چگونه مانع بروز خطای راهبردی نهادهای قرآنی شویم + فیلم

ایکنا – این خطاهای راهبردی دستگاه‌های امور قرآنی را ناشی از چه می‌دانید و تا پایان این گفت‌وگو به این بپردازیم که برای رفع آن باید چه کرد.

خطاهای راهبردی انواع و اقسامی دارد. اینکه من وظیفه تخصصی خودم را انجام ندهم و بخواهم وظیفه تخصصی دیگری را انجام دهم، خطایی راهبردی است.

ایکنا – می‌توان گفت این خطاهای راهبردی بیشتر ناشی از علاقه مدیر مجموعه به حوزه خاصی از فعالیت‌های قرآنی است. مثلاً در یک دستگاه خاص وقتی مدیر جدید می‌آید، به مأموریت دستگاه نگاه نمی‌کند، بلکه علاقه و حوزه فعالیت قبلی‌اش در زمینه قرآن را مد نظر قرار می‌دهد و همان خط را دنبال می‌کند.

بله، این یک نکته تعجب‌برانگیز است. علاوه بر سازمان دارالقرآن،‌ در برخی رسانه‌ها حتی در شبکه قرآن هم در دوره‌ای و هم در حال حاضر به مقداری این خطای راهبردی در حال انجام است. به صورت مشخص در دوره‌ای از دوستانِ همکار در شبکه افق، وارد فعالیت در شبکه قرآن شدند و به تبع وظایف تخصصی شبکه افق را وارد برنامه‌های شبکه قرآن کردند.

یکی از اصول راهبردی در شبکه‌داری این است که شما بتوانید وجه تمایز خود را با شبکه‌های دیگر مشخص کنید و اگر شبکه تخصصی است، همه مسائل مهم را از منظر تخصصی بررسی کنید، اما اگر برخی برنامه‌های همین شبکه به موضوعاتی می‌پردازد، صرفاً از جنبه انقلابی یا اجتماعی بودن آن موضوع است و اصلاً دیدگاه قرآنی و آیات و روایات مربوط به آن در برنامه به چشم نمی‌خورد، به طوری که اگر این برنامه از شبکه دیگری پخش شود، هیچ فرقی نخواهد کرد. می‌توانم به برنامه «عصر نادر» اشاره کنم. اگر لوگوی شبکه قرآن بالای تصویر نباشد، بیننده احساس نمی‌کند که این شبکه افق است یا شبکه قرآن! به نظرم اینها جزء خطاهای راهبردی محسوب می‌شود.

ایکنا – نگرانی‌ این است که در دستگاه‌های قرآنی تعداد خطاهای راهبردی در حال افزایش است. برای کاهش آنها چه باید کرد؟

همیشه در ارزیابی‌هایی که از یک مجموعه‌، سازمان یا نهاد انجام می‌شود در وهله اول انطباق عملکرد با اهداف و وظایفی که برای آن سازمان تعریف شده است مورد بررسی قرار می‌گیرد و اولین اشکالی که در ارزیابی رخ‌نمایی می‌کند، همین موضوعی است که شما اشاره کردید. مدیران جدید ابتدا اهداف، وظایف اصلی و مأموریت‌های ذاتی خود را ببینند. در ادامه عملکرد مدیر قبل از خود را مورد ارزیابی قرار دهند و ببینند آن عملکرد چقدر با اهداف و مأموریت‌ها و وظایف نهاد انطباق دارد. سپس یک ارزیابی درونی در مورد این قضیه انجام و بعد دستور اجرا دهند. اگر یک وقت می‌بینند، انطباق ندارد، قاعدتاً باید آن برنامه‌ها را از ردیف اجرا و تحقق خارج و نیز برنامه‌هایی را طراحی و پیش‌بینی کنند که حداکثر انطباق را با وظایف داشته باشد. کار پیچیده‌ای نیست. اگر اینها اتفاق بیفتد، دیگر شاهد این آسیب‌ها نخواهیم بود.

ایکنا – یکی دیگر از مواردی که باعث خطاهای راهبردی می‌شود، تنزل جایگاه مدیران به خصوص در ماه‌های اخیر است، تنزل از حیث اینکه مدیر قبلی چهره‌ای بانفوذتر و در سطح بالاتر عملکرد مطلوب‌تری داشت، اما مدیر بعدی از داشتن چنین جایگاه و توانمندی‌هایی محروم است. اینکه یک چهره بدون داشتن هیچ سابقه قبلی در حوزه قرآن به یکباره به عنوان مدیر یک مجموعه قرآنی یا بخشی از یک مجموعه قرآنی معرفی شود چیزی جز تنزل آن جایگاه را به دنبال ندارد و همین امر خطای راهبردی را به دنبال دارد. آیا این امر تأثیری در ایجاد خطاهای راهبردی دارد؟

اتفاقاً همین موضوع باعث شد تا شورای توسعه فرهنگ قرآنی به بحث انتصاب مدیران امور قرآنی وارد شود و شروطی را برای انتصاب مدیران امور قرآنی قائل شدند تا کسی که به مدیریت امور قرآنی می‌رسد علاوه بر احراز شرایط عمومی که در سازمان امور استخدامی و شورای عالی اداری تصویب شده است، یک‌سری شرایط اختصاصی و تخصصی هم در نظر گرفته شود و از این طریق جایگاه مدیریت امور قرآنی ارتقا پیدا کند. شاید برخی افراد باسابقه به ظاهر بتوانند یک‌سری مسائل را انجام دهند، اما این موضوع نباید آنها را از داشتن مشاوران امین محروم کند، مشاورانی که می‌توانند مدیران را به گام گذاشتن در مسیر موفقیت راهنمایی کنند.

