تعاونی‌های اعتبار در بوته نقد؛ مشکلات و ظرفیت‌هایی که باید دیده شود

به گزارش ایکنا، نهمین نشست از سلسله جلسات دوشنبه‌های اندیشه‌ورزی با موضوع «تعاونی‌های اعتبار، راهکار حکمرانی مردمی تأمین مالی» عصر نهم آبان، به همت اندیشکده تعاون در سالن جلسات شهید تقوی خبرگزاری ایکنا برگزار شد.

حجت‌الاسلام رائیجی، رئیس اندیشکده تعاون در این نشست گفت: یکی از کلان‌پروژه‌های اندیشکده تعاون بحث تأمین مالی و بهینه‌سازی و طراحی الگوهای جدید تأمین مالی است.

وی افزود: تعاونی‌های اعتبار یکی از راه‌های مناسب برای تأمین مالی تعاونی‌هاست. در حوزه تأمین مالی تعاونی‌ها، مدیریت انفال حائز اهمیت است و طبق قانون تعاونی‌ها در اولویت انفال قرار دارند و همچنین باید شبکه توزیع کالاهای تولیدی از سوی بخش تعاون بازتعریف شوند و نیز در کارکرد تعاونی‌های مصرف هم باید این بازتعریف صورت پذیرد.

رئیس اندیشکده تعاون تأکید کرد: سند توسعه تعاونی روی میز دولت قرار دارد و اندیشکده تعاون به صورت جدی از این سند پشتیبانی و کمک فکری می‌کند و در این راستا 30 جلسه چندین ساعته با مدیران بخش تعاون برگزار کرده‌ایم.

رائیجی به هوشمندسازی مدیریت بخش تعاون اشاره کرد و گفت: یکی از معضلاتی که در گفت‌‎وگو با مدیران ارشد به آن توجه می‌شود این است که در استان‌ها و خود ستاد معاون تعاون نیروی انسانی اندکی وجود دارد و اندیشکده تعاون تلاش می‌کند تا زیرساخت‌های مدیریتی را برای مدیران بخش تعاون فراهم کند و در این زمینه سامانه‌ها می‌توانند خیلی مؤثر واقع شوند.

وی تأکید کرد: در بحث گفتمان‌سازی دو کار را در حال پیگیری هستیم که یکی مدرسه حکمرانی تعاون و دیگری گروه‌های پژوهشی تعاون است.

تعاونی‌های اعتبار؛ مظلوم‌ترین نوع تعاونی

محمدحسین کرامت، مدیرعامل اتحادیه مرکزی نظارت و هماهنگی تعاونی‌های اعتبار به عنوان سخنران دوم این نشست گفت: فراز و نشیب‌های بسیاری در حوزه تعاون وجود دارد. تعاونی‌های اعتبار مظلوم‌ترین نوع تعاونی‌ها هستند که می‌توان از آنها یاد کرد. متأسفانه دوستان در قالب تعاونی فعالیت‌هایی انجام می‌دهند اما وقتی به مشکلاتی برخوردند، گفته‌اند که تعاونی اعتبار هستند.

وی افزود: تعاونی‌های اعتبار حلقه بسیاری خوبی برای رفع نیازهای مردم می‌توانند باشند. تعاونی‌های اعتبار می‌توانند به عنوان یک بازو، دوست و همکار در کنار بانک توسعه تعاون قرار داشته باشند.

به داد تعاونی‌های اعتبار برسید

موسی نجفی، مدیرکل دفتر تعاونی‌های توزیعی از دیگر سخنرانان این نشست عنوان کرد: باید به این پرسش پاسخ داد که بالاخره متولی اصلی تعاونی‌های اعتبار کیست؟ به داد تعاونی‌های اعتبار برسید و ما را از دست بدسلیقگی‌ها نجات دهید.

وی افزود: باید مشخص شود متولی تعاونی‌ها اعتبار بانک مرکزی است یا وزارت تعاون. به بانک مرکزی نامه می‌نویسیم و اداره کل تعاون این بانک می‌گوید چرا نامه را خطاب به من ننوشته‌اید؟ وقتی هم به اداره کل تعاون نامه را می‌نویسیم کارشناس آن را بازگشت می‌زند و عنوان می‌کند که صلاح نیست نامه را به بانک مرکزی ارسال کنیم. ما باید چکار کنیم؟ به چه کسی باید مراجعه کنیم؟

مدیرکل دفتر تعاونی‌های توزیعی تأکید کرد: به تعاونی‌های مصرف کمک نمی‌شود و فقط برای آن چالش و معضل ایجاد می‌کنند و هرگاه هم سکوت کرده‌ایم دستورالعمل‌های بدتر از قبلی ابلاغ شده است.

