لزوم بازخوانی سیره امام رضا(ع) در وحدت

به گزارش ایکنا، آیت‌الله احمد مبلغی، استاد سطح خارج فقه و اصول حوزه علمیه، شامگاه دوم مهرماه در همایش «سیره سیاسی امام رضا(ع)» که از سوی دفتر قم بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی برگزار شد، گفت: سیره امام رضا(ع) گام اساسی رو به پیش در نگاه شیعه تلقی می‌شود و این سیره مسبوق به سابقه در سیره امامان قبل نیست گرچه همه سیره‌های ائمه(ع) از یک منبع واحد منشأ گرفته ولی متناسب با شرایط زمان و مکان بروز مختلفی دارد لذا آنچه سیره رضوی به نمایش گذاشته است ممتاز است.

وی افزود: سیره رضوی ابعاد مختلفی چون فرهنگی، سیاسی و اجتماعی، روابط ادیان و مذاهب، سیره آموزشی و ... دارد  و البته متداخل هستند و به صورت مستقل هم قابل بحث هستند. سیره امام(ع) تمام‌ناشدنی است و جای تحلیل زیادی هم دارد.

مبلغی با اشاره به سیره سیاسی امام رضا(ع)، بیان کرد: خدمت و تقویت دین، ایجاد رابطه بین مذاهب، ایجاد وحدت در ایران آن روز، تقویت ارزش‌های فرهنگی و استفاده از فضا بین‌المللی آن روز به نفع دین اسلام و همگرایی ادیانی، مبارزه با ظلم و ستم از جمله اهداف سیره سیاسی امام رضا(ع) بوده است؛ سیره سیاسی امام رضا(ع) ماهیت فعل سیاسی را داشت به این معنا که امام از فرصت‌های سیاسی و قدرت استفاده کردند تا بخشی از قدرت به سمت تامین اهداف اصلی برود.

بهره سیره سیاسی امام رضا(ع) از تجربه سیاست‌ورز ایرانی

استاد سطح خارج فقه و اصول حوزه علمیه با بیان اینکه ائمه(ع) در سیره سیاسی هم به زمان و مکان خود و هم به تاریخ قبل از خود و آینده توجه داشته‌اند، اظهار کرد: سیره ائمه بی‌توجه به گذشته و بدون نگاه به آینده نبوده و دقیقا با شرایط زمان هم تطابق دارد؛ از حیث مکانی هم امام رضا(ع) ظرف وقوع سیره را در نظر داشته‌اند. از طرفی سیاست‌ورزی در ایران جزء مسلمات تاریخ ایران از گذشته بوده است و به ناگزیر این سیاست‌ورزی مورد توجه همه صاحبان قدرت بوده است و امام رضا(ع) هم به عنوان امام شیعه بی‌توجه به این مقوله در تحقق اهداف اسلامی نبودند. بحث وزارت در ذات تجربه سیاست‌ورز ایرانی وجود داشت و حتی دولت‌هایی که ایران را اشغال می‌کردند از وزرای توانمند ایرانی برای تقویت دولت خود استفاده می‌کردند.

مبلغی افزود: مأمون به اقتضای ایران آن روز، تلاش کرد از سیاست‌ورزی ایرانیان استفاده کند و امام رضا(ع) هم گرچه با کش و قوس در نهایت در متن قدرت قرار گرفتند البته شرط و شروطی  گذاشتند و طوری با دقت و مهارت و شجاعتی رفتار کردند که کمک به مأمون هم نباشد. اینکه می‌گوییم سیره امام مطابق مکان بوده است یعنی امام رضا(ع) در جایگاهی بالاتر از وزارت ولی با کارکرد وزارت که در دل سیاست‌ورزی ایرانی وجود داشت، ولایتعهدی را پذیرفتند به همین دلیل چنین نقشی در بین ائمه(ع) فقط از سوی امام رضا(ع) و در ایران رخ داد.

سیاست‌ورزی متصلب، آفت‌زاست

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه امام رضا(ع) مقوله وزارت را با حذف زوائد و حذف فرصت‌بخشی به مأمون دنبال کردند، افزود: در ذات سیاست‌ورزی نوعی انعطاف درست وجود دارد و خشک بودن و تصلب با ماهیت سیاست‌ورزی سازگار نیست البته کسانی که سیاست‌ورزی غیردینی دارند این سیاست‌ورزی را تا حد ضربه زدن به ارزش‌ها هم پیش می‌برند ولی سیاست‌ورز قدرتمند هدفدار و دیندار هم می‌تواند انعطاف به خرج بدهد و هم این انعطاف به سمت ارزش افزوده برود و نه تخریب و هدم دین. حضرت می‌توانست ولایتعهدی را هم نپذیرد و خطرات این کار را قبول کند و در مدینه بماند ولی سیاست‌ورزی ایشان و تناسب آن با مکان و زمان نشانه حکمت و زمینه برای تقویت شیعه و دین است.