یکی از خطاهای راهبردی این است که به اسم تغییر و تحول کلاً ریل را تغییر می‌دهند، در صورتی که معنای تحول این نیست، تحول به معنای به‌روزرسانی یک‌سری مسائل با حفظ ارزش‌هایی است که به عنوان میراث تلقی می‌شود. این میراث و ارزش‌ها به عنوان یک پایه و بنیان است که باید افزونه‌هایی به آن اضافه شود. اکنون مدیران جدید کل عملکرد گذشته را نادیده می‌گیرند و می‌خواهند پی‌ریزی جدیدی را انجام دهند.

اگر بخواهیم این را در قالب یک مثال شرح دهم، باید به کشاورزی اشاره کنم. مثلاً گروهی می‌خواهد کار کشاورزی انجام دهد و گندم کشت کند. این گروه به مرحله داشت که می‌رسد تغییر می‌کند و جای خود را به گروه دیگر می‌دهد. به جای اینکه تیم جدید کار را از مرحله داشت، ادامه دهد، دوباره از مرحله کاشت شروع می‌کند. یکی از بدترین خطاهای راهبردی که در برخی مجموعه‌ها انجام می‌شود، این است که دید آنها به تحول این است که دوباره از مرحله کاشت شروع کنند. لذا یکی از شروط توفیق مدیران این است که نگاه صحیحی به تحول داشته باشند و حتماً به مواریث ما در بحث تمدن‌سازی توجه کنند. در بیانیه گام دوم اشاره شده است که باید به گذشته نگاه جدی داشته باشیم. اگر بخواهیم بدون نگاه به مواریث به دنبال تولید چیزهای دیگر برویم، دچار خطای راهبردی جدی شده‌ایم.

ایکنا - با توجه به نزدیک شدن به پایان مصاحبه و قبل از اتمام آن می‌خواستم، همراه با شما به عنوان یکی از اعضای حقیقی شورای توسعه فرهنگ قرآنی به عملکرد این شورا نگاهی داشته باشیم. الان جلسات شورا به صورت منظم برگزار نمی‌شود. گاهی فاصله یک جلسه تا جلسه بعد به حدی به درازا می‌کشد که مصوبات جلسه قبل کاملاً فراموش می‌شود. اغلب اوقات در جلسات هم وزرا حضور ندارند. مدیران دستگاه‌های بالادستی معمولاً به جلسه نمی‌آیند و دبیرخانه کمیسیون‌ها در ضعیف‌ترین زمان ممکن است، به طوری که حداقل دو دبیرخانه بدون مسئول کار می‌کند. تحلیل شما به عنوان یکی از اعضای حقیقی شورای توسعه فرهنگ قرآنی چیست؟

دوباره به بحث نظارت و پایش بازمی‌گردیم. یکی از ثمرات احیای پایش و نظارت این است که در مقام فرادستگاهی و حتی فرادبیرخانه‌ای بتواند سؤالاتی را که الان به درستی مطرح می‌کنید بررسی کند. قاعدتاً در بازتعریف کمیته پایش صرفاً دستگاه‌های اجرایی مدنظر نخواهند بود.

یکی از اشکالاتی که دستگاه‌های اجرایی با این موضوع داشتند این بود که هیئت پایش و هیئت نظارت را صرفاً مربوط به دستگاه‌های اجرایی می‌دانستند، در صورتی که این هیئت در مورد عملکرد کمیسیون‌ها، دبیرخانه و حتی اعضای غیردستگاهی شورای توسعه حق ورود و نظارت و ارزیابی دارد. قاعدتاً اگر بخواهیم بررسی جدی کنیم و پاسخگو باشیم، باید چنین احیایی صورت بگیرد. در احیای هیئت پایش بر اساس بازتعریفی که انجام شده است، به تمام نگرانی‌ها پاسخ داده خواهد شد و باعث تحرک بیشتر می‌شود.

در یکی از سؤالات‌تان اشاره کردید که زمانی معاونت پایش و نظارت وجود داشته و در ادامه به خاطر تعدیل نیرو تعطیل شده است. اصلاً به درستی یا نادرستی این تعطیلی کار ندارم، بلکه می‌گویم حتی اگر به درستی هم معاونت ارزیابی شورای توسعه تعطیل شده است، آیا باید مأموریت‌های آن معاونت هم حذف شود؟ البته طی استعلامی که انجام دادم، معاونت‌های دیگر دبیرخانه شورا براساس دغدغه ذاتی خود این مأموریت را انجام داده‌اند، اما سیستم این کار را برای آنها تعریف نکرده است.

ایکنا – در پایان صحبت خاصی باقی مانده است، بفرمایید.

ضمن آرزوی توفیق برای همه مسئولان دستگاه‌های اجرایی در امور قرآنی و مسئولان نهادهای دبیرخانه‌ای و شورایی، تقاضا می‌کنم که براساس مطالبات قرآنی مقام معظم رهبری، فعالیت‌های قرآنی و اقداماتشان را بازنگری کنند. اگر امکان دارند برای شش ماه دوم سال جاری و در غیر این صورت برای سال 1402 عملکردی را منطبق با خواسته‌های قرآنی رهبری پیش‌بینی کنند. پیشنهاد من این است که اگر نتوانستیم نمره خوبی به فعالیت‌هایمان در سال جاری بدهیم، حداقل برای کسب توفیق بیشتر و رسیدن به نمره بهتر از دید مردم و جامعه قرآنی می‌توانیم با دوراندیشی درست و راهبردی عملکرد بسیار خوبی را از خود به جای بگذاریم. برنامه‌های یک‌ساله و پنج‌ساله و پیش‌بینی عملکرد سال 1402 فرصت‌هایی برای آینده‌نگری مناسب هستند.