تورم چند برابر، نرخ سود همان 18 درصد

محمد شیخ حسینی، سرپرست بانک توسعه تعاون به عنوان سخنران بعدی گفت: بانک‌ها تکالیف زیادی دارند و چه در قانون بودجه و چه خارج از آن این تکالیف اضافه به چشم می‌خورد و همین مسئله موجب شده تا بیشتر بانک‌ها با ناترازی بودجه مواجه شوند.

وی افزود: همچنین در بازار بین بانکی هم پولی در کار نیست و در این بخش هم با ناترازی روبه‌رو هستیم. زمانی دوره رکود بود و خیلی تقاضایی برای دریافت تسهیلات مانند امروز وجود نداشت و تکالیف زیادی هم بر بانک‌ها تحمیل نمی‌شد ولی به خاطر تورمی که طی سه، چهار سال گذشته در کشور اتفاق افتاده نیاز نقدینگی و سرمایه در گردش بنگاه‌های اقتصادی نسبت به سال 97 و 98 تقریباً 10 برابر شده است.

سرپرست بانک توسعه تعاون ادامه داد: از سوی دیگر نسبت به تورم نرخ سود تسهیلات همان 18 درصد باقی مانده است. آن‌قدر تکالیف بر دوش بانک‌ها زیاد است که بعید می‌دانم بانکی در حال حاضر بخواهد خارج از این تکالیف و بدون در نظر گرفتن میانگین گردش حساب تسهیلات پرداخت کند، لذا بانک‌ها یا بخشی از پول را مسدود می‌کنند یا میانگین حساب را لحاظ می‌کنند.

شیخ حسینی گفت: بانک توسعه تعاون به عنوان یک بانک کوچک افتخار دارد که نه بنگاهداری می‌کند و حتی 90 درصد شعبش استیجاری است و تمام پول خود را در بخش واقعی اقتصاد به کار گرفته است.

حکمرانی مردمی تقویت شود

براساس این گزارش، مهدی مسکنی، معاون تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی دیگر سخنران این بود که گفت: باید حکمرانی مردمی تقویت شود و حکمرانی را به مردم سپرد.

وی افزود: از همان ابتدا که آمدیم برندینگ تعاونی مسکن را آغاز کردیم و احساس من این است که فضای تعاونی مسکن کمی بهتر شده است. ما باید چند مدل از مدل‌های موفق تعاونی اعتبار را شناسایی و در اختیار بگیریم تا تعاونی‌های اعتبار تقویت شوند و در این راستا نقش اتحادیه تعاونی‌های اعتبار خیلی مهم است.

معاون تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ادامه داد: تعاونی‌های اعتبار خدماتی را ارائه کرده‌اند که به عنوان مثال 250 میلیارد تومان از سوی تعاونی اعتباری برون‌شغلی فنی و حرفه‌ای تسهیلات پرداخت شده و این عدد قابل توجه است.

مسکنی گفت: از زمانی که آقای شیخ حسینی مدیریت بانک توسعه تعاون را بر عهده گرفته، تعامل این بانک با تعاونی‌ها بهبود پیدا کرده اما باید در نظر داشت که نباید براین بانک تسهیلات تکلیفی تحمیل کرد، درصورتی‌که بانک‌های دیگر می‌توانند آن را انجام دهند. مثلاً بانک توسعه تعاون با فرزندآوری چه ارتباطی دارد که به آن تسهیلات هفت هزار میلیارد تومانی فرزندآوری تکلیف می‌شود! وقتی چنین تسهیلات تکلیفی به این بانک تحمیل می‌شود معلوم است در پرداخت یک میلیارد تومان وام برای تعاونی با مشکل روبه‌رو خواهد شد.

وی تأکید کرد: باید این مشکلات را با صدای بلند گفت و تعارف نداشته باشیم. از تعاونی‌های اعتبار انتظار می‌رود نقش جدی‌تر را بازی کنند. متأسفانه اتحادیه تعاونی‌های اعتبار در نمایشگاه هفته تعاون نقش جدی را ایفا نکردند و به همین دلیل منتج به خروجی نشد، لذا ما تا زمانی خواهیم دوید که شما هم پا به پای ما بدوید؛ وظیفه ما تسهیل‌گری و خدمت است.