مبلغی اظهار کرد: یکی از ویژگی‌های ایرانیان این است که تا توانسته‌اند در درون جامعه و بعد از تفرقات مختلف انسجام خود را پیدا کرده‌اند و این از دیرباز وجود داشته است؛ امام وقتی وارد شرایط این گونه‌ شدند تلاش کردند تا همگرایی بین شیعه و سنی را در سرزمین ایران تقویت کنند. امام به خوبی قدرت انسجام‌بخشی ایرانیان را درک کردند و براساس آن وحدت ایرانیان را تقویت کردند به همین دلیل مخالفان امام، مخالف مذهبی نبودند و می‌بینیم که بزرگان اهل سنت نگاه زیارتی به امام رضا(ع) داشتند و تجلیل از امام رضا(ع) نسبت به سایر ائمه(ع) در آثار آنها نمود بیشتری دارد.  

امام رضا(ع) رمز وحدت ایرانیان

وی ادامه داد: اگر کسی زندگی خود را در جهت تفرقه بین شیعه و سنی شکل داده بود قطعا مورد پذیرش اهل سنت نبود ولی می‌بینیم که بزرگان اهل سنت هم امام رضا(ع) را تکریم و تجلیل کرده و به زیارت آن حضرت می‌رفتند و حاجت می‌گرفتند. ما ایرانیان همیشه باید بدانیم که امام رضا(ع) رمز وحدت ما هست و تاریخ ایران انسجام خود را با وجود امام رضا(ع) تقویت کرده است و این رمز می‌تواند جلوتر برود و بازتولید ایمانی و معرفتی و ایفای نقش‌های مهمتر داشته باشد.

بازخوانی سیره امام رضا(ع) در وحدت شیعه و سنی

مبلغی با بیان اینکه امامت، نظام مسلمین است، تصریح کرد: امام رضا(ع) چنان به زندگی مسلمین نظم بخشید که حتی بزرگان اهل سنت مانند احمدبن حنبل در نقطه دیگری از بلاد اسلامی نگاه پرلطافتی به امام دارد و ایشان را مورد مدح و ستایش قرار داده است بنابراین ایران اسلامی باید بر محور امام رضا(ع) همواره در جهت وحدت حرکت کند. وحدت شیعه و سنی اساسا خروجی کارکرد و میراث امام رضا(ع) است و اینطور نبوده که اگر کسی با امام نبوده او را طرد کند و اگر بوده جذب کند. آستان قدس رضوی باید به این نکته توجه کند که سیره امام رضا(ع) در جامعه امروز باید بازخوانی و به صورت الگو به خصوص در عرصه وحدت نشر داده شود. باید اتاق فکر‌هایی از سوی شیعه و سنی درباره نقش امام رضا(ع) در زمینه وحدت اسلامی ایجاد شود و مسلمین این سیره را متعلق به همه مسلمین بدانند، لذا مربوط بودن امام رضا(ع) به شیعه نافی مربوط بودن اهل سنت نیست.

وی تاکید کرد: امام رضا(ع) وحدت اسلامی را محکمتر از رابطه شیعه با شیعه و سنی با سنی مطرح فرموده‌اند همچنین تعامل ادیانی را تقویت کردند و با صاحبان ادیان مختلف مناظره و مذاکره و نشست داشتند و این گفت‌وگوها در فضایی دوستانه و محبت‌آمیز برگزار شده است زیرا اگر گفت‌وگوی خشن بود به جلسه دوم و سوم و چندم نمی‌رسید.

تمرکز امام رضا(ع) بر تبیین بعد عقلانی دین

مبلغی اظهار کرد: عنصر دیگر در سیره سیاسی امام رضا(ع) در تطابق با شرایط زمان و مکان توجه به مقوله حکمت و عقلانی‌اندیشی است که در بین ایرانیان آن روز رواج داشته است و حتی در روایات هم به حکمت عملی ایرانیان توجه شده است. امام رضا(ع) در ورود به ایران شریعت را مانند امام صادق(ع) تبیین نفرمود بلکه بیشترین همت ایشان تشریح بعد عقلانی دین است، چرا علل الشرایع امام رضا(ع) از بقیه ائمه(ع) بیشتر است زیرا بعد عقلانی دین در دوره ایشان تقاضای بیشتری داشته است و محور سؤالات مردم در بعد عقلانی‌اندیشی نسبت به شریعت بوده است.

مبلغی  با بیان اینکه دو نگاه به عقلانیت دینی وجود دارد، تصریح کرد: برخی می‌گویند عقلانی بودن احکام شریعت ربطی به مکلف ندارد و مکلف باید به وظیفه خود عمل کند ولی نگاه دیگر این است که انسان ضمن انجام تکلیف باید بعد عقلانی آن را درک و آن را برجسته کند و علل شرایع را از بعد حکیمانه تبیین کند، لذا تمرکز بیشتری از سوی امام رضا(ع) در علل شرایع وجود دارد.