظام مالیاتی کشور وارد است؛ نبود شفافیت در نظام مالیاتی، نبود ابزارهای کارآمد در پویاسازی درآمدها و هزینه‌ها و نبود ابزارهای نظارتی کارآمد ضربات بسیاری را به نظام مالیاتی کشور وارد کرده‌اند. در عصر حاضر شیوه‌های نوینی در رابطه با اخذ مالیات به کار گرفته شده که بهتر است ما هم با الگوبرداری از این شیوه‌ها سروسامانی به نظام مالیاتی کشور دهیم. قطعاً بخش قابل توجهی از اعتراضات مردم به ویژه کسبه و فعالان بازار به مالیات وضع‌شده به‌جا و مور پذیرش است و این اعتراضات هم به خاطر زیرساخت‌های ناکارآمد مالیاتی کشور است.
نابسامانی قانونی به عنوان اولین و مهم‌ترین آسیب وارده بر نظام مالیاتی محسوب می‌شود. ابهام، عدم ثبات و تورم، سیاست کیفری نامتناسب و غیرمنطقی، نبود ضمانت اجرایی قوانین مالیاتی و عدم تمکین برخی مودیان مالیاتی یا تمکین ناقص آنها به نظام مالیاتی یا عدم نظارت کافی و نبود جامعه آماری دقیق و جامع به شرایط نابسامان مالیاتی کشور دامن زده است. توصیه می‌شود در چنین شرایطی ایرادات سامانه مؤدیان و پایانه‌های فروشگاهی اصلاح و این سامانه به عنوان مرجع رسیدگی به امور مالیاتی کشور تقویت شود و همچنین در راستای شفافیت و عدالت مالیاتی شیوه‌های سنتی کنار گذاشته شود، در خوداظهاری مؤدیان اصلاحاتی انجام شود، تقویت سامانه‌های نظارتی در دستورکار قرار گیرد، جامعه آماری به منظور دریافت مالیات غنی شود و از سوی دیگر قوانین مالیاتی ضمانت اجرایی داشته باشد و از همه مهمتر اینکه فرهنگ‌سازی دقیق و کاملی نسبت به مزایای پرداخت مالیات انجام شود. همچنین در راستای بهبود نظام مالیاتی می‌توان از دستاوردها و دانش شرکت‌های دانش‌بنیان بهره کافی را برد تا ساختار و زیرساخت‌های نظام مالیاتی مدرن شود.
سعید امینی
انتهای پیام