تعاونی‌ها را با یک خط‌کش می‌سنجند

اصغر صلاحی، مدیرعامل تعاونی اعتبار سازمان امور مالیاتی دیگر سخنران این نشست بود که تأکید کرد: تعاونی‌های اعتبار مشکلات خاص خودشان را دارند که ضروری است این مشکلات بررسی و مورد بحث قرار گیرند. مشکل در نوع دسته‌بندی تعاونی‌ها، ابهام در نوع مرجع و نهاد نظارت‌کننده بر تعاونی‌های اعتبار و عدم مشخص بودن درآمدزایی تعاونی‌‎های اعتبار در زمره مشکلات تعاونی‌های اعتبار و سایر تعاونی‌ها محسوب می‌شوند.

وی افزود: متأسفانه مشکلات تعاونی‌های اعتبار و سایر تعاونی‌ها با یک خط‌کش سنجیده می‌شود و با همان خط‌کش تعاونی‌های اعتبار را محکوم می‌کنند و همین مسئله بر عملکرد تعاونی‌های اعتبار تأثیر منفی می‌گذارد.

مدیرعامل تعاونی اعتبار سازمان امور مالیاتی تأکید کرد: تعاونی‌های اعتبار می‌توانند در حوزه ساخت مسکن به دولت کمک کنند ولی به شرط اینکه درآمد داشته باشند.

بی‌اعتمادی مسئولان به تعاونی‌های اعتبار

دیگر سخنران این نشست سیدمعین هاشمی، مدیرکل دفتر توسعه تعاون بود. وی گفت: درواقع تکالیفی وجود دارد که برعهده شرکت‌های تعاونی است ولی چون میانگین سرمایه شرکت‌های تعاونی با یکدیگر متفاوت است، نمی‌توانند تکالیف موجود را به خوبی انجام دهند، چون تکالیف هزینه‌زا هستند و این مسئله واقعاً شرایط را برای تعاونی‌های اعتبار سخت کرده است.

وی افزود: در سه، چهار سال گذشته تعاونی‌های بزرگ ما عمدتاً از محل فروش دارایی‌هایشان هزینه‌های خود را تأمین کرده‌اند.

مدیرکل دفتر توسعه تعاون درباره شرکت تعاونی‌های آزاد گفت: در دل تعاونی‌های آزاد، تعاونی‌هایی شکل گرفت که تعدادشان از تعداد بانک‌ها بیشتر است و به یک رقیب برای بانک‌ها تبدیل شده‌اند. تعاونی‌های اعتباری آزاد سرمایه قابل توجهی در اختیار داشتند ولی برخی این موضوع را برنتابیدند. در کنار این موضوع برخی تخلفات در شرکت‌های تعاونی اعتبار آزاد صورت پذیرفت و به همین دلیل جو منفی علیه تعاونی‌های اعتبار آزاد به راه انداخته شد.

هاشمی افزود: فضایی برای تعاونی‌های اعتبار ایجاد شده که مدیران عالی کشور فکر می‌کنند این تعاونی‌ها خوب نیستند و در نظام پولی کشور اخلال ایجاد می‌کنند.

وظیفه بانک مرکزی نظارت است نه حسابرسی

علی‌اکبر مظاهری، سربازرس نظارت بر مؤسسات پولی غیربانکی بانک مرکزی سخنرانی بعدی نشست مذکور بود که گفت: بانک مرکزی مجری قوانین مصوب شورای پول و اعتبار است و در حوزه نظارت باید طبق مصوبه این شورا عمل کند.

وی افزود: بیشتر بحران‌هایی که در دهه 90 اتفاق افتاد به خاطر بحران نقدینگی بود. تعاونی مانند تعاونی ثامن‌الحجج پول‌های خود را در بخش مسکن سرمایه‌گذاری می‌کند و چون فروش مسکن آسان و سریع صورت نمی‌گیرد، این مؤسسه نتوانست پول مشتریان خود را بازگرداند. نگرانی بانک مرکزی به خاطر این است که دیگر از این دست مشکلات در تعاونی‌ها به وجود نیاید و در این راستا مقررات احتیاطی تدوین می‌کند.

سربازرس نظارت بر مؤسسات پولی غیربانکی بانک مرکزی بیان کرد: وظیفه بانک مرکزی نظارت عالیه است و اصلاً در حوزه حسابرسی وارد نمی‌شود، چون بیش از 200 تعاونی در کشور وجود دارد و نمی‌توانیم یکایک آنها را حسایرسی کنیم.

مظاهری ادامه داد: اتفاقاً بانک مرکزی در رابطه با تأمین مالی خُرد نظر مثبتی دارد ولی باید بانک مرکزی هم به نهادهای نظارتی پاسخگو باشد.

به گفته وی، تعاونی‌های اعتبار از سود سپرده‌های بانکی و کارمزدها می‌توانند درآمدزایی داشته باشند.